Fransa'da politik sürpriz

Bir önceki genel seçimlerde mecliste mutlak çoğunluğu edemeyen İktidar Bloku özellikle emeklilik reformunu oylamaya sunmadan anayasanın 49.3 maddesini uygulayarak yürürlüğe sokması sonrası büyük tepki toplamıştı. Seçimler, 2023'te Fransa'da emeklilik reformuna karşı sekiz ana Fransız sendikasının ulusal sendika olarak bir araya gelerek yürüttüğü sosyal hareketten bir yıl sonra gerçekleşti. Macron bu kararla büyük bir kumar oynadı ve ülkeyi radikal sağa teslim etmekle suçlandı.

Seçimin ilk turunun resmi sonuçlarına göre Ulusal Birlik (RN) partisi yüzde 29,25, solcuların yeni ittifakı NFP (nouveau front popülaire) yüzde 27,99 ve İktidar partisi (Ensemble) ise yüzde 20,04 oranında oy aldı. Seçimlerden önce hükümete tepkili olan halk, Macron’un bu kararı sonucunda sandığa gitme rekoru kırdı ve seçmenin yüzde 66’sı oy vermeye gitti.

İlk tur ve seçmen sosyolojisi

İPSOS’un son anketine göre seçmenin oy motivasyonun en başında satın alma gücü (yüzde 59), ardından göç (yüzde 38) ve sağlık sistemi (yüzde 32) geliyor. Sağ partilerin seçmeni için göç politikaları, sol partilerin seçmenleri için ise sağlık politikaları öncelikli.

Yine aynı anketin sonuçlarına göre:

50-59 yaş arası grup yüzde 40 oranında RN’ye oy verdi, 18-24 yaş arası gençler ise yüzde 48 oranında Yeni Halk Cephesi’ne oy verdi.

İşçiler büyük 57 oranında RN’ye oy verdi, NFP’ye ise yüzde 21 oy verdi. Ulusal Cephe’nin oyu ise eğitim düzeyi ile ters orantılı; lise diplomasından düşük eğitim seviyesine sahip olanların yüzde 49'u RN’e oy verdi.

Küçük kasabalar büyük oranda RN'ye oy veriyor: 2.000'den az nüfuslu yerleşim yerlerinde yaşayanlar yüzde 40 oranında RN'e oy verirken, 10.000'den az nüfuslu yerlerde bu oran yüzde 39.

Seçmen davranışı etkileyen iç faktör olarak göç

Yabancılar ve göçmenler konusu, neredeyse iki yıldır kamuoyu ve siyasi tartışmaların merkezinde yer alıyor, özellikle göç yasası üzerine yapılan oylamayla birlikte bu konu daha çok merkezde olmaya başladı. Bu durum, yabancıları ve göçmenleri dışlamayı ve onlardan uzaklaşmayı teşvik ediyor. Programının merkezine ulusal önceliği koyan, göçmenleri ve yabancıları Fransa için bir tehdit olarak gören RN'nin (Ulusal Birlik) siyasi dinamiği, ırkçı söylemleri meşrulaştırıyor ve teşvik ediyor.

Ulusal Birlik’in seçim programında “göçmen akımının durdurulması” maddesi var ama henüz detaylar belli değil. RN Meclis Grubu Genel Sekreteri Renaud Labaye, franceinfo'ya göre 2022 programının bir cumhurbaşkanlığı seçimi için olduğunu ve bu nedenle bir cumhurbaşkanının yetkilerine dayandığını savunuyor. Örneğin, göçmenlik üzerine referandum önerileri cumhurbaşkanlığı koltuğunda olmadıkları sürece uygulanamayacak.

25 Ocak'ta Marine Le Pen tarafından sunulan ve Ulusal Meclis'in internet sitesinde bulunabilecek anayasa değişikliği teklifi, bazı işlerin çifte vatandaşlara yasaklanmasını öngörüyor. Önerinin 4. maddesi, Anayasa'ya "organik yasanın, başka bir devletin vatandaşlığına sahip olan kişilerin, kamu hizmeti yürüten idareler, kamu kuruluşları ve tüzel kişiliklerdeki işlere erişimini yasaklayabileceği" hükmünü getirmekte; bu kişiler aynı zamanda Fransız vatandaşı olsalar bile.

