Evrenin doğum günü olan Roş Aşana, Tanrı´nın Adem ve Havva´yı yarattığı gündür ve Yahudi takvim yılının başı olarak kutlanır. Roş Aşana 5784, 15 Eylül Cuma (29 Elul) gün batımıyla başlar ve 17 Eylül (2 Tişri) Pazar akşam karanlığına kadar devam eder.
Elul ayından itibaren, insanın yaratıldığı ve dünyanın kuruluşunun tamamlandığı gün olan yılın başı Roş Aşana’ya yoğunlaşmaya başlarız. Yılın her günü yapılması ruhumuza ve ilişkilerimize çok iyi gelen içsel muhasebe-heşbon anefeş ile samimiyetle içimize döner, kendimizi sorgular, buna göre yeni başlayan yılda nasıl davranacağımıza karar veririz. Geçen Roş Aşana’dan bugüne, Tanrı’nın bize vermiş olduğu bu yaşam hediyesini ne şekilde değerlendirdik? Kendimizle, ailemizle, etrafımızla, Tanrı ile ilişkimizde neredeyiz? Daha ileri gitmek için hangi adımları atmamız gerekir?
Yeni başlayacak olan 5784 yılının Roş Aşana’sını layığıyla deneyimleyebilmek, bu iki özel günün tüm yıla yansıyacak potansiyelinden elimizden geldiğince faydalanabilmek için yüzyıllardır nerede yaşarlarsa yaşasınlar tüm Yahudiler’i birleştiren Roş Aşana uygulamalarına göz atalım.
15 Eylül (29 Elul) Cuma
*Sabah duasından önce Selihot duası yapılır. Selihotta şofar çalınan cemaatlerde bile, Roş Aşana arifesindeki Selihot’ta şofar çalınmaz.
*Sabah duasından sonra, sene içinde Tanrı’ya karşı söz verilip de yerine getirilmemiş olan vaadlerin geçersiz kılındığı “Atarat Nedarim”-Yeminlerin İptali- töreni yine sinagogda gerçekleştirilir.Bu uygulama, sadece Tanrı’ya karşı verilen sözler için geçerlidir.
* Erev Roş Aşana’da, kişi, fırsat bulduğu her vakitte Teillim okur, böylece yeni yılı, arınmış bir şekilde karşılar. Roş Aşana’nın 48 saati süresince imkan olan her zamanda Teillim okumaya devam edilir.
* Güneş batmadan önce, Şabat ve Roş Aşana Bayramı şerefine mumlar yakılır: ” Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu leadlik Ner Şel Şabat ve Yom Tov -Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve bizlere Şabat ve Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”
*Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “Leshana Tova Tikatev Vetehatem -İyi Bir Sene İçin Yazılasın ve Mühürlenesin” ; “Tizku Leşanim Rabot –A-llah Çok Senelere Nasip Etsin.” dileklerinde bulunur.
* Her Şabat olduğu gibi Şalom Alehem ve Eşet Hayil söylenir.
*Bayrama özel Kiduş söylendikten sonra bayrama özel olarak yuvarlak olarak yapılan halla ekmeği, her zamankinden farklı olarak şekere veya bala batırılarak Hamotsi yapılır. Kiduş’ta Şeeheyanu berahası söylenir.
*Gelecek yıl için umutlarımızı ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir düzen çerçevesinde, ilgili duaları eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
*Aseret Yeme Teşuva: Yahudi takviminin Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren bu ilk on günü, kişinin kendi içine daha fazla döndüğü, Tanrı’ya mitsvalarla daha fazla bağlanmaya çalıştığı, daha fazla tsedaka verdiği özel günlerdir. Bu günler; Aseret Yeme Teşuva-On Teşuva Günü olarak adlandırılır.
16 Eylül (1 Tişri) Cumartesi-Roş Aşana’nın İlk Günü-Yom Tov
Sabah Malhuyot-Krallık; Zihronot –Hatırlama; Şofarot-Şofar sesleri kavramlarının vurgulandığı Roş Aşana duaları için sinagogda biraraya gelinir.
*Şabat günü taşıma melahasından kaçınmak için Şofar çalınmaz.
* Roş Aşana’nın birinci günü öğleden sonra yapılan Taşlih duası ,geleneklerimize göre sinagogların içinde bulunan çeşme, kuyu veya sarnıç başlarında yapılır.Taşlih sırasında ceplerimizi silkeler, Tanrı’nın sonsuz iyiliğiyle bize karşı bağışlayıcı davranması, günahlarımızı silmesi, hatalarımızı bir daha hiçbir zaman hatırlanmayacakları, dikkate alınmayacakları, akla gelmeyecekleri denizin derinliklerine atması için dua ederiz. (TAŞLİH- Günahları Atma Duası’nın tam metni ve anlamı –Gözlem www.gozlemkitap.com Roş Aşana kitabı sayfa: 427 )
*Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve, bazı geleneklere göre –nar- bulundurulur.
*Bayrama özel Kiduş okunurken, o “yeni meyve” düşünülerek, yine Şeeheyanu berahası söylenir.
*Yeni meyve yoksa yeni bir kıyafet, yeni bir gömlek, takım elbise vb.üzerine de söylenebilir. Onlar da yoksa yine söylenebilir.
*Ekmek yine şekere veya bala batırılır.
* Bu gece de, gelecek yıl için umutlarımızı ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir gece önceki gibi, aynı düzen çerçevesinde, ilgili dua eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra yine bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
17 Eylül (2 Tişri) Pazar-Roş Aşana’nın İkinci Günü-Yom Tov
Roş Aşana dualarını dile getirmek ve şofar seslerini dinlemek üzere sinagogda biraraya gelinir. Roş Aşana’ya ait en temel mitsva, şofar sesini dinleme mitsvasıdır. Roş Aşana, insanın yaratıldığı ve dünyanın kuruluşunun tamamlandığı gün olduğu için, dünyanın doğum günü olarak kabul edilir. Bu günde Tanrı’yı tüm evrenin Hakimi, Kralı olarak taçlandırır ve şofar sesiyle bunu tüm dünyaya ilan ederiz.
*Bayrama yaraşır şekilde düzenlenen öğle yemeğinde yuvarlak halla ekmeği yine şekere veya bala batırılır.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem); Roş Aşana (Gözlem) ; Rosh Hashanah-It’s Significance,Laws and Prayers; Every Person’s Guide to High Holy Days; Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit, Kutsal Kitap; Yahudilikte İbadet kitaplarından ve Chabad.org; https://www.myjewishlearning.com; https://pjlibrary.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Yazıda konu ile ilgili araştırılıp bulunabilecek sayısız yorumdan sadece bazıları ifade edilmiştir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
