Mutfak Eczanem

Dilimiz üzerindeki reseptörler, gıdaları emerek algılar ve gerekli mide enzimlerini harekete geçirir. Sindirim için bu süreç gereklidir. Alıştığımız sistemde besinleri protein, karbonhidrat ve yağ olarak sınıflandırırız ancak Ayurvedaya göre lezzetler, altı tat olarak sınıflandırılır ve her tat bedenimizde, zihnimizde ve ruhumuzda farklı etkiler yaratır.

Hücre ve doku yapılanmasını destekleyen tatlı lezzetler, minerallerin emilimini destekleyen ekşi lezzetler, hazmı kolaylaştıran tuzlu lezzetler, sindirim sistemini uyararak metabolizmayı harekete geçiren keskin, yakıcı (pungent) lezzetler, bedenin toksinlerinden arınmasına yardımcı olan acı (bitter) lezzetler ve suyu emerek yağları kurutan ve bu sayede dokuların sıkılaşmasını destekleyen buruk, batıcı (astringent) lezzetler olmak üzere altı tat grubu mevcuttur.

Her öğünde altı tada ulaşabilmek için baharat kullanımı önemlidir. Baharatlar doğru şekilde ve ölçüde kullanıldığı zaman sindirime yardımcı olur, detoksu destekler, tokluk hissi oluşturur, gaz ve şişkinliği rahatlatır. Aslında, İpek Yolu’nun bir parçası olmasından dolayı Osmanlı mutfağında onlarca rengarenk baharat yemeklere renk ve tat katıyordu. Ancak, ne yazık ki yüzyıllardır mutfaklarımızda yer alan değerli baharatların kullanımı yıllar içerisinde değişen damak tadımızla birlikte azaldı ve günümüzde mutfaklarımızda kullanılan baharatlar oldukça kısıtlı hale geldi.

Gelin bu değerli baharatları tekrar hatırlayalım.

Şifalı baharatlar

Kakule: Tatlı ve keskin lezzet sınıfındadır. Afrodizyak etkisi vardır. Zihni ve kalbi rahatlatır, neşe verir. Uykuya iyi gelir.

Birlikte iyi gider! Kek, kurabiye gibi tatlılarda tercih edilir. Kahveye eklendiğinde kafeinin etkisini azaltır. Soğuk gıdalar (dondurma, süt, yoğurt vs) ile tüketildiğinde mukoza oluşumunu azaltır.

Karanfil: Keskin lezzet sınıfındadır. Antioksidan ve antibakteriyeldir.

Birlikte iyi gider! Kompostolarda tercih edilir.

Kimyon: Gaz, şişkinlik, ishal gibi mide rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılmasının yanı sıra kanı temizler ve toksinlerin bedenden atılmasına yardımcı olur.

Birlikte iyi gider! Kırmızı et, mercimek, fasulye, lahana, brokoli gibi gaz yapan besinlerle kullanıldığında sindirimi rahatlatır.

Kişniş: Alerji ve iltihapları yatıştırır. Kanı toksinlerden arındırır. İştahı açar ve sağlıklı hazmı destekler.

Birlikte iyi gider! Salata, avokado ile karıştırıldığında güzel bir aroma katar. Ayrıca taze kişnişi çorbaları süslemek için kullanabilirsiniz.

Muskat: Keskin, buruk ve kekre lezzet sınıfındadır. Afrodizyak etkisi vardır. Zihni sakinleştirir. Uykuya iyi gelir. İnce bağırsaktaki emilimi artırır.

Birlikte iyi gider! Tatlılar ve havuçla tercih edilir. Sıcak süte eklendiğinde uyku düzenini dengelemek için kullanılır.

Rezene: Tatlı ve acı lezzet sınıfındadır. Mide gazını rahatlatır, hazmı kolaylaştırır. Özellikle kadınlar için şifalıdır; adet döneminde ağrıları hafifletir, emziren kadınların sütünü artırır.

Birlikte iyi gider! Kök rezeneyi zeytinyağlı ya da fırında pişirerek sebze olarak ya da sıcak suya toz, tohum halinde ekleyerek çay şeklinde tüketebilirsiniz.

Tarçın: Tatlı, keskin ve buruk lezzet sınıfındadır. Bedeni ısıtır, kan dolaşımını güçlendirir. Kaslardaki gerilimi azaltır. İştahı düzenler. Tip 2 diyabette kandaki glikoz seviyesini ve kolesterolü düşürmekte etkilidir.

