Avrupa'nın yarış tutkusu TOUR DE FRANCE*

Melih Namer

İlki 1899’da, sonuncusu 1986’da düzenlenen Tour De France Automobile tüm yarış tutkunları için tadı damaklarda kalmış bir organizasyondur.  Le Matin6 gazetesi desteği ile organize edilmiş ve kitlelere duyurulmuştu.

Fransa’nın şehirleri ve geniş coğrafyasında düzenlenmiş bu ralliler yaklaşık 2.250 kilometrelik bir mesafeyi kapsar.  Yarış alanı yedi aşamaya ayrılır: 1. Paris - Nancy, 2. Nancy - Aix-les-Bains, 3. Aix-les-Bains – Vichy, 4. Vichy - Périgueux, 5. Périgueux - Nantes, 6. Nantes - Cabourg, 7. Cabourg - Paris.

Savaş öncesi ve sonrası olmak üzere aslında iki perdeden inceleyebiliriz. I.Dünya Savaşı öncesi 1899 – 1908 koşulan amatör dönem ve II.Dünya Savaşı sonrasıdüzenlenen yakın dönem.

Amatör Dönem

Savaş öncesi Sanayi Devrimi’nin ‘Dünya Fuarları’ ile tüm dünyaya tanıtıldığı, günümüz teknolojilerinin temellerinin atıldığı heyecan verici bir döneme rastlar. (Paris Exposition 1900; ilk troleybüslerin, asansörlerin, elektriklik arabaların, pillerin, dizel motorların tanıtıldığı fuardır.)

Bu dönem için heyecan verici unsur ise saatte 45 km/ saat hızını zor bulan araçlarla o zorlu  coğrafyanın, etapların tamamlanmasıdır. İlk yarışı kazanan araç Panhard et Levassor4 16 beygir gücüne sahip, traktörü andıran açık bir yarış aracı prototipiydi.

İlk yarış 1899’da 19 araba, dört voitturette ve 25 motorsikletin katılımı ile gerçekleşmişti. Günümüzün yarış kuralları prensipleri ilk burada atılmıştı. En önemli regulasyonlardan biri ise paddock’a gece park eden arabaların kilit altında tutulmasıydı. Araçlar kilit altına alınmadan önce sürücülere gerekli onarımlar bir saatlik inceleme hakkı verilirdi. Sabah araç yarışa başlamadan bir saat önce ise üstünde gerekli çalışmaların yapılması hakkı tanınırdı.

Yedi Fransa Turu şeklindeki rota Paris’in hemen sınırındaki Champigny’den ‘Start’ alan yarışın ilk ayağı Nancy’de tamamlanırdı. İkinci etap Nancy – Aix-les-Bains olurken üçüncü etap Vichy’de tamamlanırdı.  Dördüncü etap ise Massif Central’den Periguex’ye olan aşamaydı.

Beşinci etap kuzeye Nantes’a ulaşarak şöförlere Atlantik rüzgârlarını iliklerine kadar hissettirirken (şöförler gözlük, atkı ve şapka ile yarışmktaydı. I. Dünya Savaşı pilot donanımlarını düşünün, oksijen maskesi hariç şöförler genelde bu tarzı andırmaktaydı) Altıncı etap Rouen’e doğru Caborg ile tamamlanırken döngü yedinci etapta araçların Paris’e ulaşması ile sona ererdi.

Katılan araç modelleri Panhard, Bolless, Mors  ile beraber Georges Richard, Dr. Lehwess gibi kendi araçlarını üreten bireysel yarış tutkunlarının prototiplerini içermekteydi. Dr. Lehwess’in Vallee ismini verdiği araç ise Nancy’de tamamlanan ilk etabı tamamlayamamıştı. (Çizgifilm & animasyon sevenlere Capeta isimli yayını öneririm. Kendi karting aracını üreten bir baba oğulun profesyonellere karşı mücadelesini içerir.)

Bu yarışlar genelde asfalt olmayan yollarda, günümüzdeki amörtisör veya süspansiyon teknolojilerinin olmadığı araçlarda gerçekleştirilirdi. Günde bu şartlar altında azami sekiz saat sürüş yapılırken şöförler dinlenmeden araçlarını garajda bir saat inceler, sabahları da bir saat teknisyenleri ile üzerinde çalışarak uzun yolda ve hızda yıpranan araçlarını yarışır halde tutmaya çalışırdı.

İlk yarışın renkli simalarından biri de ileride elektrikli aracı ‘Jamais Contente – Tatmin Olamayan 8’ ile saatte 100 kilometre eşiğini ilk geçecek olan Camille Jenatzy’di. Jenatzky Mors9 model aracıyla yarışı tamamlayabilen dokuz sürücüden biriydi.

Bu yarışı takip eden yıllarda tüm Avrupa’da yol yarışları popülerleşirken yaşanan ölümlü kazalar neticesinde otoriteler belirli kısıtlamalar ve kuralları getirmek durumunda kalmıştı. Buna rağmen  I. Dünya Savaşı’na kadar Tour de France üç kere daha 1912, 1913 ve 1914’te düzenlendi.  Savaştan sonra ise 1922’de tekrar başlayan yarış 1931’e kadar büyüme sancıları ve zorlukları içerisinde devam etti. En sonunda yarış pistleri, tırmanma ve yol etaplarını içeren yarış parkuru ortaya çıktı.

