Adım adım Pesah 5784-2024

19 Nisan Cuma (11 Nisan)

Evdeki hametslerin satılması/ Mehirat Hamets

Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye vekâletname yollanmadıysa, faks veya mail olarak Şabat öncesine kadar yollanılır. (Bilgi, detaylar ve vekâletname için Rabi’sine ve/veya Hahambaşılığa başvurulur: [email protected] veya [email protected])

20 Nisan Cumartesi (12 Nisan): ŞABAT AGADOL-Büyük Şabat

Pesah’tan önceki Şabat, Şabat Agadol/Büyük Şabat ismiyle anılır.

Bunun sebebi hakkında farklı yorumlar mevcuttur. Yahudiler Mısır’da esir olarak yaşadıkları halde, o yıl Şabat olan 10 Nisan’da Tanrı’nın Emrine itaat ederek evlerine birer kuzu alırlar. 14 Nisan öğleden sonra bunları Pesah korbanı olarak kesmek ve kanını kapı pervaz ve kirişlerine sürmek üzere dört gün boyunca evlerinde bağlı tutarlar (Şemot 12:3-7). Mısırlılar, Yahudi komşularına kuzuları neden alıp bağladıklarını sorduklarında, bu kuzuları 14 Nisan’da Tanrı adına Pesah korbanı olarak kesecekleri cevabını alırlar. Mısırlılar, kuzuya tapmalarına, taptıkları kuzuların korban edileceğini bilmelerine ve çok hiddetlenmelerine rağmen, bir mucize eseri Yahudilere hiçbir şey yapmazlar. Şabat Agadol’de, bu mucize anılır.

Aynı zamanda bu Şabat’ta Peygamberler Kitabı’ndan okunan aftaranın son pasuğunda Maşiah’ın geleceği ‘büyük gün’den bahsedilir: “İşte Ben [Tanrı] büyük ve dehşet verici günün gelişinden önce size Eliyau Anavi'yi göndereceğim” (Malahi 3:23).

Ayrıca, Pesah’tan önceki Şabat günü, Rabiler, cemaate Pesah Bayramı ile ilgili detaylı bilgiler verdiklerinden dolayı da bu Şabat Şabat Agadol adıyla anılır.

21 Nisan Pazar (13 Nisan)

Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye vekâletname yollanmadıysa, fax veya mail olarak bugün yollanılır. (Bilgi, detaylar ve vekâletname için Sinagogun Rabi’sine ve/veya Hahambaşılığa başvurulur. [email protected] veya [email protected])

Bedikat Hamets- Akşam hamets kontrolü. Evdeki hametsin mum eşliğinde aranıp bulunması. Aramaya başlamadan önce beraha söylenir. “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam  Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Biur Hamets/Bizleri emirleriyle kutsayan ve bizlere Hamets’i yakma mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”

Arama bittikten sonra da evde kalmış ve gözden kaçan hamets için onların iptali deklarasyonu Kol Hamira üç kez söylenir. “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti, Dela Hazite Udla Biarte Udla Yadana Le,Livtil, Veleeve Keafra Deara/ Sınırlarım içinde olup, görmediğim, yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi (değersiz) sayılsın.” Bu bölüm, Türkçe söylenir.

Kişinin bir kâğıda, yaptığı için pişman olduğu davranışlarını, kendisine ve etrafına iyi gelmediğini düşündüğü huylarını yazıp, ertesi sabah yakılan hametslerle ateşe atması veya toprağa gömmesi de iyi bir davranıştır.

22 Nisan Pazartesi (14 Nisan)

Taanit Behorot- Siyum Masehet: Ailenin ilk doğan çocuğu erkekse (Behor), bugün oruç tutar. Oruç akşam Şabat ve Pesah kiduşu ile kesilir. Berit Mila (sünnet) sonrası verilen yemek gibi, herhangi bir mitsva (dinin gerekleri) için yapılan yemekle bu oruç bozulabilir. Aynı şekilde o günkü Tefila (sabah duası) sonrası, Siyum Masehet’i (Talmud’un bir bölümünün okunmasının tamamlanması) takiben, Seudat Mitsva (Mitsva Ziyafeti) öğünüyle, okumanın tamamlanması kutlanır. Siyumu dinleyip anlayan behorlar, siyum sonrasındaki bu öğünü yedikleri zaman bütün gün oruç tutma zorunlulukları kalkar. Halk arasında yanlış bilinen bir inanış, anne veya babanın bu törene katılıp o Seuda’dan bir parça eve getirip behor’a yedirmesidir. Bu şekilde behor’un orucu kesilmez. Behorların Siyum’a şahsen katılmaları gerekir.

10.33-Biur Hamets: Hametslerin bitirilme saati. Evvelki gece bulunmuş son hamets parçaları yakılır. Evde gözden kaçmış hamets için iptal duası okunur: “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti Biarte,Dehazite Udla Hazite,Deviarte Udla Biarte,Livtil,Veleeve Efker Keafra Deara/ Sınırlarım içinde olup, gördüğüm ve görmediğim, yaktığım ve yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi sahipsiz sayılsın.”

