KİBUTZ BE’ERİ
Be’eri İsrail’in güneyinde yer alan bir kibutz. Kuzeybatı Negev Çölünde, Gazze Şeridinin doğu sınırına yakın bir konumda yer alan bölge, Eşkol Bölge Konseyinin yetki alanında. 2021 yılında nüfusu 1.047 idi. Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki saldırısı sırasında Be’eri’de yaşanan katliamda 100 kişi öldürüldü, birçok kişi de rehin alındı.
TARİHİ
Kibutz Be’eri, 6 Ekim 1946’da Negev’deki 11 noktadan biri olarak kuruldu. Be’erot Yitshak’ın birkaç kilometre güneyinde, Wadi Nahabir yakınlarında bulunuyordu. Kurucuları, Maoz Haim’de hazırlık yapan Ha Noar, Ha Oved ve Ha Lomed hareketinin üyeleri ile bazı İbrani izcilerdi. Adını Berl Katznelson’dan almıştır; Be’eri adı Tevrat’ta geçen bir isimdir ve Berl Katznelson’un takma adıdır.
1947’de Be’eri’nin nüfusu 150 civarındaydı. İlk yerleşimciler arazi ıslahı ve ağaç dikmeyle uğraşıyordu. Grup, Irak’tan gelen çölü yürüyerek geçen genç Yahudiler tarafından genişletildi. Yahudi Ulusal Fonu, kibutzun aylarca izole edildiğini, ancak yerleşimcilerin Ekim 1948’de Negev’in kurtarılmasına kadar yerlerini koruduklarını bildirdi.
İsrail’in bağımsızlığından sonra kibutz üç kilometre güneydoğuya, bugünkü yerine taşındı. İsrail’in en zengin kibutzlarından biri olarak kabul edilir. İkinci İntifada’dan itibaren kibutz, Kassam roket saldırılarından ve sekiz kilometre ötedeki İsrail-Gazze bariyerinin yakınındaki çatışmalardan zarar gördü.
Kibutz Be’eri yakınlarında, pleistosen kumtaşından oluşmuş bir kükürt yatağı keşfedildi.
BE’ERİ KATLİAMI
Be’eri sakinleri ile Gazzeliler arasındaki ilişkilerin iyi olduğu biliniyordu. ABD’nin, New York Times gazetesinde köşe yazarı, Pulitzer Ödüllü Bret Stephens’in yazdığına göre: “Be’eri barış yanlısı sempatisiyle tanınıyordu: Çalışma izinleri olan ve çalışmak üzere kibutza gelen Gazzelilere mali yardım sağlamak için özel bir fonu vardı ve kibutzunkiler genellikle hasta Filistinlileri İsrail’in güneyindeki bir onkoloji merkezine götürmek için gönüllü oluyorlardı.”
7 Ekim’de Hamas militanları kibutza sızdı; bilinmeyen sayıda İsrailliyi rehin aldı ve İsrail-Hamas Savaşını başlatan İsrail genelindeki koordineli saldırılarında 100’den fazla insanı öldürdü.
Yahudi asıllı, Amerikalı komedyen, oyuncu ve yazar Jerome ‘Jerry’ Seinfeld, katliamı takip eden aylarda İsrail’i ziyaret etmişti. Altın Küre Ödüllü sanatçı ‘Seinfeld’ adlı televizyon dizisinde oynadığı, kendisinin kurgusal bir versiyonu olan Jerry Seinfeld rolü ile tanınan Seinfeld, Aralık 2023’te ailesi ile İsrail’e destek ziyareti gerçekleştirdi. Ziyaret kapsamında 19 Aralık’ta, Be’eri’yi ziyaret etti. Kaçırılan ve kayıp aileler forumunda, boynunda kaçırılanların etiketlerinin bulunduğu tasmaları taşıyan iz sürücü köpekleri izlerken, Hamas esaretinden dönen ailelerin temsilcileri ve kaçırılanlarla bir araya geldi, onların dokunaklı ve dehşet verici hikâyelerini dinledi.