Yakın Dönem

Bu dönem Nice Otomobil Kulübü’nün 1951’de canlandırması ile başlar. Yakın Dönemde etkinlik günaşırı olarak planlanmış, yarış öncesi toplantıları devam ettirilmişti. Yarışın pistleri, tırmanma etaplarını içeren formatı ve yol etaplarındaki ralliler aynen korunmuştu.

Tek değişiklik olarak, erken dönem uçaklar ve motorsikletler yerine sadece otomobillerin yarışması kurala bağlanmıştı.

1960’lardaki Tour de France günümüzde bisiklet sporu için geçerli olan yarış ile aynı üne, çekişmeye ve etkiye sahipti. On gün süren yarışa birkaç yüz araç katılırdı. O kadar popülerdi ki Monza, Spa, Ntirburgring yarış pistleri de zaman zaman etaplara dahil edilirdi.

Ferrari, Cobra, Porsche, Alfa Romeo, Mecedes, Jaguar, Lancia, Ford, Reanult, Citroen, Mini Cooper, BMW, Healey, Simca ve Osca model araçların katıldığı devasa bir motor sporu festivaliydi bir nevi.

Sponsor desteğinin kaybı ve organizasyonel sıkıntılar sebebi ile 1965 – 1968 arası düzenlenemese de sonrasında efsane pilotların ve markaların desteğiyle 1969’dan 1970’lerin ortalarına kadar şaşalı günlerini korumuştu.

Sonrasında ise trafiğe açık alanlarda yarışların zorluğu, televizyon kanallarının daha kolay takip edebildikleri pistlere yönelmesi ve petrol krizi sebebiyle eski günlerinden uzaklaşarak Grand Tour giderek sıradan bir ralli haline gelmiş ve Avrupa Ralli Şampiyonluğu’nun bir yarışı olmuştu.  1986’da ise katılımcı araçlar ile ilgili yönetmelik değişkliği ile sona ermişti.

Gece konaklamaları, tamirhane sabotalarını içeren eğlenceli nostaljik filmler bir döneme damgasını vurmuştu. Bu tarz filmlerin en sonuncusu ‘Rat Race’ ile 2000’li yılların başında çekildi.

1992 – Günümüz

Yarış tutkunu bir özel firma sahibinin katkıları ile ‘Peter Auto’ yarış eski formatında ‘Tor Auto’ ismiyle tekrar canlandırılmıştı. Fakat sadece 1981 öncesi üretilmiş modellere ev sahipliği yapmakta olup orjinal Tour de France etaplarında gerçekleştirilmektedir.

Tour Auto’ya 1951 – 1973 model tüm tarihi ve klasik araçlar katılabilmektedir. Katılan araçlar içerisinde Citroen 2CV, Ferrari 250 GTO, Ford GT40 gibi dönemin efsane modelleri yer alır. Özellikle 1999 Tour Auto’nun ciddi sükse yaptığı yıldır. Tüm efsanevi araçlar o sene yarışa katılmıştı.

Tour Auto’nun iki etkinliği bulunmaktadır. Ana etkinlik olan ‘Profseyonel yarış’ ve normal sürücüler için geçerli ‘regularity’. Profesyonel yarış için tüm güvenlik ve yeterlilik lisansları, kask giyen ekip üyeleri, taklaya karşı koruma kafesi, yangın geçirmez tulumlar vs.

Klasik arabasını sürmek isteyenler için geçerli olan ‘regularity’ ise dönem arabaları ile o tecrübeyi tatmak isteyenlere fırsat tanımaktadır. Regularity etapları sayesinde potansiyel yarış pilotları bu dünyaya dahil olmaktadır.

Tour Auto’ya her yıl ortalama 250’nin üzerinde katılımcı katılmaktadır. Araçlar iki farklı kategoride yarışır; en iyi etap süreleri profesyoneller için olan ölçü iken amatörlerin yarıştığı ‘regularity’de ortalama yarış hızı dikkate alınmaktadır.

Tour Auto’nun diğer bir alametifarikası ise katılımcı araçların sergilendiği ‘Parc Ferme’ aşamasıdır. Her etapta ilgili şehirlerde park eden araçlar yarış tutkunları ve klasik araç tutkunlarının biraraya geldiği bir panayır oluştururlar.

*Aynı isimle düzenlenen bisiklet yarışları sporseverler tarafından her yıl ilgiyle takip edilmektedir. Bisiklet versiyonu L’Auto6 tarafından desteklenip organize edilmiştir. Hatta ‘sarı mayo’ L’Auto’nun basıldığı kağıdı temsil eden bir semboldur.

Kaynaklar

https://www.twoballbangerrally.co.uk/ - amatör  4 günlük ralliler

https://www.youtube.com/watch?v=KWNYssG7mZw

https://petrolicious.com/articles/an-inside-look-at-the-tour-de-france-automobile

https://en.wikipedia.org/wiki/Tour_de_France_Automobile#History

https://www.ultimatecarpage.com/winners/&race=tdf

https://www.motorsportmagazine.com/articles/sports-cars/le-tour-de-france-four-wheels/

https://www.motorsportmagazine.com/archive/article/july-1999/58/100-years-of-the-tour-de-france/

https://www.uniquecarsandparts.com/world_land_speed_record_03.htm

https://www.alamy.com/publicit-des-automobiles-mors-1900-image415316480.html 10 https://thebingeful.com/60s-car-movies/"