Chick'in İspanyol Kalbi

Caz, özellikle caz ve rock müziğinin birleşiminden doğan ‘jazz fusion’ türünün önde gelen besteci, piyanist, her türlü klavyeci ve grup liderlerinden biri şüphesiz Chick Corea’dır. Klasik caz ve klasik müzik olmak üzere birçok farklı türde de çok üretken olan müzisyen 27 kez Jazz Grammy Ödülü alarak ve 67 kez bu ödüle aday olarak en çok Grammy ödülü alan caz sanatçısıdır. Bu yazımda, İspanyol ve Latin müziğine ilgi duyan sanatçının, bu türden etkilenerek bestelediği eserlerinden ve özellikle dinlemekten vazgeçmediğim ‘My Spanish Heart’ albümünden bahsedeceğim.

Chick Corea çocukluğunu Boston civarında Chelsea’de geçirdi. Asıl adı Armando Anthony Corea’dır; ancak tombul yanaklarını çimdikleyen teyzesinin ona ‘Cheeky’ lakabını takması, hayatı boyunca bu adla anılmasına neden oldu. İtalyan göçmeni olan ve bir Dixieland grubunda trompet çalan müzisyen babası onu dört yaşında piyano ile tanıştırdı. Bir süre davul ve ritim eğitimi aldı; sonra klavyeli çalgılara yöneldi. Hatta konserlerinde sıklıkla piyanosuna vurarak ritim yapması küçük yaşta aldığı davul eğitimine yoruldu. Liseyi bitirdikten sonra New York’a giderek Columbia ve Juilliard’da müzik okudu, ancak eğitimi iki nedenle kısa süreli oldu. Bu okullara katılmayı saygın müzik okulları olmalarından ziyade, ilk kez aile evinden uzaklaşmak için iyi bir neden olarak görüyordu. Asıl önemlisi ilham aldığı tüm caz sanatçılarının New York’ta olmasıydı. Böylelikle kısa sürede zamanın ustalarıyla tanıştı ve akademik eğitimine son verdi.

Corea’nın ilham aldığı ilk caz ustaları Bud Powell ve Horace Silver oldu.Klasik müziğe, Beethoven ve Mozart’a olan tutkusu da onun bestecilik yönünü ilerletti. New York’a 17 yaşında taşındığında, dönemin idolü Miles Davis’in okulundan geçmek hayatının dönüm noktalarından biri oldu. Davis o sıralarda Jimmy Hendrix gibi efsane rock yıldızlarının caz müzisyenlerinden çok daha gözde olduğunu gördüğünden, tekdüze bulduğu caza yeni bir heyecan katmayı hedefliyor, bunu caz ve rock’u bir potada eriterek ‘fusion’ adı altında biraz deneysel yeni bir tür oluşturarak yapmaya çalışıyordu. Corea bu çatı altında, Herbie Hancock, John McLaughlin, Wayne Shorter ve Dave Holland gibi o dönem genç ve parlak müzisyenlerle birlikte Miles Davis’in önderliğinde çalarak müzik vizyonunu geliştirdi. Fusion müziğin öncüsü ve stüdyo mühendisliğinin ilk kez öne çıktığı funky tınıları içeren ‘Bitches Brew’ albümünde birlikte çalan bu müzisyenlerin her biri daha sonra caz müziğinin kalbur üstü isimleri oldular.

Corea’nın bir sonraki adımı, 1972’de henüz 21 yaşındayken fusion müziğin izinde Return to Forever adlı grubunu kurmak oldu; bu türe katkı olarak çok sevdiği Latin ve İspanyol tınılarını ekledi. Nitekim, 1973 yılında grubun çıkardığı ‘Light as a Feather’ adlı ikinci albümün ilk parçası ‘Spain’ modern bir caz standardı oldu, Corea’nın en çok bilinen eserleri arasındadır. Rodrigo’nün ünlü ‘Aranjuez Konçertosu’nun’ başındaki adagio bölümünün elektrikli Rhode Fender klavye ile çalınışıyla başlayan parça, sonrasında hızlı, biraz çılgın tempoda ve farklı bir melodiyle devam eder, Joe Farrell flütüyle, virtüöz Stanley Clarke ise kontrbası ile esere özgünlüğü verirler.

Ve 1976’ya geldiğimizde, özellikle İspanyol tınılarının ve Latin ezgilerinin öne çıktığı, sanatçının en başarılı görülen albümlerinden ‘My Spanish Heart’ yayınlandı. Kimilerinin yorumuna göre, mavi notalar flamenko dansı yapıyordu. Corea, albüm metninde bu müziğe ilgisini şöyle dile getirdi: “İspanya’ya yakın zamanda yaptığım bir gezi, flamenko müziğine tutkumu ve aynı zamanda Latin Amerika müziğine sevgimi bana tekrar hatırlattı. Bu nedenle, yarattığım bu müziği ‘İspanyol Kalbim’ olarak adlandırmaktan başka bir seçeneği düşünemedim.”

