Dr. Öğretim Üyesi Doğa Filiz Subaşı´nın ´Sefaradi Halk Edebiyatında Modern Coha Fıkraları: Selim Salti Örneği´ konulu makalesi Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisinin Cumhuriyet´in 100. yılına özel hazırladığı sayısında yayınlandı.
Subaşı, makalesine “Hoca hikâyeleri ve benzerleri farklı coğrafyalarda, farklı dönemlerde bazen aynı isimle bazen benzer ya da farklı isimlerle karşımıza çıkmaktadır. Şüphesiz, bu hikayeler ev sahipliği yapan kültüre, coğrafyaya ve zamana bağlı olarak tür ya da içerik olarak bazı değişiklikler sergilemektedir. 500 yılı aşkındır Anadolu topraklarında varlıklarını sürdüren Sefarad Yahudileri (1492 yılında İber Yarımadasından sürülen Yahudiler ve onların soyundan gelenler) Osmanlı himayesinde, beraberinde getirdikleri kültür ve dil mirasını gittikleri yeni yerlerdeki yerel dil ve kültürlerle harmanlayarak günümüze dek koruyabilmiştir. Bunun örneklerinden biri de Türk mizahının mihenk taşı olan Nasreddin Hoca fıkralarının benzerlerinin Sefaradi halk edebiyatında yer almasıdır. Coha, Djoha, Çuha ya da Yoha adıyla da bilinen bu karakter mizah eşliğinde ‘ders’ vermeye nesilden nesle aktarılan hikayeler ile Sefaradi kültüründe de devam etmiştir. Bu tiplemenin kökenine dair yapılagelen araştırmalardan sıyrılarak bu çalışma ile günümüzde Latin harfleri ile yazılmış Yahudi İspanyolcası dilinde Selim Salti tarafından kaleme alınan çağdaş Coha hikayelerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu fıkraların konuları üzerinde durulmuş ve örnek fıkralar Türkçeye çevrilerek sunulmuştur. Yazarla iki ayrı tarihte yapılan söyleşi aracılığıyla elde edilen bilgilerle de çalışma zenginleştirilmiştir” önsözüyle başlıyor.
Sonuç bölümünde ise Dr. Öğretim Üyesi Doğa Filiz Subaşı şu satırlara yer vermiş: “Bu çalışmada yer verdiğimiz Selim Salti’nin kaleminden çıkmış 76 Coha fıkrası daha önce bahsettiğimiz 101 Kuentos Modernos de Djoha adlı kitapta yayımlananların sadece bazıları ve ‘ham’ halidir. Bu çalışmada, adı geçen kitapta yer alan fıkralar yerine bunların ilk paylaşıldığı yer olan İsrail’deki Türkiyeliler Birliği web sayfasındaki halinin kullanılmış olmasının sebebi bu yazıların doğrudan Selim Salti’nin elinden çıktığı gibi, editoryal bir ‘düzeltme’ olmaksızın yayınlanmış olmasıdır (…)Bu çalışma ile Sefaradi kültürüne ait modern Coha fıkraları Türkçeye çevrilerek Türk okura sunulmuştur. Fıkraları okuyarak ait oldukları toplumun düşünce yapısını, gelenek göreneklerini, dillerini, tarihlerini, kültürlerini görmek mümkündür. Bu açıdan bakarsak bu fıkralar Sefaradi toplumunun bir aynası olarak kabul edilebilir (…)Sefaradi kültürünü tanımamıza yardımcı olan bu kısa hikayelere sadece Sefaradi kökenli diyemeyiz, bunlar evrenseldir. Coha’nın ve diğer karakterlerin başından geçenler, konuşmalar, maceralar, kahkahalar, hayal gücü, Sefaradilerin ve daha birçok halkın bugününü ve geçmişini çok net bir şekilde ifade etmektedir.”
Türkiyeliler Birliği Onursal Başkanı Selim Salti, Avrupa’da yaşarken, 1981 yılında İsrail’de Yehoshua Salti Vakfını kurdu. 1983’te faaliyete başlayan vakıf, İsrail üniversitelerinde okumakta olan özellikle Türk kökenli öğrencilere burs sağlamaya başladı. Salti, Bar İlan Üniversitesi ile anlaşarak 2003 yılında Naime ve Selim Salti Ladino Dili ve Kültürü Merkezini kurdu. 1997’den itibaren Djoha fıkralarını kaydetmeye başlayan Selim Salti’nin günümüze uyarladığı 101 özgün Djoha hikayesinden oluşan ‘101 Kuentos Modernos de Djoha’ kitabı 2022 yılında Gözlem Kitabevi tarafından üç dilde yayınladı.
