Yeni ulaşılan belgeler Nazilerin Roma’yı 1943 yılında ele geçirişinin ardından Katolik manastırlarının, 3000’den fazla Yahudi’ye ev sahipliği yaptığını açıklıyor.
Söz konusu belgeler Vatikan’da Pontifical Biblical İnstitute’te (Papalığa Ait İncil Enstitüsü) keşfedildi. Belgelerde, Roma Yahudi Cemaatince Yahudi olduğu tescillenen 3200 kişinin ismi yer alıyor.
Araştırma Papalık Enstitüsü, Roma Yahudi Cemaati, Yad Vaşem Holokost Müzesi ve Kiliseye bağlı iki üniversite tarafından yürütüldü. Projenin koordinatörlüğünü Enstitüden Dominik Markl yürüttü.
Keşif, Katolik Kilisesinin Holokost zamanındaki tutumu ile ilgili belirsiz söylemleri daha da karmaşık hale getiriyor. Senelerce tarihçiler, Vatikan’da Papa olmadan önce Nazilerle anlaşma imzalayan Papa Pius XII’nin davranışlarını nasıl yorumlamak gerektiği konusunda tartıştı. Papa, sonrasında binlerce İtalyan Yahudi’sinin toplanarak ölüm kamplarına yollanışına sessiz kalmıştı.
Savaş sonrası akademisyenlerin çoğu Papa’nın Yahudilerin kaderi konusunda ilgisiz davrandığı konusunda hemfikirdi. Ancak Kiliseye yakın bazı araştırmacılar ise perde arkasında ellerinden geldiği kadar çok Yahudi’nin hayatının kurtulması için çalıştığını iddia etti.
Bulunan belgeler, Yahudilerin kurtulması yolunda Roma’daki Katolik kurumlarının faaliyetlerini açıklıyor. Kaybolduğu düşünülen bu belgeler, Vatikan’ın Tiber Nehrinin karşısındaki Yahudi gettosundan Yahudilerin sürülmesi sırasında Katolik kurumlarının binlerce Yahudi’nin hayatını kurtardığını belirtiyor. Kağıtlar, 1944-45 yılları arasında İtalyan Cizvit Peder Gossolino Birolo tarafından listelenen 3600 Yahudi’nin 150 Katolik kurumda saklandığını belgeliyor.
Ancak bazı akademisyenler, İttifak kuvvetlerinin Roma’yı kurtardığı 1944-45 senelerinde yazılan bu belgelerden Kilise için sonuçlar çıkarmanın doğru olmadığı konusunda uyarılarda bulunuyor. II. Dünya Savaşı sırasında Vatikan’ın eylemleriyle ilgili iki kitap yazan Pulitzer Ödüllü David Kertzer henüz resmi olarak tarihçilere açıklanmayan listenin içeriğine şüpheyle yaklaşıyor.
Jewish Telegraphic Agency’ye konuşan Kertzer, “Söz konusu belgeleri incelememe izin vermelerini ümit ediyorum zira basına açıklananların çok açık olmadığını düşünüyorum. Alman işgali sırasında Roma’nın dini kurumlarına sığınan insanların çoğunun Yahudi olmadığını düşünüyor ve 1945 yılında böyle bir listenin hangi nedenlerle oluşturulduğuna kuşkuyla yaklaşıyorum” dedi. Kertzer Katolik kurumların ancak vaftiz edilmiş dolayısıyla Katolik sayılan Yahudileri kabul ettiğinin altını çizdi.
İlk kez bir Yad Vaşem’in yöneticisini geçtiğimiz yıl ağırlayan Vatikan, Holokost Anma konusunda faaliyetlerini sürdürüyor. Kilise önümüzdeki hafta sonu 1944’te Yahudileri korudukları için Naziler tarafından öldürülen Polonyalı bir aileyi aziz mertebesine yükseltecek. İtalya’nın aşırı sağcı hükümeti ise bu yıl Roma’da bir Holokost Müzesi kuracaklarını açıkladı.