Marine Le Pen, sosyal medya platformu X'te akşam saatlerinde yaptığı açıklamada, çifte vatandaşların tüm memuriyetlerden men edilmesinin söz konusu olmadığını belirtiyor. "Çifte vatandaşlar, elbette, kamu hizmetinde TÜM işlerde çalışabilirler," diye yazıyor ve ocak ayındaki teklifinin "sadece savunma, nükleer veya istihbarat gibi stratejik alanlarda çok hassas birkaç düzine işi" kapsayacağını vurguluyor. ‘Bu kısa liste’ bazı Fransızlara yasaklanmış işlerden oluşacak ve "jeopolitik gelişmeler ve bunların ülkemize etkileri doğrultusunda düzenli olarak gözden geçirilecektir," diye detaylandırıyor.

İsrail-Hamas ve Fransa seçimlerine etkisi

7 Ekim’den beri İsrail-Hamas arasındaki savaşın etkileri Fransa siyasetini ve seçmen davranışını etkiliyor. Sol ittifak ‘acil ateşkes’ çağrısında bulunuyor ve barış için bir dizi önlem sunuyor. NFP'nin programında, Binyamin Netanyahu hükümetine verilen ‘suçlu desteği’ kesmeyi ve İsrail'e silah sevkiyatına ambargo uygulamayı öneriyor. Hamas'ın ‘teokratik projesini’ reddettiklerini belirten sol partiler, aynı zamanda "İsrail devletiyle birlikte" Filistin devletini ‘derhal’ tanımak istiyorlar. NFP ayrıca, Filistin topraklarındaki Filistinliler için "uluslararası denetim altında serbest seçimler" yapılmasını talep etmeyi de hedefliyor.

Öte yandan Ulusal Birlik’den Marine Le Pen, Hamas'ın 7 Ekim'deki terör saldırılarına "tamamen meşru bir yanıt" olarak İsrail'in askeri operasyonunu destekliyor. "Onların sert davrandığını kabul ediyorum," dedi. Jordan Bardella, bugün bir Filistin devletini tanımanın "terörizmi tanımak ve İsrail Devletinin yıkımını öngören bir örgüte siyasi meşruiyet kazandırmak" anlamına geleceğini düşünüyor.

Ulusal Birliğe karşı cephe

Seçim Kanununa göre, ikinci tura geçebilmek için bir adayın ilk turda birinci veya ikinci sırada yer alması gerekir. Ancak, aynı zamanda seçim bölgesinde kayıtlı seçmen sayısının en az yüzde 12,5'ine eşit bir oy sayısı toplarsa da ikinci tura kalabilir. Katılım ne kadar yüksek olursa, adayların yüzde 12,5 eşiğine ulaşma olasılığı da o kadar artar.

300’den fazla seçim bölgesinde, üç aday ikinci tura kalma başarısını gösterdi çünkü kayıtlı seçmenlerin yüzde 12,5'ini geçtiler.

Bu durumda, iktidar partisi ve sol ittifak kendi seçmenlerine aşırı sağa karşı baraj kurma çağrısında bulundu. Başbakan Gabriel Attal, “RN’e bir oy bile yok” diyerek kesin bir tutum sergiledi. Sol partilerin liderleri, Rassemblement National adaylarının önde geldiği durumlarda üçüncü sıraya gelen adaylarından çekilmelerini istedi.

Aşırı sağ ile ittifak yapmak istediği için kendi partisinde krize yol açan Cumhuriyetçiler Partisi Başkanı Eric Ciotti ve onun yolunu izleyenler bu seçimlerde RN ile devam etti. Resmi bir bildiride, 2022 yasama seçimlerinin aksine, ikinci turda aşırı sağa karşı tavır almayacaklarını “Biz ikinci turda bulunmadığımız yerlerde, seçmenlerin kendi tercihlerini özgürce yapabileceğini düşünerek, bir tavsiye vermiyoruz ve Fransızların vicdanlarını özgürce ifade etmelerine izin veriyoruz” diye duyurdular.