Sabah 10.33’ten itibaren, artık ne ekmek ne de matsa yenebilir. Matsanın görülmeyeceği şekilde, matsadan ve matsa unundan yapılmış mamuller, biumelos, köfte, Pesah keki ve benzeri yemekler yenilebilir.

Sadece Pesah akşamı: Akşam duası sırasında Tanrı’ya şükran methiyeleri olan Alel duası-ligmor tam okunur. Alel sadece Pesah’ta akşam duasında okunur. Yom Atsmaut’ta da okunuyor.

Bayram mumları güneş batmadan önce yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel  Yom Tov/Bizleri mitsvalarıyla kutsayan ve bizlere Yomtov mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.”

Akşam birçok mitsva içeren 15 bölümlü geleneksel Pesah Sederi yapılır.

Afikoman (Seder sırasında saklanan ve Korban Pesah veya tatlı niyetine yenilen matsa parçası Afikoman, Birkat Amazon’dan önce yenilir) ilk gece en geç gece yarısına kadar yenilmiş olmalıdır.

Lel Shimurim-Korumalı Gece: Pesah’ın ilk akşamı-bu yıl 22 Nisan Pazartesi akşamı-Tora’da Lel Shimurim-gözetim gecesi-korunmalı gece- olarak adlandırılır. “Bu, Tanrı için (Bene Yisrael’i) Mısır Ülkesinden çıkarma konusundaki gözetim gecesidir. Tanrı’nın Gecesi budur ve tüm Bene Yisrael için nesilleri boyunca gözetim (temasını içerecektir) (Şemot 12:42). Bilgelerimize göre; Tanrı hiçbir Yahudi’ye, bu gece negatif hiçbir şey olmasına izin vermeyecektir. Başka bir yoruma göre bu gece Yaratılış’tan bu yana korunan ve kurtuluşa ayrılan bir gecedir.

23 Nisan Salı (15 Nisan) Yom Tov

*Sabah duasında ligmor-tam Alel okunur.

*Tikun Atal: Sabah duasında Musaf Amida’sında Morid Atal’dan önce, çiğin düşmesi için okunan dua Tikun Atal okunur.

*Morid Atal: Sabah duasında Musaf Amida’sından başlayarak, artık Morid atal/Çiyin düşmesini sağlarsın bölümü söylenir. (“Maşiv aruah umorid ageşem/Rüzgâr estirir ve yağmur yağdırırsın” kısmı söylenmez).

*İkinci gece Akşam duasında yine Alel okunur.

*Akşam, birçok mitsva içeren 15 bölümlü Pesah Sederi yapılır.

*Afikoman’ın gece yarısına kadar yenmesi şartı yoktur. Sabaha kadar yenebilir.

*Dikkat! Sefirat AOmer-Omer sayımına bu akşam başlanır. Bayramın 2. gecesinden itibaren 49 gece boyunca Omer sayılır. 49 gecenin sonu, ellinci gün, Şavuot Bayramıdır.

Gün Gün Omer Sayım Takip Çizelgesi ve Kuralları yazdırılabilir şekil:https://www.sevivon.com/images/stories/dokumanlar/omer_zaman_cizelgesi_2024.pdf

24 Nisan Çarşamba (16 Nisan) Yom Tov

*Sabah duasında tam Alel okunur.

* Avdala- Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için şarapla Avdala yapılır.

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Gözlem Yayıncılık’tan –Şemot, Pesah Agadası ve El Gid Para El Pratikante, ayrıca Every Person’s Guide to Passover, The Jonathan Sacks Haggada, And You Thought They Were Only Four, Explorations kitaplarından ve   www.torahtots.com, www.aish.com, www.chabad.org, www.iyyun.com, http://torahinmotion.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır ve konuyla ilgili kitaplarda, internette bulunabilecek yorumlardan sadece sınırlı bir bölümünü kapsamaktadır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Adım Adım Pesah  5784 -2024 (II. Bölüm)

“Bu sebeple, hepimiz, atalarımız ve bizim için bu mucizeleri gerçekleştiren-bizi kölelikten özgürlüğe, esaretten kurtuluşa, kederden sevince, matemden bayrama, zifiri karanlıktan büyük bir ışığa çıkaran Tanrı’ya-şükranlarımızı sunmak, O’nu yüceltmek, övmek, methetmek, ululamak, onurlandırmak ve O’nun Büyüklüğü’nü ilan etmekle yükümlüyüz.” (Pesah Agadası)

24 Nisan Çarşamba (16 Nisan)

YOM TOV

* Sabah duasında tam Alel okunur.

* Avdala- Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için şarapla Avdala yapılır.

25 Nisan Perşembe - 28 Nisan Pazar

(17 Nisan-20 Nisan)

HOL AMOED-MEDYANOS-BAYRAMIN ARA GÜNLERİ

* Sabah duaları sırasında tefilin takılmaz.

