Asara Betevet Orucu

Tevet ayının 10’unda tutulan Asara BeTevet orucu, bar/bat-mitsva yaşını geçmiş herkesin farkındalıkla tutması gereken önemli bir oruç günüdür.

Tevet ayının 10. günü, Babil Kralı Nevukadnetsar Yeruşalayim'i kuşatmaya başlar, birkaç yıl sonra da Yeruşalayim'in surlarında gedik açmayı başarır. Bundan birkaç hafta sonra 9 Av'da (Tişa Be'Av), Tanrı'nın Kutsal Varlığı'nın yeryüzünde ikamet ettiği yer olan Kutsal Tapınak Bet Amikdaş yıkılır. Bu yıkılış, İsrael'in Yehuda Krallığının sonu, Yahudi halkının Babil sürgününün de başlangıcı olur. Asara BeTevet orucunun dikkat çekici noktalarından biri, bu günün daha ileriki tarihlerde yaşanacak acı olayların başladığı gün olması (bu aşamada teşuva yaparak geriye dönüşün halen mümkün olması), diğeri de bu orucun hangi güne gelirse o gün, hatta Şabat’a bile gelse tam olarak o günde -10 Tevet gününde- tutulmasıdır.

Tevet Ayı - İyiliği görmek    

Spiritüel psikoterapist ve yazar Melinda Ribner, Asara BeTevet orucunu tuttuğumuz Tevet ayını Kabala çerçevesinde şöyle yorumluyor: “Kabala'ya göre her ay eşsiz manevi fırsat ve bereketler sunar. Tıpkı hava koşullarındaki dalgalanmalar gibi ruhsal güçlerde de değişiklikler olur. Bu güçlerle uyumlanmak, bunları kişisel gelişimimiz ve başarımız için kullanmamıza yardımcı olur.

En soğuk ve karanlık ay olan Tevet aynı zamanda büyük bir aydınlanma, dönüşüm ve kurtuluş ayıdır. Ancak Tevet'in ışığı, karanlığın içinde saklıdır. Çünkü Tanrı’nın Işığı çok güçlü olduğu için karanlık ile örtülü bir şekildedir. Tevet'in baş harfi tet, aynı zamanda ‘iyi’ anlamına gelen tov kelimesinin de ilk harfidir.”

Ribner bu şekilde Tevet ayı ile iyiliğin arasında bir bağlantı olduğunu ifade eder.

Oluşum Kitabı Sefer Yezirah'a göre Yahudi yılının her ayına tekabül eden İbranice bir harf, bir burç, İsraeloğullarının on iki kabilesinden biri, bir his ve bir organımız bulunur. Sefer Yezirah, Tevet ayı için bunları ayin harfi, oğlak burcu, Dan kabilesi, öfke hissi ve karaciğer organı olarak tanımlar. (https://inner.org/times/tevet/tevet.htm)

Melinda Ribner’in bahsettiği Tevet ayı ile iyilik arasındaki bağlantıya bakarken Sefer Yezirah’a göre bu aya denk gelen harf ayin, bize bu konuda bir yol göstermektedir.

Kıskançlık ve yargıya rağmen iyiliği görebilmek

Tevet ayıyla ilişkilendirilen ayin harfi aynı zamanda İbranice göz anlamına da gelir. Ribner’e göre her insandaki ve olan her şeydeki iyiyi görebilme yeteneği, bu ay için hem çok değerli bir hedef, hem de negatif duygulara karşı koruma özelliği taşır.

Görme duyumuzu iyiliği görebilecek şekilde geliştirebilmek neden önemli? “İlişkilerde birçok acı ve öfkenin kökü olan kıskançlık, aslında kişinin kendisinde olması gerektiğini düşündüğü bir şeye bir başkasının sahip olduğu yönündeki ters görüş açısından kaynaklanır. Ancak böyle bir şey mümkün değildir. Sadece Tanrı’nın bizim almamızı tasarladığı şeylere sahip olabiliriz.”

“Tek başına yargıç olma. Tek başına yargılama yetkisi sadece Tanrı’ya aittir” (Pirke Avot 4:10). “Bu nedenle yargıyı veren Yüce Tanrı’nın adaletini tüm kalbimizle kabullenmemiz, O’nun adaletini yargılamamamız veya dünyayı idare etme şeklini sorgulamamamız gerekir” (Pirke Avot; Gözlem, s.109).

Görme duyumuzu iyiyi görebilmek üzere geliştirmeye çalışmak, karşımızdaki kişi veya olayları nasıl değerlendireceğimiz konusunda da destek sağlayabilir. Ribner, kendimizi veya başkalarını yargılamadan önce, gözlerimizin bizi yanıltabileceğini, gördüklerimizin aslında doğru olmayabileceği ihtimali olduğu konusunda bizi önemle uyarıyor. Çoğu zaman birisinin niteliklerinin bizi bu kadar rahatsız etmesinin nedeninin, onların içimizde iyileşmeye ihtiyaç duyan bir şeyi yansıtmaları olabileceğini hatırlatıyor. Başkalarını olumsuz bir açıdan yargıladığımızda, çoğunlukla kendi olumsuz niteliklerimizi onlara yansıtırız. Yansıtma, çoğu zaman farkında olmadan kendimizi kendi kırılganlığımızın deneyiminden korumak için kullandığımız bir savunma mekanizmasıdır.

