1725 yılında Londra’da gümüş ustalığı yapması için gerekli yetki verilen ilk Yahudi olan Abraham Lopes de Oliveyra’nın elinden çıkan ve Sefer Toraların üzerini süslemek için kullanılan ve ‘rimonim’ adı verilen aksesuarlardan dünyada sadece on bir çift bulunuyor. New York Yahudi Müzesi ve Boston Güzel Sanatlar Müzesi bir araya gelerek, rimonim’lerden bir çiftini satın aldıklarını açıkladılar.
Yüzyıllar önce sürgün edilmelerinin ardından, ülkeye tekrar davet edilmelerinden sadece yetmiş yıl sonra Oliveyra’ya verilen gümüş ustalığı payesi, kendisini şehrin sinagoglarında Yahudi temalı parçalar üretmekte aranılan biri yapmıştı.
Oliveyra’nın bu parçaları işlemesinin neredeyse üç yüz yıl sonra, kendisine ait rimonim ilk kez Amerikan müzelerinde sergilenecek.
Rimonim, okunmadığı sırada Sefer Tora’nın iki rulo parşömeninin ortalarında bulunan tahta çubukların üzerlerini süslemekte kullanılıyor. Müzeler tarafından satın alınan ve 1729 yılı yapımı olan çiftte, üst üste katlar halinde ziller, üç adet kürenin çevresini kaplayarak, Oliveyra’nın zarif işçiliğinin işareti olduğu üzeri dantel gibi işlenmiş deliklerle kendini gösteriyor.
Oliveyra ayrıca dönemin modası rokoko stilinden ilham alan deniz kabuğu şekilli motifiyle de tanınıyor. Oliveyra’ya ait olduğu bilinen on bir çift süslemeden sadece birinin, İspanyol sinagogu olan ve Manhattan’daki Shearith Cemaati Sinagogunda olduğu bildiriliyor.
JTA’ya konuşan Yahudi Müzesi Yahudi Sanatları Kuratörü Abigail Rapaport, İngiliz tarihinde bilinen ilk Yahudi gümüş ustası Oliveyra’nın eserlerini sergileyebilmenin çok değerli olduğunu ve rimonim’lerin Yahudi eserleri arasında bir şaheser sınıfına girecek parçalar olduklarını söyledi.
Oliveyra, dini yargılamalardan kaçarken toleransıyla tanınmış bir şehir olan Amsterdam’da, Portekiz asıllı Yahudi bir aileye doğdu. Otuzlu yaşlarının başlarında Londra’ya taşınan sanatçı, burada Yahudilere de tanınan zanaat ustalığı mertebesine ulaşarak nam saldı. Çeşitli alanlarda diğer bazı Yahudilere de verilen bu payeye sahip olmak, Batı Avrupa’da gümüş ustaları dahil çoğu zanaatkar odalarına 19. yüzyıla dek kabul görmeyen Yahudiler göz önüne alındığında, oldukça sıra dışı bir olaydı. Bu sebeple Avrupa’da satılan çoğu dini motifli sanat eseri, ticaretini Yahudiler yapmasına rağmen, Hristiyan gümüş sanatçılarının ellerinden çıkıyordu.
Oliveyra gümüş ustalığı yetkisini aldığında, hem Aşkenaz hem de Sefarad Yahudilerine ev sahipliği yapan Londra’da oldukça popüler bir sanatçı haline geldi.
JTA’ya konuşan Rapoport, müzelerin süslemeleri Yahudi eserleri koleksiyoncusu ve pırlanta taciri, Belçikalı Bernard Finkelstein’ın oğlu Gidon Finkelstein’dan aldıklarını da söyledi. Müzeler fiyat konusunda bir açıklama yapmamalarına rağmen, 2016 yılında gerçekleşen bir açık arttırmada benzer bir Oliveyra eserinin 200 bin dolara satıldığı bilgisi de verildi.
Oliveyra’ya ait diğer rimonim’lerden bir çifti, kendisine ‘İngiltere’nin en eski ve görkemli sinagogu’ diyen Londra Sefarad Bevis-Mark Sinagogu’nda, bir diğer çifti ise on sekizinci yüz yılın başlarından beri şehrin Aşkenaz Yahudilerine hizmet vermekte olan Hambro Sinagogu’nda bulunuyor. Kalan diğer rimonim çiftleri, Londra Yahudi Müzesi’nin daimi sergilenen koleksiyonunda yer alırken, müzeye ait bir çiftin te yine aynı şehirde bulunan Victoria ve Albert Müzesi’ne ödünç verildiği bildiriliyor.
İki Amerikan müzesi tarafından ortaklaşa satın alınan rimonim, ekim ayı sonuna kadar Yahudi Müzesi’nde, aralık ayı ve sonrasında ise Güzel Sanatlar Müzesi’nde sergilenecek. Konuyla ilgili basına konuşan Güzel Sanatlar Müzesi Yahudi Kültürü Kuratörü Simona Di Nepi, müzeler arası iş birliğinin rimonim’in her iki şehirde de daha geniş ve çeşitli seviyelerden farklı kitlelere ulaşabilme imkanı yarattığından bahsetti.
