Küçük Kanat

Geniş kitleleri etkileyen ikonlardan biri, kısa yaşamına rağmen popüler müziğin yönünü değiştiren, bugün dahi etkisi süregelen gitarist, besteci ve şarkıcı Jimi Hendrix oldu.

Sami ASA Sanat

29 Kasım 2023 Çarşamba

Jimi Hendrix, Woodstock müzik festivalindeki konserinde

Altmışlı yılların ortalarından itibaren, büyük savaş sonrasında endüstrileşme, hızlı kalkınma ve farklı etkileşimlere oluşan tepkilerle, hippi akımının revaçta olduğu özgürlükçü, savaş karşıtı, muhafazakâr toplum kurallarını sorgulayan biraz da isyankâr bir gençlik akımı özellikle batı dünyasına hakim oldu. Bu akım rock müziğe de yansıdı, özellikle İngiltere ve Amerika’da gençlik müzikleri evrildi, yeni türler ortaya çıktı, mevcut türlerde yaratıcılık ön planda oldu. Monterey ve Woodstock en bilinenleri olan birkaç gün süren dev müzik festivalleri düzenlendi, bu müzik gruplarının öncülüğünü yapan bazı müzisyenler kültür ikonlarına dönüştü. İşte o dönem geniş kitleleri etkileyen ikonlardan biri ve belki de en ünlüsü, sadece dört yıl süren müzik önderliği ve kısa yaşamına rağmen popüler müziğin yönünü değiştiren, bugün dahi etkisi süregelen gitarist, besteci ve şarkıcı Jimi Hendrix oldu.

Amerika’da zor bir çocukluk geçiren müzisyen, 14 yaşında gitarla tanıştı, 16 yaşında annesini kaybetti. Hiç müzik dersi almadı, çalmayı başka sanatçıları izleyerek kendi kendine öğrendi. Solak olmasına rağmen, sağ elliler için yapılmış olan gitarları telleri ters sıralanmış olarak çaldı.

Jimi Hendrix sadece üç stüdyo ve bir konser albümü üretebilmesine rağmen, elektrik gitarın çalınış şekline yeni bir stil ve anlam kazandırdı, güçlü rock parçalarından derin ve karmaşık baladlara birçok eser besteledi ve çaldı. Konserlerinde karizmatik kişiliğiyle bir nevi gençlik idolüne dönüştü, yaptığı müzik rock, soul, blues ve jazz’dan ögeler taşıdı.

Hendrix’in müziği ve etkisi üzerine geniş bir malzeme mevcut. Bu yazıda ise yüksek tonlu parçalarına kıyasla daha düşük tempoda ilerleyen, ritim ve blues izleri taşıyan sevdiğim bir baladından bahsetmek istiyorum: ‘Little Wing’.

Sert, köşeli ama sakin ve ifadesi güçlü gitar başlangıcı ve Glockenspiel gibi rock türüne yabancı bir enstrümanın katılımı ile ilk kısmı bence en iyi rock parçası girişlerinden. Sonrasında gelen akıcı sözlü bölüm ve devamındaki gitar solosu ile görece kısa olan bu parçada, barış ve sevgi duygusu ve birazda gerçeküstü hava özgün ve ustaca yansıtılmış.

Hendrix’in stili ve gitarı günümüze kadar birçok kalburüstü müzisyene ilham kaynağı oldu. Besteleri farklı müzisyenler tarafından çokça yorumlandı. Örnek olarak ‘Little Wing’ için sadece Spotify üzerinden yaptığım hızlı bir araştırmada 17 farklı yorumuna ulaştım. Doğrusu, bunların 4-5 tanesine aşinaydım, zaten biraz da bu yüzden bu parçayı ele almayı seçtim, ama bu denli farklı türlerde bunca yorum olmasına hayret ettim.