Ribner, kıskançlık ve öfke duygularının kendimizle ve Tanrı ile daha fazla bağlantı kurma ihtiyacımızın göstergeleri olduğunu belirtir. Tevet'in içsel çalışması sahip olduklarımız için minnettar olmamızı, hareketlerimizin ve yaşantımızın sorumluluğunu almamızı ve kalplerimizi iyiyi görmeye ve affetmeye açmamızı ister.”

Teşuva - Tanrısal kıvılcımı aramak

Tıpkı Hanuka zamanında Makabilerin Kutsal Tapınağa yeniden adamak için saf bir şişe yağ aramaları gibi, bizler de kendimizin ve karşımızdakinin içindeki o saf, duru, Tanrısal Kıvılcımı taşıyan parçayı aramaya devam edelim. Ve bu parçanın, Tanrı’nın burun deliklerimize üflediği Nefesi, Tanrı’nın bir parçası olduğunu ve asla kirlenemeyeceğini akılda tutalım. Hata yapsak da gerçekten istediğimiz ve bunun için harekete geçtiğimiz takdirde Tanrı Yolu’na, içimizdeki Tanrısal Kıvılcım’a layık bir şekilde yaşamaya geri dönebileceğimizi hatırlayalım.

“Bu ay aslında büyük bir ışık zamanıdır, çünkü en büyük ışık karanlıkta gizlidir. Gördüklerimiz bize geri yansır. İyiyi görürsek, iyilik geri yansır. Negatifi görürsek negatif geri yansır. Öyleyse görme duyumuzu temsil eden ayin harfi ile ilişkilendirilen Tevet ayının potansiyelini başkalarındaki ve kendimizdeki iyiliği görmeye çalışmak için kullanalım.”

Kısa kısa Asara BeTevet

İsmi: Asara-On, BeTevet-Tevet ayının, Asara BeTevet -Tevet ayının 10’u anlamına gelir.

10 Tevet günü olayları: Aslında Asara BeTevet orucu, sadece 10 Tevet’te yaşananlar değil, Yahudi tarihinde farklı yıllarda ve bu dönemde yaşanan diğer acı olayların anısına da tutulur.

 8 Tevet günü, Yunan-Mısır Kralı Ptolemy’nin emriyle Kutsal Kitap, ayrı evlere yerleştirilen 70 Tora bilgini tarafından ilk defa Yunancaya çevrilir. Talmud’a göre, bu çeviri açığa çıktıktan sonra, üç gün boyunca dünya karanlık içinde kalır (Şulhan Aruh, Orah Hayim 580:2). Bu olay, Yahudi tarihinde, altın buzağı gibi bir dönüm noktasını oluşturur. Tora’nın gizemini, sadece direkt tercümeyle, yani sözlü Tora’nın desteği olmadan anlamak mümkün değildir. Kutsal Kitap’ın Yunancaya çevrilmesi, Yunan kültürünü Yahudi hayatına entegre etmek isteyen Helenist Yahudilerin de işlerini kolaylaştırır. Bu çeviri -Septuagint- zaman içinde İncil’in Eski Ahit kısmını oluşturur.

9 Tevet günü, bilge Koen Ezra ölür. Aynı zamanda bir Tora yazıcısı (sofer) olan Ezra, II.Bet Amikdaş döneminde Yahudilerin Tanrı Yolu’na dönmelerine yardımcı olur, asimilasyonu engeller, daha çok kişinin Şabat kurallarına uymalarını teşvik eder, Sina Dağında verilen Sözlü Tora’nın devam ettirilebilmesi için gerekli okul ve eğitim yollarının açılması için önayak olur, İsraeloğulları ve Tanrı arasındaki anlaşmayı yeniler. Yahudiliğin ve Yahudilerin bugünlere kadar gelebilmesi, büyük ölçüde Ezra sayesindedir.

10 Tevet günü, Babil Kralı Nebukadnezar, Yeruşalayim’i kuşatmaya başlar, bu şekilde Bet Amikdaş’ın yıkılışına götürecek olaylar zinciri başlamış olur.

Asara BeTevet-Bugün için mesajı: Yeşaya Peygamber, Tanrı’yı hoşnut eden orucun sadece yiyecek ve içeceklerden uzak durmak olmadığını belirtir (Yeşaya 58:5-8). Oruç, bundan çok daha fazlasını ifade eder.

Oruç, asıl amacımıza yani özümüze, içimizdeki Tanrısal nefesten gelen İyi ve Sevgi’ye ulaşmamıza yardımcı olan, davranışlarımızın önemini hatırlatan ve bulunduğumuz yolu daha iyiye doğru yönlendirmeye yardımcı olan bir araçtır. Oruç günleri bu dönemde gerçekleşen olaylar, sebepleri ve sonuçları üzerine düşünmemiz, bunları kendi zamanımızda iyileştirebilmek için bizim neler yapabileceğimizi sorgulama zamanıdır.

