Moskova´da, bir trafik kazası sonucu komaya giren ünlü şair Lev Rubinstein, 14 Ocak´ta, 76 yaşında hayatını kaybetti. Şiir ve tiyatro arasında özgün bir tarz yaratan Rubinstein, sahnede kartlara yazdığı kısa cümleleri okurdu. Şair, Rusya´nın Ukrayna işgaline karşı duruşuyla biliniyordu.
Emel Mizrahi
Kavramsal sanat eserleriyle tanınan Lev Rubinstein'ın vefatını kızı Maria duyurdu. Maria Rubinstein, blogunda yaptığı paylaşımda, “Babam Lev Rubinstein bugün öldü” ifadesini kullandı. Ünlü şaire 8 Ocak'ta bir araç çarpmıştı. Kazada aldığı yaralar sonucu hastaneye kaldırılan Rubinstein'ın yoğun bakımda tedavi altına alındığı, ancak kısa süre sonra komaya girdiği belirtilmişti.
Lev Rubinstein kimdi?
Rubinstein, 19 Şubat 1947'de Moskova’da, Yahudi kökenli bir ailenin oğlu olarak doğdu. Annesi Elena, Ukrayna’da doğmuş ve Holodomor’a tanık olmuştu (1932-1933 arasında, şimdiki Ukrayna ve Kuban bölgelerinde insan eliyle yaratılan kıtlık sebebiyle yaklaşık sekiz milyon insanın öldüğü olaylar). Babası Semyon, II. Dünya Savaşı’nda ön saflarda savaşmış bir inşaat mühendisiydi. Babası tarafından çocukken hamama götürülen küçük Lev, orada gördüğü kolsuz, bacaksız, gözsüz insan manzaralarıyla savaşın yıkıcı etkisine tanık olmuştu. Rubinstein’ın çok nazik bir insan olarak tanımladığı büyükannesi, torununun oyun arkadaşları dâhil tüm Ruslardan korkarmış. Rubinstein, onlarca sene sonra ailesinin dört ayrı pogroma maruz kaldığını, eşyalarının çalındığını ve onlara hayatta kaldıkları için şükran duymaları gerektiğinin söylendiğini öğrenmiş.
Edebiyat Kariyeri
Rubinstein, Moskova Eğitim Bilim Enstitüsü - Yazışma Eğitimi Bölümünde (günümüzde Şolokov Moskova Devlet Beşeri Bilimler Üniversitesi) filoloji eğitimi aldı. Mezun olduktan sonra kütüphane görevlisi olarak çalışan şairin edebiyat kariyeri 1960'lı yıllarda başladı. 1970 - 80’lerde yeraltı Sovyet edebiyatı sahnesinde önemli bir yazar oldu. Çalışmaları yurt dışında yayınlandı; hükümet sansüründen geçemeyecek olan yazıları yeraltı örgütlerince basılıp dağıtıldı. Sanat Tarihçisi Lola Kantor Kazovsky’e göre, Rubinstein, 1970’lerdeki Sovyetler Birliği yeraltı sanat ortamının çoğunlukla kendilerini Yahudi kültürüne ait hissetmeyen / hissedemeyen, böyle bir duygudan yoksun Yahudi bireylerden oluştuğunu söylemiş.
Rubinstein, kütüphaneci olduğu yıllardan ilham alarak yarattığı ‘not kartı şiirleri’ ile de tanınıyordu. Kütüphanelerde kartlar üzerine yazılmış bilgilerin, belli bir sisteme göre derlenmesi fikrinden yola çıkarak, şiirlerinin bazı mısraları veya kıtaları numaralandırılarak, sıralanmış kartlarda yer alıyordu. Böylece okuyucu metinle sadece duygusal değil, fiziksel düzeyde de iletişime geçiyordu.
Şair, komünizmin çöküşünden sonra Liberal Rus basını için entelektüel yazılar yazmaya devam etti. Şiiri ve düz yazıyı birleştiren avangart bir hareketin kurulmasına yardımcı oldu. Hizmetleriyle Andrei Bely Edebiyat Ödülü’ne (1999) ve ‘Signs of Attentions’ adlı kitabıyla da NOS Edebiyat Ödülü’ne (2012) layık görüldü.
Politik Duruşu
Rubinstein, nefes almak için hava olmayan ortamlarda, şairlerin şiirleriyle duvarlarda nefes delikleri açtığını düşünürmüş. Hem şair, ozan ve deneme yazarı, hem de gazeteci olan Rubinstein, Moskova kavramsal sanat ekolünün kurucusu ve önde gelen isimlerinden biriydi. 1970 ve 1980’lerde öne çıkan kavramsal sanat ekolü, sosyalist gerçekçiliğin resmi doktrinini eleştirmek ve geleneksel Sovyet dönemi normlarını yıkmak için sanatı birçok biçimde kullandı. Akım, sanat eserlerinin temel olarak düşünsel bir kavrama dayandığı ve görsel formun ikincil olduğu bir yaklaşımı temsil etti.
2014 yılında yaşanan Kırım’ın ilhakı için “tipik bir yangın sırasında hırsızlık” demişti. Bu ilhakın geçmişteki pogromları da aşan bir maçoluk örneği olduğunu iddia etmişti. Kendisi son dönemlerde, özellikle Kremlin'in LGBTİ+'lara yönelik baskılarına ve Ukrayna'ya yönelik askeri eylemlerine karşı çıkıyordu. Cesur bir politik aktivistti.
Ölümünün Ardından
Aralık 2021’de faaliyetleri mahkeme kararıyla yasaklanan ünlü insan hakları örgütü Memorial, Rubinstein’ın ölümü sonrasında yayımladıkları taziye mesajında onun için “Sarsıcı şiirselliği, zekâsı ve ironisiyle, dünyayı algılayış biçiminin ta kendisiydi” dedi. Örgütün temsilcileri sosyal medyada şöyle yazdılar: “Rubinstein, Ukrayna'daki savaş sırasında Rusya'da tutuklanmadı, işkence veya zulüm görmedi, zehirlenmedi. Ancak, Ocak 2024’teki trajik ölümü, felaketin ikinci yıldönümünün hemen arifesinde, acı bir şekilde sembolik görünüyor. Bugünün Rusya'sında özgür vatandaşlara ve bağımsız şairlere yer yok. Onların yolun karşısına geçme fırsatı tanınmıyor, kırmızı ışıkta durmaksızın üstlerine dalınıyor.”
Rubinstein, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından büyük çapta bir şöhrete sahip oldu. Yazdıkları ana akım yayınevleri tarafından yayımlandı.
Moskova Ulaşım Departmanı, Rubinstein karşıdan karşıya geçerken kendisine çarpan arabanın ‘yavaşlamadığını’ ve ilk bilgilere göre sürücüsünün 12 ay içinde 19 kez trafik ihlali yaptığını bildirdi. Yetkililer kazayla ilgili soruşturma başlattıklarını ifade ederken, sosyal medyada hadiseyi suikast olarak niteleyenler de oldu.
