Sayfayı birkaç hafta yapay zekaya emanet ettikten sonra yine bir aradayız. Konudan konuya geçeceğimiz bir yazıdayız. Yaz sıcaklarında klavye başında yazmak yerine şezlong başında okumak herkesin tercihi. Yapay zeka yazıyor, bir de yerimize okuyabilirse aslında tam olacak. Dünyadaki gelişmeleri okusa sonra bize sesli özet verse. Ya da Neuralink ile direkt aktarsa. İyi ama bu işin kuralı, etiği ne olacak? İşte o kısımda dünyada hala bir uzlaşı yok. Benim bir bildirime de atıf yapılan Avrupa Konseyinin hazırladığı bir rapor ve hareketle ilk yapay zeka yasası var. Çin, ABD, İngiltere’de henüz bir yasa çalışmasından çok yaklaşımlar var sadece. Geçen hafta Biden Beyaz Saray’da bu konuda bir konuşma yaptı. Şalom’da yapay zekânın yazdığı haberleri okudular belki de. Aslında bu konudaki teknoloji liderleri ile güvenlik için bir araya geldi ve sonrasında Çin’e yapay zeka için çip satışına kısıt getirdi.
Şezlong demişken yabancı dilden diğer dillere geçen kelimeler ve doğru kullanımları da bir başka başlık. Fransızca chaise longue gibi çok kelime var. Robe de chambre, salle à manger, mise en page, chemin de fer, rendez—vous, eau de toilette, chauffeur, marche-pied. Aklıma takıldı.
Rusya Afrika liderleri ile geçen hafta bir araya geldi. 23 milyar dolarlık borç sildi. Orta Afrika ağırlıklı fiziksel varlığı dışında ekonomik varlığını da derinleştirmek istiyor. Bu arada BRICS genişlemeye devam ediyor. Birçok ülke BRICS üyesi olmak için başvuruyor. BRICS altına dayalı bir para ve ödeme sistemi çıkaracak haberleri uzun zamandır var. Hindistan son anda ‘ben bekleyeceğim’ dese ve konu yavaş ilerliyor gibi gözükse de aslında doğru zamanını bekliyor gibi. Türkiye’deki doğalgaz merkezi için Putin “görüşeceğiz” dedi. Tahıl anlaşmasının sona ermesi dünya açısından sıkıntılı bir süreç doğurdu. Son birkaç haftadır enerji fiyatları küreselde artıyor. Emtia fiyatları da hareketlendi.
Nitekim son haftalarda ABD benzin pompa fiyatları artıyor. Bayram değil seyran değil bir önceki toplantıda pas geçen Fed bu toplantıda niye 25 baz puan arttırdı sorusunun cevabı aslında burada saklı. Öyle ya ekonomi büyüyor, enflasyon düşüyor, işsizlik tarihi düşük seviyede ise niye hala faiz. Çünkü 1971-1986 arasındaki gibi enflasyonun üç dalga halinde olabileceğini bekleyenler var. Ki çok mümkün. Enerji ve emtialardaki hareketlenme ile 2-10 yıllık tahvillerin verim eğrilerinin terse dönmesi bunun göstergesi olabilir. Her ne kadar enflasyon düştüğü için verim eğrisini artık pek dikkate almayın dense de dikkatle izlemekte fayda var. Çünkü çekirdek enflasyonlar hala sıkıntılı. AB’de benzer durumda. Büyüme geldi, manşet enflasyon düşüyor ama hizmetler inatçı, enerji ve gıda hariç enflasyon direniyor.
Peki yumuşak inişi becerdi Fed derken son 13 yılın en çok şirket iflası geldi ABD’de. Mortgage faizleri %7, kredi kartı faizleri %24 üzerinde. Bu arada pek öne çıkmadı ama iki yerel banka daha iflas etti. Koca İsviçre Merkez Bankası ikinci çeyrekte 13 milyar dolar zarar açıkladı. Geçen sene 132 milyar dolardı. İsviçre demişken, şeffaf ve güvenilir bankacılığın merkezi sayılan yer. Merkez bankalarının bankası ile Basel Komitesi ile dünyada bankacılığın düzenlendiği yerde, UBS Credit Suisse birleşmesine 50 yıl ticari sır yasağı getirildi. Yani iki günde yatırımcı hakları nasıl by-pass edilerek satıldı bilemeyeceğiz.