I.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebi puta tapma, adam öldürme, cinsel ahlaksızlık ve mitsvalara gereken önemin gösterilmemesi idi. I.Bet Amikdaş’ın yıkılışından 70 yıl sonra kurulan II.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebi ise ‘sebepsiz nefret-sinat hinam’, ayrıca insanların kibri, başarılarının kendi çabaları ve yetenekleri sonucu gerçekleştiğine inanmaları, her şeyin Tanrı’dan geldiğini unutmaları idi. Bilgelerimize göre, bugün III.Bet Amikdaş’ın halen kurulmuş olmamasının nedeni, yıkılışa götüren sebeplerin -bu durumda kibrin ve aramızdaki sebepsiz nefretin-hâlâ devam ediyor olmasıdır. “Onun zamanında Tapınağın inşa edilmediği her nesil, sanki Tapınak kendi zamanında yıkılmış gibidir (gibi sorumludur)” (Yeruşalmi Yoma 1a). Bu yüzden aramızdaki sebepsiz nefretin yerine sebepsiz sevgiyi, içimizdeki kibrin yerine mütevazılığı koyabilmek için Tevet ayının potansiyelini en iyi şekilde değerlendirelim. Görme duyumuzu iyiyi görebilmek için, Hanuka olayları zamanında atalarımızın saflığı bozulmamış yağ şişesi aradıkları gibi, hem kendimizin hem de karşımızdakinin içindeki saflığı bozulmamış Tanrısal Kıvılcımı aramak, kendimizin ve karşımızdakinin içindeki iyiliği görebilmek için kullanalım. Bu şekilde III. Bet Amikdaş’ı kurmaya önce kendi içimizden başlayalım.

Tanah’ta Asara BeTevet: Tora’nın beş kitabında bahsedilmeyen Asara BeTevet’e Tanah’ın Peygamberler ve Krallar bölümlerinde rastlarız:

“Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları” (Zeharya 8:19).

 “Sidkiya’nın krallığının dokuzuncu yılında, onuncu ayın onuncu günü, Babil Kralı Nebukadnessar bütün ordusuyla Yeruşalayim önlerine gelip ordugâh kurdu” (2.Krallar 25 :1 ve Yeremya 52:4).

“Sürgünlüğümüzün dokuzuncu yılı, onuncu ayın onuncu günü Tanrı bana şöyle seslendi: “Ey insanoğlu, bu günü, bu günün tarihini tam olarak yaz. Çünkü Babil Kralı tam olarak bu günde Yeruşalayim’i kuşatmaya başladı” (Ezekiel 24:1-2).

Asara BeTevet orucu Şabat’a gelse de tutulur: Pasukta (Ezekiel 24:1) “Beetsem Ayom Aze / Tam Olarak Bu Günde” dediği için, Asara BeTevet hangi güne gelirse gelsin tam olarak o günde tutulur.

Yahudi takviminin hesap ayarlamalarına göre, Asara BeTevet hiçbir zaman cumartesi gününe gelmez, ama gelseydi, yine tam olarak o günde tutulacaktı.

Oruç kuralları: Asara BeTevet, bar/bat mitsva yaşını geçmiş herkesin, anlamını bilerek tutması gereken önemli bir oruç günüdür.

Hastalar, hamile ve süt veren kadınlar orucu tutmaktan muaftır. Fakat onlar da bu günde et, güzel, keyifli yemekler yememeli, sadece gereksinimlerini karşılayacak kadar, sade şeyler yemelidir.

Asara BeTevet orucu alot aşahar sabah gün doğmadan -bu sene 22 Aralık Cuma sabahı başlar. Önceki akşam -21 Aralık Perşembe akşamı, geç saatte bile yatılsa, yatana kadar yemek yenilebilir. Oruç 22 Aralık Cuma akşamı Kiduş ile bozulur. Bu akşam Kiduş gökte üç yıldız görür görmez, yani oruç bitiş zamanında yapılır.

Genel Kadiş söyleme günü: 1948 yılında, İsrail Hahambaşılığı, Asara BeTevet’e “Yom ha-Kaddish ha-Klali” anlamını ekledi. II. Dünya Savaşı’nda Nazi Soykırımı’nda hayatını kaybeden, ölüm tarihleri bilinmeyen, kurtulan yakınları da olmadığından kendileri için Kadiş Duası’nı okuyacak kimsesi olmayan tüm Yahudiler için genel Kadiş söyleme günü olarak ilan edildi.

*Asara Be’Tevet Orucu, Tarihi ve Felsefesi: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=33&Itemid=108

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Inside Time, The Book of Our Heritage, Tevrat-Tora, Neviim, Ketuvim, Gözlem’den Yahudilik Ansiklopedisi, Pirke Avot kitaplarından ve rabbisacks.org, www.chabad.org, aish.com, www.israelnationalnews.com, sevivon.com, holyblossom.org, inner.org, sefaria.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Yazıda konu ile ilgili araştırılıp bulunabilecek sayısız yorumdan sadece bazıları ifade edilmiştir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.