EKONOMİ
Özelleştirmeye uğrayan birçok kibutzun aksine, Kibutz Be’eri eski kooperatif modelini korudu. Ana gelir kaynağı, yüz milyonlarca şekel cirosu olan Be’eri Matbaa Şirketidir. Şirket küçük işletmelere yönelik ambalaj baskı, çevrimiçi fotoğraf albümleri ve profesyonel pazarlama materyallerine kadar genişledi. Aynı zamanda sürdürülebilir hidroponik kullanılarak yetiştirilen, besin açısından zengin bir süper sebze olan ‘kiraz çiçeği’ Mankai’yi (wolffia globasa) yetiştiren bir gıda teknolojisi şirketi olan Hinoman’ın sahibidir. Bu bitki yüksek derecede demir ve protein içerir.
Kibutz jojoba da yetiştiriyor ve meyveden, kozmetik endüstrisine kadar jojoba yağı pazarlıyor. Diğer gelir kaynakları arasında birinci sınıf el yapımı peynir üreten butik bir mandıra yer alıyor.
Kibutz hakkında bilinmesi gerekenler
Kibutzun yaklaşık 4 kilometre kuzeyinde, 1. Dünya Savaşı’nda ölen Anzak askerlerinin anısına dikilen Anzak Anıtı yer alıyor.
Kibutzun basketbol takımı Hapoel Be’eri Liga Artzit’te oynuyor.
Yaklaşık 11 bin dönümlük Be’eri Ormanı (İbranice-Be’eri Yaar), Negev’in batısında, Eşkol Bölge Konseyi içerisinde yer alır. Ağaçlar, Kibutz Be’eri’nin öncüleri tarafından dikildi.
Ormanda kozalaklı ağaçlar, meyve veren ağaçlar dâhil olmak üzere çok çeşitli ağaç türleri bulunur. Kış ve ilkbahar aylarında anemon salkımları, orkideler, laleler, asfodeller (çiriş veya çiriş otu) ve daha birçok çiçekle kaplıdır.
2 Mayıs 2018’de Gazze’den gönderilen yangın çıkartıcı uçurtmaların çıkardığı orman yangını sonucu, orman büyük zarar gördü.
TURİSTİK YERLER
Beeri Badlands doğal koruma alanı
Anzak Anıtı
Terk edilmiş Be’eri kükürt ocağı
Be’eri IDF geçici askeri mezarlığı
Diğer turistik yerler arasında Bizans döneminden kalma su sarnıçları ve kuyular ile İngiliz mandası döneminden kalma geniş cephane depoları yer alıyor.
Kış mevsiminde bölgenin en önemli cazibesi, ocak/şubat ayları sırasında zirveye çıkan anemon çiçeğidir. Şans eseri Be’eri çorak toprakları da dâhil olmak üzere ormanın diğer bölgelerinin ağır şekilde zarar gördüğü Filistinlilerin havadan kundaklama saldırıları sırasında anemon çiçekleri hiç zarar görmedi.
***
KİBUTZ NİR OZ
Nir Oz, İbranice ‘Cesaret Korusu’ anlamına gelen İsrail’in güneyinde bulunan bir kibutz yerleşimidir. Magen ve Nirim arasındaki kuzeybatı Negev Çölünde yer alır ve 20 bin dönümlük alanı kapsar. Nir Oz, Eşkol Bölge Konseyi’nin yetkisi altındadır; 2021 yılında nüfusu 393 kişiydi.
TARİHİ
1 Ekim 1955’te Nahal yerleşimi olarak kurulan Nir Oz, iki ay sonra kibutz olarak tanındı. 2013 yılında Shlomo Margalit adlı bir sakine göre, 1952 civarında bölgede bir ‘moşav’ vardı, ancak Arap ‘fedayiler’ tarafından çok fazla üye öldürüldü veya sakat bırakıldı. Bu yüzden moşavın varlığı feshedildi. Kurulduğu sırada kibutzda yalnızca dört ağaç yetişiyordu; zamanla alçak su peyzajı için bir model haline getirildi. Haşomer Hatzair, Mayıs 1957’de 70 kişilik kurucu grupla Nir Oz’u devraldı.
Gazze’ye yakınlığı nedeniyle Nir Oz çiftçileri sık sık Filistinli keskin nişancıların ateşine maruz kalıyor. 2008 yılında İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), saldırı riskini azaltmak için kibutzdan patateslerini gece hasat etmesini istedi. 5 Haziran 2008’de Gazze Şeridi’nden atılan bir havan bombası kibutzdaki Nirlat boya fabrikasını vurdu, bir çalışan öldü ve dört kişi de yaralandı. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi. 2013’te Nir Oz yakınlarında Gazze’den gelen bir tünel bulundu. 2023 tarihli bir kitap, köyde “her biri 67 ton ağırlığında müstakil bomba sığınaklarının” bulunduğunu bildiriyordu.