Ekli seçkide yer alan yorumlardan öne çıkardığım bazılarından bahsedecek olursak:

Eric Clapton bu parçayı Hendrix henüz hayattayken grubuyla yorumladı, ancak kayıt piyasaya çıkmadan Hendrix yaşama veda edince onun anısına ithaf edilen bir parça olarak yayınlandı. Clapton yıllar sonra Steve Winwood ile birlikte çıkardığı albümde ‘Little Wing’e tekrar yer verdi. 2010 yılında albümün tanıtımı için çıktığı turne kapsamında Kuruçeşme’de verdiği konserde bu parçayı çaldığından doğrusu pek emin değilim, ama bir diğer ünlü Hendrix bestesi ‘Voodoo Child’ı coşkuyla dinlediğimi tüm berraklığıyla hatırlıyorum. Aynı anda Boğaz’da düzenlenen beklenmedik bir havai fişek gösterisinin konserle uyumsuz gürültüsü ve görselliğinin sanatçıda yarattığı şaşkınlık ve biraz alaycı gülümsemesi konserle ilgili hafızamdaki diğer bir ilginç anı. ‘Slowhand’ lakaplı ustanın 16 dakikalık icraatını dinlemek isteyenler kulaklıklarınızı takın, ev ahalisini ve konu komşuyu rahatsız etmeyin!

Sting’in yorumu bunların arasında görece daha sakin, akıcı ve popüler müziğe yakın olanı. Caz piyanisti ve aranjör Gil Evans’ın düzenlemesiyle, başlangıçtaki sert notalarla yapılan giriş burada yerini Sting’in temiz, sade, hakim ve kendine has sesine bırakmış, gitar ve arada saksafon solosunun katkısı da müziği üst seviyeye taşıyor.

Beni en çok etkileyen ise, blues gitaristi Stevie Ray Vaughan’ın vokal olmaksızın sadece gitarıyla ortaya çıkardığı yorum. Bir müzisyen enstrümanı ile anlatımını bu denli duygu yoğun bir şekilde yapabiliyorsa, çaldığı her notanın tonu ve şiddeti ile burada olduğu gibi dinleyiciyi kavrayıp damardan bir şeyler aktarabiliyorsa, sanırım artık söze pek gerek kalmıyor, gitarı zaten her şeyi anlatıyor! Nitekim bu parça 1993 yılında En İyi Rock Enstrümental Performans dalında Grammy Ödülünü almış.

‘Küçük Kanat’ ile iletilmek istenen mesaj ve duygu hakkında farklı değerlendirmeler var. Sanatçının büyük ün kazandığı Monterey Pop Festivalindeki barışçı ve huzurlu ortam onu bir nevi büyüleyerek parçayı bestelemesine ilham kaynağı olmuş. Hendrix bu ortamı, hayaller kuran ve her şeyi akışına bırakarak bulutların arasında usulca dolaşan genç bir kadın olarak canlandırıyor. Gerçeküstü ortamda küçük kanatlarıyla bir kuş gibi havalanarak uzaklaşan bu genç kadın, özgürlük, koşulsuz sevgi, hayal gücü ve umudu simgeliyor. Sevgiye ve aşka olan özlemin vurgusu hissedilmekle birlikte, Hendrix özeleştirisini de yapıyor. Hüzünlendiğinde, genç kadın ona sevgisini ve şefkatini koşulsuz veriyor, ancak onun isyankâr ve sürekli özgür olmak isteyen bir yerde duramayan ruhu kalıcılığa imkân tanımıyor.

Müzisyen bir röportajında, Stockholm’da verdiği bir konser sırasında tanıştığı genç bir kadının onu bu şekilde etkilediğinden bahsediyor. Dolayısıyla bir diğer senaryoya göre, küçük kanadın ilham kaynağı bu ilişkisi de olabilir.

Hendrix’in ölümünden sonra kardeşi farklı bir görüşle, koşulsuz sevgi veren bu kadın ile aslında genç yaşta kaybettiği annesini imgelediğini iddia etti.

Sanatçının veya eleştirmenin, uzman veya herhangi birinin parçanın anlamı ve hissettirdikleri hakkındaki yorumlarının dikkate alınması doğaldır. Ancak sonuçta, önemli olan dinleyicide bizzat yarattığı etki ve hislerdir. Bu veya herhangi bir şarkı, dinlediğinizde size ilettiği hayal gücü ile çok kısa bir süre için dahi olsa, gerçeklik ve çeşitli tasalar tarafından dokunulmamış bir dünya yaratabiliyorsa, sizin için yeterli mükemmelliğe ve amacına ulaşmıştır diye düşünüyorum!

KAYNAKÇA: