Yaşam kaynağı Toramızın veriliş zamanı ŞAVUOT

Zeman Matan Toratenu/Tora’nın veriliş zamanı, Hag ABikurim/İlk Ürünlerin Bayramı, Hag AŞavuot/Haftalar Bayramı, Hag AKatsir/Hasat, Biçme Bayramı, Hag Aasif/ekinleri toplama zamanı, Atseret/Toplanma günü ve Pentacost/Ellinci gün gibi farklı isimlerle anılan Şavuot Bayramı, Pesah ile başlayan yükseliş sürecinin doruk noktasını oluşturur.

İsraeloğulları, Pesah’ta Mısır’daki fiziksel esaretten kurtulup, Tanrı’nın kendilerine söylemiş olduğu gibi Tanrı’nın Halkı haline gelir: “Sizi Kendim’e Halk olarak alacağım ve size Tanrı olacağım” (Şemot 6:7). Bu şekilde özgürleşme yoluna giren İsraeloğulları’nın bir sonraki adımı, Mısır’da 210 senelik ağırlaştırılmış esaret dönemi boyunca onlara da bulaşmış olan spiritüel kirlilikten kurtulabilmeleri, Tanrı’nın onları Mısır’dan çıkardığı gibi, şimdi de onların Mısır’ı kendi içlerinden çıkarabilmeleriydi. Bu amaçla çölde 49 gün boyunca gün gün kendilerini geliştirerek Yaşam Kaynağı ve Kılavuzu Tora’yı almaya hazırlanırlar.

Zeman Matan Toratenu/ Tora'mızın Veriliş Zamanı Şavuot Bayramı, 11 Haziran Salı akşamı başlıyor.

Vezot ATora-Sina’da verilen Tora işte bu Tora’dır

49 günün sonunda 2448 yılında Tanrı Sina Dağında, dünya tarihinde eşi benzeri görülmemiş şekilde sadece bir kişinin değil, sadece Mısır’dan kurtarılan Yahudilerin değil, geçmiş ve gelecek tüm Yahudilerin huzurunda, 10 Emri ve sonrasında Tora’yı vermeye başlar. “Hem bugün burada bizimle olup Tanrı’nın Huzuru’nda duranlarla hem de bugün burada bizimle olmayanlarla yapılmaktadır bu antlaşma …” (Devarim 29:14). Bilgelerimiz ‘bugün burada bizimle olmayanlarla’ ifadesinin gelecek tüm nesilleri kastettiğini belirtir (Devarim kitabı s.660 açıklamalar-Midraş Tanhuma3; Raşi; İbn Ezra).

Tanrı’nın tarihte ilk ve son defa tüm bir ulusun karşısında açığa çıkması ve Tora’yı vermesiyle dünya ve Yahudi tarihinin akışı değişir. Tora, bir Yahudi’nin yaşam sebebi ve amacı haline gelir. Bir Yahudi’ye hayat, kuvvet, temel, direnç, umut ve zenginlik veren tek güç Tora’dır. Bu yüzden, Tora, Yahudiler için Torat Hayim, bir Yaşam Kaynağıdır.

Sinagoglarda Sefer Tora’nın çıkarıldığı özel günlerde Sefer Tora kaldırılıp halka gösterildiği zaman herkes ayağa kalkar ve onu göstererek hep bir ağızdan “Vezot ATora/ İşte bu, o Tora’dır” ile başlayıp devam eden sözleri yüzyıllardır aynı şekilde tekrar eder. Bu sözlerle, şu anda okunan Tora’nın bize Sina Dağında verilen Tora’nın tamamen aynısı olduğuna hep birlikte şahitlik edilir.

“Tanrı’nın konuştuğu her sözü yerine getireceğiz” (Şemot 24:3).

Mısır’dan çıktıkları yılda, üçüncü ay Sivan ayında İsraeloğulları Sina Çölünde konaklar. Tanrı Moşe Rabenu’ya, Yahudi halkına şu sözleri aktarmasını söyler: “Şimdi sözümü dikkatle dinler, Antlaşmamı korursanız, tüm halklar arasında Benim Özel Hazinem olursunuz” (Şemot 19:5). Moşe kampa gelip Tanrı’nın sözlerini ilettiğinde, “Halk bir ağızdan cevap verdi ve ‘Tanrı’nın söylediği her şeyi yapacağız’ dediler” (Şemot 19:8). İsraeloğulları Tanrı’nın söylediği her şeyi yapmaktaki kararlılıklarını daha sonra da devam ettirirler. “Moşe gelip Tanrı’nın tüm Sözleri’ni ve tüm kanunlarını halka anlattı. Tüm halk bir ağızdan cevap vererek ‘Tanrı’nın konuştuğu her sözü yerine getireceğiz’ dedi” (Şemot 24:3). Bu şekilde Tanrı’nın İsteği’ni yapmaya ne kadar hazır ve hevesli olduklarını dile getirdiler.

Moşe Rabenu daha sonra “Antlaşma Kitabı’nı aldı ve yüksek sesle halka okudu. Bene-Yisrael ‘Tanrı’nın konuştuğu her şeyi yapacağız ve dinleyeceğiz!’ dediler” (Şemot 24:7). Burada İsraeloğulları daha önce belirttikleri yapacağız niyetlerine ek olarak dinleyeceğiz niyetlerini de ifade etmiş olurlar: Naase VeNişma/ Yapacağız ve Dinleyeceğiz.

İsraeloğulları “Önce Tanrı’nın Emirleri’ni yerine getireceğiz, sonra onları anlamaya çalışacağız” diyerek Tanrı’ya sonsuz inanç ve bağlılıklarını dile getirir. Ve bu sözleriyle melekler seviyesine hatta meleklerden daha üstün seviyeye yükselirler. Çünkü meleklerin özgür iradesi yoktur, onların yaratılış amaçları sadece Tanrı’nın İsteği’ni yerine getirmektir. Özgür iradeye sahip insanoğlu, dinler, düşünür, hesaplar, karar verir, hoşuna gitmeyen bir şeyi de serbestçe reddeder. Özgür tercihini Tanrı hizmeti doğrultusunda kullanan, Tanrı’nın İsteği’ne göre yaşamanın asıl özgürlük olduğunu idrak eden bir ulus, Tanrı’nın İsmi’ni kutsar ve bu şekilde kendisi de kutsal olur. “Kutsal olmalısınız; çünkü Ben-Tanrı’nız Aşem-Kutsal’ım” (Vayikra 19:2).

Tanrı’nın bizden istediği sorgusuz sualsiz itaat mı?

Rabi Jonathan Sacks zt”l, iman yaşamında mantıken itaatin en yüksek erdem olduğunu varsayabileceğimizi, ancak Yahudilikte durumun çok farklı olduğunu belirtir. “Tora’daki İbranicenin en tuhaf özelliklerinden biri, Tora'da 613 emir bulunmasına rağmen 'itaat' anlamına gelen bir kelimenin bulunmamasıdır. Bunun yerine Tora'da kullanılan fiil, 'dinlemek, duymak, katılmak, anlamak, içselleştirmek' anlamına gelen shema/lishmoa'dır. Daha sonraları askeriye gibi yerlerde kullanabilmek için modern İbranicenin saf, sorgusuz sualsiz itaat anlamına gelen bir kelime bulması gerekiyordu ve bunun için de Aramice bir fiil olan letzayet'i alır.

Yahudilikte Tanrı körü körüne itaati emretmez. “Ein haKadosh Baruch Hu ba be-tirunyiah im beriyotav / Tanrı, yarattıklarına despotça (beteruneya) davranmaz” (Avoda Zara 3a).

Eğer Tanrı’nın aradığı O’nun iradesine düşünmeden boyun eğmek olsaydı robotlar, makineler ya da komutlara otomatik yanıt veren Pavlov’un köpekleri gibi genetik olarak programlanmış insanlar yaratırdı. Tanrı olgun ve bilinçli olmamızı, anladığımız veya anlamadığımızda O'na güvendiğimiz için Kendi iradesini yerine getirmemizi ister. Bizden itaatten başka, daha büyük bir şey, sorumluluk ister.”

Naase Ve Nişma - Yapacağız ve Dinleyeceğiz - Bu sırayla

Sina Dağında Yaşam Kaynağımız Tora’yı almaya başladığımızda atalarımızla birlikte ‘Naase veNişma/ Yapacağız ve Dinleyeceğiz’ dedik. Bu şekilde Tora’nın öncelikle yaparak öğrenildiğinin ve yaşayarak anlaşıldığının bilincinde olduğumuzu dile getirdik.

Tora’nın Naase/Yapacağız kısmı, Tora’yı almak için aslında sadece bir başlangıç. Kaşerut, Şabat, oruçlar, bayramlar ve değerli ritüellerimiz bizi ileriye götürecek ve çok gerekli araçlar, ancak amaç değil. Nişma/ Dinleyeceğiz kısmı ise, R. Jonathan Sacks zt”l’nin de belirttiği gibi birçok anlama geliyor: dinleme, dikkat etme, anlama, özümseme, içselleştirme, karşılık verme gibi… Tora’yı anlamak ve özümsemek; Tora’nın farklı yorumlarını okumak, bunlar üzerine düşünmek, başkalarıyla bunlar üzerine konuşup farklı bakış açılarını dinlemek, bunları günlük hayatımıza entegre etme yolları bulmak anlamına gelir. Her bir yeni Tora yorumu öğrendiğimizde, her bir yeni bir bakış açısı yakaladığımızda, Tora öğretilerini hayatımıza uyarlayacak her bir yeni alan bulduğumuzda Tora’yı yeniden almış oluyoruz.

