Geçtiğimiz sene yapılan bir araştırmaya göre spor seyredenlerin yüzde 84´ü kaçak bir şekilde spor müsabakaları seyrettiklerini kabul etti. Sadece spora özel olmamakla beraber 2023 kaçak medyanın dönüş yılı oldu.
2023’ü geride bıraktık. 2023 birçok büyük sportif olayın yaşandığı aktif bir yıldı. Voleybol ve futbolda yaşadığımız milli başarıların yanı sıra büyük spor dünyası da olaylı bir sene geçerdi. Bu yazıda büyük birkaç olaya yoğunlaşmak yerine geçtiğimiz sene kırılan farklı bir rekordan bahsetmek istiyorum. Genel medya dünyası başta olmak üzere sporda da büyük bir etkisi olan korsan yayıncılık. Geçtiğimiz sene yapılan bir araştırmaya göre spor seyredenlerin yüzde 84’ü kaçak bir şekilde spor müsabakaları seyrettiklerini kabul etti. Yapılan başka bir araştırma ise İngiltere Premier Lig’i seyredenlerin büyük bir çoğunluğunun resmi yollar yerine korsan alternatiflere başvurduğunu tespit etti. Sadece spora özel olmamakla beraber 2023 kaçak medyanın dönüş yılı oldu. Peki her şey nasıl başladı ve nasıl devam edecek?
Korsan yayının tarihi film ve müziklerle başlar. Ülkemizde de çok popüler korsan bir film kültürü mevcut. DVD ile film izlenen yıllarda izlemek istediğiniz filmin tıpatıp aynısını çeyreği fiyatına rahatlıkla alabiliyorduk. Dijitalleşme ile bu etkileşim tamamen bedava bir hale geldi ve internet üzerinden kaçak film ve dizi izlemek popülerleşti. Hala Google’a “dizi izle” yazıldığı zaman ilk çıkan sonuç bir korsan dizi izleme sitesi. Benzer bir problemden müzik sektörü de muzdarip. 2000’lı yılların başında Napster gibi siteler ve Torrent platformlarının ortaya çıkışıyla iPodlara veya telefonlara kaçak müzik indirmek neredeyse yasal yollarla indirmekten daha kolay bir hale geldi.
KORSANDAN DİJİTALE
Film, dizi ve müziğe nazaran spor dünyası çok geç dijitalleşti. Yıllarca kablolu televizyon kutulara yapılan “kırdırma” işlemleri ile insanlar yasadışı bir şekilde kendilerine kapalı kanalları izleyebiliyordu. Bu süreç zamanla internetteki siteler üzerinden yapılmaya başlandı ve aynı öbür medya formatları gibi bedava oldu. Kalitesi daha düşük, reklamlarla dolu ve yasa dışı olmasına rağmen her sene daha fazla insan korsan alternatifleri tercih ediyordu.
Bu problem ilk defa 2010’lu yıllarda Netflix ve Spotify sayesinde çözülmeye başlamıştı. Aylık ödeme modeliyle bütün diziler, filmler ve şarkılara erişim sağlamak için her ay küçük bir abonmanlık ücreti ödemek yetiyordu. Müzik dünyası bu çözümle kaçak şarkı indirmeyi büyük bir çoğunlukla engellemeyi başardı. Dizi ve filmlerde ise durum daha karmaşık. Uzun yıllar boyunca Netflix’in sahip olduğu tekel durum ile kullanıcılara tek bir hesap yetiyordu. Bu süreçte Netflix üyelikleri arttı ve korsan izleme oranları çok ciddi bir şekilde düştü. Ne yazık ki, korsan çözümler hayatımıza bir kez daha Netflix alternatifleriyle beraber geldi. Amazon Prime, Disney+, BluTv ve HBO Max gibi platformların ortaya çıkışı ile Netflix’in tekel durumu bozuldu ve ortalama bir ailenin izlemek istedikleri bütün dizilere erişmek için üç - dört farklı platforma para ödemesi gerekir oldu. Bu durumun müzik dünyasından en büyük farkı diziler ile filmlerin sadece bir platformda oluyor olmasıdır. Aynı şarkı hem Spotify hem de rakipleri Apple Music’de barınabileceği için müşterilere sadece bir platforma abonmanlık yetiyor. Dizi ve filmler ise sadece tek bir platformda bulanabildiği için hiçbir platform bütün müşterilere yetemiyor. Bu da 2022 ile 2023 yılları içinde korsan çözümlerin tekrardan popülerleşmesine neden oldu. Sporda da durum çok farklı değil.
Zamanında sadece Digitürk kutusu bütün ihtiyaçlara yetiyorken zamanla D-Smart ve Tivibu gibi alternatifler ile spor müsabakaları farklı kutulara dağıldı. Exxen ve S Sport gibi dijital platformlar da durumu tamamen karıştırdı. Aynı film ve dizilerde olduğu gibi ortalama bir spor severin aynı anda en az iki - üç platforma üye olması gerekiyor. Bir de yetmezmiş gibi her sene platformların ücretleri artıyor ve sporlar el değiştiriyor. Bu da izleyicileri kaliteden feragat edip cüzdanları ile seçim yapmaya itiyor. Bu karardan dolayı da spor kulüpleri para kaybediyor ve onun yerine kaçak yayıncılar para kazanıyor. Kullanıcılar ise kaçak siteler üzerinden hacklenme veya yakalanırlarsa büyük bir ceza ödeme risklerine giriyor. Tabii bu durumun pozitif tarafını da unutmamak lazım. Maddi durumu el vermeyen taraftarlar takımlarını takip edebilme fırsatı buluyor. Başka bir sıkıntı ise bazı müsabakaların belirli ülkelerde resmi siteler tarafından gösterilmiyor oluşu. Kaçak yayınlar ise bu durumlarda seyirci ve taraftarlara erişilebilirlik sağlıyor. Bence bu durumu 2024 ve ileriki yıllarda çözmenin iki yolu var.
ÇÖZÜM YOLLARI
İlk çözüm yolu Formula 1’in getirmiş olduğu çözüm. Formula 1, 2018’den beri kendi kanalları F1 Tv üzerinden bütün yarışlarına erişim sağlıyor. Dünyanın her yerinde açık olan bu platformu özel yapan sadece bu kanala özel interaktif içerikler mevcut. Her pilotun özel kamerası ve takımlar arası konuşmalara erişim sağlayan bu platform yarış keyfini çok yüksek bir seviyeye çıkarıyor. Seyircilerine sadece bir video yerine bir deneyim sağlayan bu platformun yerini hiçbir korsan yayıncı tutamıyor. İlk çözüm önerisi farklı spor müsabakalarının bu tarz deneyimler yaratarak seyircileri toplaması.
Bir başka çözüm yolu ise Türkiye Voleybol Federasyonu’nun yaptığı gibi bütün maçları TVF ve TRT Spor Yıldız kanalları ile YouTube üzerinden bedava bir şekilde yayımlamak. Yayın gelirini YouTube izlemeleri ve sponsorluktan alan kadın ve erkek liglerinin maçları dünyanın tamamı için bedava bir şekilde erişilebiliyor. Hatta bu sayede özellikle kadın ligimiz uluslararası ilgi toplamayı da başarıyor. Bence futbol ve basket liglerimiz de benzer çözümler ile hem korsana karşı gelebilir hem de daha geniş kitlelere ulaşabilirler. Eğer bir değişim gelmezse 2024 yılı bir kez daha korsanların yılı olabilir.