Albümle aynı adı taşıyan kısa parça, diğerlerine kıyasla yalın, Corea’nın piyanosuna sadece eşi Gayle Moran’ın vokaliyle eşlik ettiği, derinlik ve duygu yüklü bir açılış eseri niteliğindedir. Diğer bir kısa parça ‘Prelude to El Bozo’ biraz daha hareketlidir, yine sadece piyano ile Latin kökenli bir kişinin dertlerini veya neşesini akıcı ve saf bir şekilde aktarmasını andırır, tabii hayal gücünüze bağlı olarak. Corea’nın babasına ithaf ettiği ‘Armando’s Rhumba’ neşeli ve hareketli temposu, Jean-Luc Ponty’nin keman katkısı, flamenkodan esinlenen el çırpmaları ve enstrümanların uyumu ile öne çıkar. Bu parça ve üflemelilerle elektrikli klavyelerin yer aldığı ‘Love Castle’ günümüzde artık caz standartları olarak görülmektedir. Favori parçalarımdan biri olan ‘The Hilltop’ ise, Corea’nın piyanosunun Stanley Clarke’nın kontrbası ile en üst seviyede olduğu bir düet. Son olarak dört bölümden oluşan ‘Spanish Phantasy’ İspanyol ezgilerinin en belirgin olduğu parçalar olarak dikkat çekiyor. Çok sesli, türler arasında gezinen, yer yer klasik müziğe doğru kayan bu eserin en çok bilinen dördüncü bölümünü ekli seçkide bulabilirsiniz.

İspanyol ve Latin tınıları içeren, çok bilinen ve sıkça yorumlanan diğer bir Corea bestesi ise ‘Senor Mouse’. Bu eser ilk, Corea’nın yıllarca birlikte düet albümler yaptığı caz vibrafonunun büyük ustası Gary Burton ile çıkardığı 1973 tarihli ‘Chrystal Silence’ albümünde yayınlandı; her iki sanatçının ustalıklarını sergiledikleri üst düzey bir çalışma oldu. Parça, aynı yıl içinde Chick Corea’nın Return to Forever grubuyla çıkardığı ‘Hymn of the Galaxy’ albümünde ‘Captain Senor Mouse’ olarak yorumlandı, ancak rock ile karışık fusion dozu biraz fazla kaçan avantgarde bir yorum oldu kanımca. Yıllar sonra 1984’te Corea solo çıkardığı albümde eserlerini çocuk şarkıları olarak dingin ve duygulu yorumladı; Senor Mouse bu albümde ‘Children’s Songs No:6’ olarak mükemmel şekilde yer aldı. Diğer sanatçılar bu parçayı çokça yorumladı, ancak nedense yorumlayanlar daha çok telli enstrümanlar müzisyenleri oldu. Söylem o ki, piyanistler parçayı Corea kadar iyi çalamayacaklarını düşünüp böyle bir çalışmaya girmekten kaçınmış. Parçanın en beğendiğim yorumu ise, Corea ile bir süre Return to Forever grubunda çalan fusion gitar virtüözü Al di Meola’nın ‘Casino’ albümünde yer alıyor. Corea aynı parçayı bir kez daha banjo ustası Bela Fleck ile birlikte çaldı; her biri benzer melodide oldukça farklı renkler barındırıyor.

Corea 2019’da tekrar İspanyol ve Latin köklerine dönerek bu kültürden gelen müzisyenlerle birlikte ‘The Spanish Heart Band’ adını verdiği yeni bir grup kurdu, çıkardıkları ‘Antidote’ adlı albüm En İyi Latin Caz Grammy Ödülünü aldı.

Sanatçıyı 3-4 kez izleme şansını bulduğumu hatırlıyorum. Bunlardan ikisi vibrafon ustası Gary Burton ile birlikte çaldığı konserlerdi. İlkinin tarihini hatırlamamakla birlikte, seksenli yılların sonları olması gerekiyor, Spor Sergi’nin havasız ortamında bunaltıcı sıcak bir yaz akşamı olmasına rağmen izleyicilerin yüzündeki mutluluğu anımsıyorum. İkincisinde ise, 2011 yılında CRR’nin konforlu ortamında her iki sanatçının sıra dışı performanslarını yakından tekrar izlemek çok keyifli bir deneyimdi.

Bıkmadan usanmadan durmadan üreten, sayısız albüm çıkaran ve sürekli konserler veren bu değerli sanatçı 2021 yılının başlarında yaşama veda etti. Klasikleşmiş bir besteci ve müzisyene dönüşerek yarattığı müzik kuşkusuz hep yaşayacak!

Corea’nın banjocu Bela Fleck ile çalışmalarından daha önce kaydettikleri ancak yayınlanmayan üç Corea bestesi ve beş doğaçlamadan oluşan bir ‘Tribute to Chick’ albümü önümüzdeki ay ‘Remembrance’ adı altında yayınlanacak, Spotify’da önden yayınlanan tek parça ise ekli seçkide. Keyifli dinlemeler!