Kısa kısa Şavuot

İsmi: İbranice Şavua/hafta, Şavuot da haftalar anlamına gelir. Pesah’ın ikinci gecesinden Şavuot Bayramına kadar gün gün saydığımız 49 günü, yani yedi haftayı simgeler.

Çıkış yeri: Pesah’ta arpadan oluşan Omer sunusundan sonra yedi hafta sayılması gerektiği ve sayım tamamlandıktan sonra ellinci günde yeni bir Minha korbanı getirilmesi gerektiği ve tam olarak bugünde bir kutlama yapılacağı Tora’da belirtilir.

“…Omeri getirdiğiniz günden itibaren kendiniz için yedi hafta sayın (bu yedi hafta tam olmalıdır). Yedinci haftanın (bitiminin)ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız” (Vayikra 23:15-16).

“Kendine yedi hafta sayacaksın. Orağın olgun başaklarda (kesim) başlamasından (itibaren) yedi hafta saymaya başla” (Devarim16:9).

“Yedinci haftanın bitiminin ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız. Bu ellinci günde Tanrı adına yeni bir Minha korbanı getirmelisiniz” (Vayikra 23:16).

“Tam olarak bu günde kutlama yapacaksınız” (Vayikra 23:21).

Nerede belirtilir, Neden bugün? Bet Amikdaş zamanında Pesah’ın ikinci gecesinin başlangıcında yeni ürün arpaların en iyilerinden bir omer (bir demet ölçüsü) miktarı kesilip sunu olarak getirilir. Ancak sunu getirildikten sonra ürünler biçilip yenilmeye başlanırdı. Bu sunudan 49 gece sayılır ve 50. günde de buğdayın ilk hasadından elde edilen undan yapılan ‘Şte Alehem/iki somun ekmek’ Bet Amikdaş’ta Tanrı’ya sunulurdu. Yine sayımın sonunda İsraeloğulları, Tanrı’ya şükranlarını ifade etmek için ilk ürünlerinden oluşan iyi ve olgun turfanda mahsullerini Bet Amikdaş’a getirirlerdi. Şavuot Bayramı’nın diğer isimlerinden olan Hag ABikurim/Turfandalar Bayramı da bununla bağlantılıdır.

Bet Amikdaş yıkıldıktan sonra bayramın zirai özelliği arka plana geçer, Şavuot artık Tanrı’nın İsraeloğulları’na ‘On Emir’i ve sonrasında Tora’yı vermeye başladığı gün olarak kutlanmaya başlanır.

Ne yapılır? Şavuot’ta geleneksel olarak ev ve sinagoglar çiçekler, ağaç dalları ve taze yeşilliklerle süslenir, Rut’un Kitabı okunur ve sütlü yiyecekler yenir.

Şavuot’un birinci gecesi-bu yıl 11 Haziran Salı akşamı-tüm gece uyanık kalıp Tora öğrenme geleneği vardır.

Bayram mumları: Şavuot onuruna bayram mumları 11 Haziran gün batmadan önce beraha ile yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov/ Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve Bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Bayram Kiduşu ve Şeeheyanu: 11 Haziran Salı akşam duasından sonra, Bayram Kiduşu (Şaloş Regalim Kitabı s.39 –Gözlem) ve Şeeheyanu duası ile başlayan güzel bir bayram yemeği yenir.

“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze /Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, çünkü bizi yaşattın, ayakta tuttun ve bu zamana eriştirdin.”

Rut’un Kitabı: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1941:megilat-rut-un-kitabi&catid=59&Itemid=235

Şavuot’un Derin Anlamı, Şavuot’un ABC’si, Şavuot Felsefesi, Yemekle Kutsanmak, Şavuot Videoları, Teori ve Uygulama Arasında, Rut Kitabı’nın Düşündürdükleri, Şavuot Tatlı Tarifleri ve daha fazlası için:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=57&Itemid=114

Önemli Not: Yazıdaki bilgiler, okuyucuya fikir vermek amacıyla Gözlem’den Yahudilik Ansiklopedisi, Şemot, Vayikra, Devarim, ayrıca Tevrat-Tora-Neviim-Ketuvim, Ceremony & Celebration kitaplarından ve rabbisacks.org; sevivon.com, https://www2.biu.ac.il, https://theicenter.org/, https://www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenmiştir ve konu hakkındaki sayısız yorumlardan sadece bazılarını içermektedir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olduğu için, özel günler, uygulamalar ve farklı yorumlar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Tora’da ele alınan olaylar ve takvimimizdeki özel günler hakkında sınırsız yorumlar bulunur. Yazıda bu yorumlardan sadece bazıları belirtilmiştir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.