* Tanrı’ya şükran methiyeleri Alel; Pesah’ın ara günlerinde yarım şekli ile söylenir.

* Dualara ve Birkat Amazon’a Yaale Veyavo kısmı eklenir.

28 Nisan Pazar (20 Nisan)

Yom Tov şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov / Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”

29 Nisan Pazartesi (21 Nisan)

YOM TOV - ŞEVİİ ŞEL PESAH

Pesah’ın yedinci günü

*Pesah’ın yedinci günü, Keriat Yam Suf-Kızıldeniz’in yarılıp Yahudilere geçit verdiği gün olarak kabul edilir. Kızıldeniz, Yahudiler geçtikten sonra, onları yakalayıp esaret hayatına geri döndürmek için peşlerinden gelen Mısırlıların üzerine kapanır, Firavun hariç bütün Mısır ordusu Kızıldeniz’de boğulur. Bize 210 yıl boyunca eziyet etmiş düşmanlarımız bile olsalar, Tanrı’nın yaratmış olduğu bu kişilerin ölümü sebebiyle sevinmeyiz ve bu gün tam değil, yarım Alel söyleriz.

30 Nisan Salı (22 Nisan)

YOM TOV - ŞEMİNİ ŞEL PESAH

Pesah’ın sekizinci günü

*Sabah duasında yarım Alel söylenir.

*Seudat Ha Maşiah-Maşiah Seudası Pesah Bayramı’nın bu son öğününde, Maşiah’ın, kurtuluşun gelmesindeki rolü üzerinde yoğunlaşılır.

*Avdala- Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için şarapla Avdala yapılır

Avdala töreni, bu yılki Pesah Bayramı’nın sona erdiğini simgeler.

DİKKAT! Avdala’dan sonra yenmesi düşünülen hamets, gündüzden eve sokulmaz. Eve hamets’in kırıntısının bile girmemesi kuralı, Pesah Bayramı bitene kadar geçerlidir. Pesah Bayramı bitişinde, Pesah için kullanılan eşyalar yerlerine kaldırılıncaya kadar hamets yenilmez.

1 Mayıs Çarşamba (23 Nisan)

Bayramın ertesi günü Isru Hag. Isru: bağlamak; hag: bayram olarak adlandırılır.

Isru Hag, Yeruşalayim’i ziyarete gidilen Pesah – Şavuot – Sukot bayramlarının bittiği günün ertesi günüdür.

Bayramdan sonraki gün, bayramdan kalan ışıltıyı taşır ve bu şekilde bayrama bağlanılır. “İplerle bağlayın bayram korbanını” (Mezmurlar 118:27).

Bayramın uzantısı olarak kabul edilen bugünde oruç tutulmaz. Ayrıca ay sonuna kadar Tanrı’ya yakarış duaları - tahannunim söylenmez.

Talmud bilgelerine göre, bayrama, yemek yiyip içerek gün ekleyen kişiler, sanki bir sunak inşa edip, üzerinde bir kurban sunmuş gibi kabul edilirler.

Ben Iş Hay, bunun ardındaki mantığı soranlara, Arizal’ın bir öğretisini anlatır. Buna göre, bayramdan sonraki günü, bayrama bağlamamızın sebebi, bayramdan kalan ışıktan faydalanmak, bayramın kutsallığını bir nebze olsun uzatabilmek arzusudur.

Bizler de bunu bayramı bir gün daha uzatarak Mısır Çıkışı ve bize verdiği ve her zamana uygun hayat mesajları üzerine bir gün daha düşünmek, konuşmak, fikir alışverişi yapmak için bir fırsat zamanı olarak değerlendirebiliriz. Mısır Çıkışı’nı her gün dualarımızın doğal akışında tefilin takarken, Şema söylerken, günlük dualarda, Şabat ve bayram Kiduşlarında ve diğer dualarda tekrar etmek de hayata bakış açımızı şekillendiren Pesah öğretilerini sadece bayram süresince değil tüm sene boyunca canlı tutabilmemize yardımcı olabilir.

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Gözlem-Yahudilik Ansiklopedisi, El Gid Para El Pratikante ve Every Person’s Guide to Shavuot, Lag Ba’Omer-Its Observance, Laws, and Significance kitaplarından ve https://www.kabbalah.com, https://www.sophiastreet.com, https://www.mayimachronim.com, https://www.jproactive.com,  sevivon.com; www.chabad.org, https://hebrewcollege.edu, https://ohr.edu sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Önemli Not: Yazıdaki yorumlar, Shivim Panim LaTora –Tora’nın (en az) 70 farklı şekilde yorumlanabileceği prensibi akılda tutularak, konu hakkındaki sınırsız yorumdan sadece bir kısmını kapsayabilmektedir. Farklı yorumlar için cemaat Rabi’lerine danışılmalıdır.

Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.