Birlikte iyi gider! Çubuk ya da toz şeklinde kullanılabilir. Birçok tatlının yanı sıra sulu yemeklerde de kullanılır.

Zencefil: Tatlı ve acı lezzet sınıfındadır. Isıtıcı özelliği ile özellikle kış aylarında sıkça kullanılır. Üst solunum yollarını temizler, soğuk algınlığına iyi gelir. Sindirimi kolaylaştırır. Bağırsak hareketini düzenler. Mide bulantısına iyi gelir.

Birlikte iyi gider! Kök, toz ya da taze zencefil seçenekleri mevcuttur. Taze zencefil rendelendikten sonra bal ile karıştırılarak kullanıldığında soğuk algınlığına iyi gelir. Ayrıca, sindirimi hızlandırmak için yemeklerden önce karabiber, tuz, limon suyu ve bal ile karıştırılarak tüketilmesi sindirim ateşini canlandırır.

Zerdeçal: Buruk ve kekremsi lezzet sınıfındadır. Anti-enflamatuvar ve antioksidan özelliğe sahip şifalı bir baharattır. Aktif maddesi birçok ilaç/gıda takviyesinde yer alan polifenol kürkümindir. Kanı temizler ve besler. Bağırsak florasını güçlendirir. Isıtıcı özelliği ile bağışıklık sistemini destekler.

Birlikte iyi gider! Kök, toz ya da taze zerdeçal seçenekleri mevcuttur. Karabiberin konulduğu hemen hemen her yemeğe uygundur. (Karabiber ve yağ ile birleştiğinde etkisi güçlenir.)

Ayurvedik Çay - Her beden tipine uygun, tüm yıl boyunca tüketilebilen, dengeleyici ve arındırıcı bir çaydır. Sindirim sistemini rahatlatır, bağışıklık sistemini güçlendirir.

Malzemeler: 1 çay kaşığı kimyon tohumu, 1 çay kaşığı kişniş tohumu, 1 çay kaşığı rezene tohumu, 1 litre kaynar su.

Nasıl yapılır? Tüm malzemeleri karıştırarak 15 dakika demledikten sonra tüketebilirsiniz.⠀⠀⠀ ⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀ ⠀⠀⠀⠀ ⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀ ⠀⠀⠀⠀ ⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀ ⠀

Altın Süt (Golden Latte) - Sinir sistemini ve bağışıklığı destekler.

Malzemeler: 1 bardak süt (tercihinize göre bitkisel ya da hayvansal), 1/2 tatlı kaşığı toz zerdeçal, 1/2 tatlı kaşığı toz zencefil, 1/2 tatlı kaşığı toz tarçın, 1 tatlı kaşığı bal.

Nasıl yapılır? Baharatları süt ile karıştırarak ısıtın. Süt ılıdıktan sonra balı ekleyerek tüketebilirsiniz.

Zencefil Çayı - Bedeni ısıtır, bağışıklığı güçlendirir. Metabolizmayı hızlandırır, toksinlerin vücuttan atılmasını kolaylaştırır.

Malzemeler: 1-2 parmak kalınlığında taze zencefil, 1-2 adet tarçın çubuğu, 4-5 adet kakule kapsülü, 4-5 adet karabiber topu, 6-7 adet karanfil.

Nasıl yapılır? Tencereye 1-1,5 litre kadar içme suyu konur. Ardından, zencefilin kabuğu soyularak dilimlenir ve tüm diğer baharatlarla birlikte tencereye eklenir ve su kaynamaya bırakılır. Su kaynadıktan sonra çay kehribar bir renk alana kadar ocakta tutulur ve daha sonra sıcak servis edilir.⠀⠀ ⠀⠀⠀⠀⠀

Baharat kullanırken dikkat edilmesi gerekenler

*Damak tadınız ve sindirim ateşinize göre kullanım oranları farklılık gösterebilir. Etkilerini gözlemleyerek, ölçülü kullanmaya dikkat edin.

*Paketli baharat yerine aktarlardan taze çekilmiş baharat almaya özen gösterin. Mümkünse tohum şeklinde alıp kullanacağınız zaman toz haline getirmeniz tadını ve kokusunu daha kaliteli hissetmenizi sağlar.

*Tohum baharatları azıcık yağ ile kavurarak besin değerini artırabilirsiniz.

*Bilgiler ve tarifler tavsiye niteliğindedir. Doktorunuza danışmadan kullanmayınız.