Yumurta fiyatları, enerji fiyatları, oto fiyatları
BOJ tahvil verim eğrisi üzerine politika değiştirince satışlar hızlandı ve BOJ U dönüşü ile tahvil alım programı açıkladı. Bütün bunlar Fed’in enflasyon başarısı ve soft landingi sırasında oluyor bu arada. Bizde Fed faizle enflasyonu düşürdü diye bir bayram havası. Peki Fed faizleri arttırarak mı başardı? 2023 Ocak itibarı ile enflasyon hesaplama metodolojisi değişti. Baz etkisi de var haliyle. Gizli enflasyonla paketler ufalırken fiyatların aynı kalması da cabası. Düşen enerji fiyatları sadece. Son ay gıda, havayolu ücretleri ve 2. el oto fiyatları da düşmüş. Nedeni ise yumurta. Kuş gribi bitip yumurta arzı artmış ve fiyatı düşmüş. Aynı durum 1. el oto satışlarında var, ilk altı ayda satışlar %21 artınca 2. el fiyatları sönmüş. Havayolunda ise yolcu sayısı artarken uçak yakıt maliyeti enerji fiyatları nedeniyle düşmüş. Yani arz ve enerjiden doğan maliyet enflasyonu kendisi sönmüş. Peki Fed niye bankaları batırma pahasına faiz arttırdı? İlki part-time işlerin artışı ve işsiz sayısının pandemiden çıkışla kendisine sağladığı avantaj, ikincisi geç kaldılar eleştirisine karşı başka yapabilecekleri bir şey yok. Faiz merkez bankalarının tek güçlü silahı. Yapmasalar olmazdı yoksa faizin katkısı enflasyonun düşüşünde daha çok oldu diye değil. Mesela İngiltere 13 faiz artışına karşı enflasyonu %1 düşürebildi. Nitekim Phillips Eğrisi bu yüzden işlemiyor. Yani ücretler artarken işsizlik düşerken enflasyon da düşüyor. Hadi, 400 doktoralı Fed ekonomistleri bunu da açıklasın. Açıklamasını biz yukarıda yaptık. Başarı Fed’in değil özetle.
Elon Musk ile Twitter artık X. Yani kuş sizlere ömür. Burayı Paypal gibi ödeme sistemi dahil farklı bir platforma çevirmek istiyor. xAI yapay zeka şirketini de kurdu. Sorun yaşadığı haftalarda yükselen Threads söndü. Mark Zuckerberg ile sosyal medyadaki kavgasında şimdilik önde gidiyor. Malum Meta adına dönen Facebook metaverse’de aradığını da bulamadı. Sanal arsalar eskiden buralar dutluktu dedirtmiyor bir türlü.
Uzaylılar…
Gelelim insanlık için büyük bu sayfadaki yerimiz için küçük bir konuya. ABD kongresinde senatörler önünde yeminli ifade ile iki deniz subayı pilotu ve bir istihbarat subayı “UFO’ları gördük, hatta ABD’nin elinde uzaylılar var, uzaylı gemisi var, zarar gören insanlar var, yerlerini biliyoruz” dediler. Bu bir komplo teorisi, ABD kesin bir şey planlıyordur diyerek kendi faraziyelerine inananlar söylenen fezaya dair yeminli ifadelere inanmıyorlar. Pentagon ve Tüm Alanlarda Anomali Çözüm Ofisi (AARO) Direktörü haliyle tanıkları yalanladılar. Tersine mühendislikle bu gemilerin teknolojilerini kullanıyor denilen F-35 üreticisi Lockheed Martin “Bu sorular en iyi ABD hükümetince ele alınır” dedi. Sevim koş, koş, büyük olay var yazımızda yazmıştık. Trump giderayak insanlığa bir büyük hediye daha bıraktı. Bütçe onayı için kongre tüm istihbarat çalışmalarında şeffaflık istiyor. Nitekim şu anda senatoya giden yasa tasarısında, ki Beyaz Saray itiraz etmedi, bu UAP, UFO konusu da var. Elinde bilgi, belge, materyal olan AARO’ya verecek, AARO direktörü 30 gün içinde kongreyi bilgilendirecek, 180 günde çalışmaya hazır hale getirecek. Bu arada tanıdık bir isim olan Prof. Avi Loeb, Pasifik Okyanusuna düşen cisimler için uzun zamandır yine uzaylı teknolojisine ait olduğu iddiasında. Devlet bütçesinde şeffaflık arayışı mıdır, 2024 öncesi Kongre, Pentagon gibi ABD kurumları arasında bir çatışma mı, NASA veya Pentagon’un fazla para koparma çabası mı bilinmez ama Cumhuriyetçiler ve Demokratlar bu süreçte ortak hareket ediyorlar.