7 Ekim’de Gazze sınırındaki topluluklara yönelik saldırıda Hamas, Nir Oz’un 400 sakinin yaklaşık dörtte birini öldürdü, yaraladı ya da kaçırıp Gazze’ye götürdü. Hamas’ın kibutza saldırısı öğlen 13.00’te sona erdi ve IDF’in Kibutz Nir Oz’a ulaşması iki saat daha sürdü. Hayatta kalan kibutz üyeleri Eilat’a tahliye edildi. New York Times’a göre Kibutz Nir Oz’da artık kimse yaşamıyor. Nir Oz sakinleri şu anda geçici konutlarda yaşıyor. Hamas saldırısından etkilenen İsrail topluluklarının rehabilitasyonundan sorumlu otorite, Nir Oz’un tamamen yeniden inşasının iki yıl alacağını tahmin ediyor.
EKONOMİ
Neredeyse tüm kibutzlarda olduğu gibi Nir Oz’un da tarım işletmeleri ve diğer endüstrileri var.
Nir Oz’da silikon dolgu ürünleri üreten bir fabrikası ve bir mühendislik firması bulunmaktaydı.
Nir Oz, son yıllarda ihracata yönelik önemli bir kuşkonmaz yetiştiricisi haline gelmişti. Kibutz, Hamas saldırısı sırasında kaçan veya serbest bırakılan bir hindi sürüsünü barındırıyordu ve şu anda serbestçe dolaşıyorlar. Tarım işçileri bir zamanlar Gazzeliydi, ancak son yıllarda onların yerine Taylandlı işçiler istihdam ediliyor.
2023 itibarıyla kibutz bir ekoturizm destinasyonu pazarlamaya başlıyordu; tarım uzmanı Ran Pauker, kibutzun çöle uygun 900 bitki türü hakkında bilgi verecekti. Ran Pauker, sahaya uygun peyzaj tasarımıyla çölleşmeyle (bazen vahalaşma olarak da tanımlanır) mücadeleye ilişkin 2001 tarihli bir kitabın bölümlerinden birinin ortak yazarlarından birisidir.
İçme suyu Aşkelon’daki bir tuzdan arındırma tesisinden sağlanmaktadır; sulama, Shafdan atık su arıtma tesisinden geri dönüştürülmüş su ile yapılıyor. Shafdan Tel Aviv ve çevresindeki yedi belediyeyi kapsayıcı Dan Bölgesi Kanalizasyon Kurumu’dur. Ülkedeki en büyük atık su arıtma tesisi olan, yılda yaklaşık 130 milyon metreküp atık suyu tarımda yeniden kullanılmak üzere arıtan Dan Atık Su Arıtma Tesisi’ne sahiptir.
EKOSİSTEM
1960 yılında Nir Oz, 27 dönümlük (110.000 metrekare) kibutz arazisine, uzun vadeli su tasarruflu bir bahçe projesini başlattı, kuraklığa dayanıklı 750 bitki test edildi. Peyzaj mimarı Hayyim Kahanovich tarafından tasarlanan bahçe, ülkenin merkezi ve kuzeyinde kullanılan suyun yalnız yüzde 50’sini kullanıyor. Proje, Negev Ben Gurion Üniversitesi ile işbirliği içinde yürütülmekte, ülkenin her yerinden araştırmacı, bahçıvan, öğretmen ve öğrenciler için bir çalışma ve gözlem alanı olarak hizmet vermekte.
2011 yılında bu alan, Batı Negev Çölü’nde daha fazla ağaç örtüsü sağlamak amacıyla İsrail’in okaliptüs dikme programı aracılığıyla, Gazze’den yapılacak olası saldırıların görüş hatlarını azaltmak için tasarlanan bir programın parçasıydı. 2023’e gelindiğinde kibutzda Güney Afrika, Güney Amerika ve Baja California’dan ithal edilen tohumlardan yetiştirilen 65 okaliptüs türü vardı.