Nihayetinde Ulusal Birlik’e baraj yapmak için 210 aday 3. olarak kaldığı yarıştan çekildi. Ve bu strateji ikinci turda meyvelerini verdi. Aşırı sağ parti ve müttefikleri, ikinci turda Yeni Halk Cephesi ve cumhurbaşkanlığı koalisyonu Ensemble'ın arkasında kalarak üçüncü oldu. İki tür arasındaki çekilmeler, RN adaylarını olumsuz etkiledi.

30 Haziran akşamı Rassemblement National ve müttefiklerinin tarihî başarısına karşı büyük bir tepki oluştu: İçişleri Bakanlığı'na göre bu grup, verilen oyların yüzde 33,2'sini almıştı. Bir hafta sonra, aşırı sağ adaylar, bu çekilmelerden etkilenen 215 seçim bölgesinden 173'ünde sonunda mağlup oldu.

Bu çekilmeler en çok iktidar cephesine yaradı. Ulusal birlik ve müttefiklerinin kazanabileceği seçim bölgelerinde, Yeni Halk Cephesi’nden 125 aday, cumhurbaşkanlığı bloku ve müttefiklerinden ise 80 aday çekildi. Pazar akşamı, cumhurbaşkanlığı kampı, Cumhuriyetçi çekilmelerden etkilenen 215 seçim bölgesinden 86'sini kazanırken, sol ittifak 57'sini kazandı.

Sağ gösterip sol vurmak

Bir hafta önce Ulusal Birlik’in ilk turdaki zaferinden sonra bir sürpriz olarak, 7 Temmuz Pazar günü yapılan ikinci tur seçimlerinin ardından Yeni Halk Cephesi, meclisin en güçlü siyasi gücü oldu. Sol ittifak, İçişleri Bakanlığı tarafından iletilen kesin sonuçlara göre Ulusal Meclis’te 180 sandalye kazandı. İki tür arasındaki kamuoyu yoklamalarında üçüncü olarak gösterilen Ensemble, 163 sandalye ile ikinci sırada yer alarak Ulusal Birlik ve müttefiklerinin önünde yer aldı. Aşırı sağ blok ise 143 sandalye ile üçüncü sırada kaldı.

Fransa’yı kim yönetecek?

Cumhurbaşkanlığı cephesi, pazar günü yapılan ikinci tur genel seçimlerin ardından çoğunluğunu Yeni Halk Cephesi’ne kaptırdı. Ancak sol koalisyon, mutlak çoğunluğu elde etmek için gereken 289 sandalyeden oldukça uzakta. Bu, son derece belirsiz bir siyasi duruma işaret ediyor. Bu durumda birçok senaryo mümkün.

Yeni Halk Cephesi sandalyenin çoğunluğunu aldığı mecliste kendi içlerinden bir başbakan çıkmasını talep edecektir. Her ne kadar cumhurbaşkanı istediği kişiyi başbakan olarak atama yetkisine sahip olsa da mecliste çoğunluğu elde edenlerden atayarak olası anlaşmazlıkların önüne geçmek isteyecektir.

İkinci ihtimal ise geniş Ulusal Birlik ve Boyun Eğmeyen Fransa harici tüm partilerin olduğu geniş bir koalisyon hükümeti. Fakat bu durumda anlaşmazlık çıkma ihtimali çok yüksek, çünkü cepheler arasında başta emeklilik yaşı, işsizlik yasası ve nükleer gibi konularda ciddi anlaşmazlıklar var. Ya da Cumhuriyetçi cephe ve sol ittifakı olabilir, bu durumda da anlaşmazlıklar devam edecektir.

Bir diğer seçenek ise teknik bir hükümetin kurulması, yani politikacılardan değil de işin uzmanlarında oluşan bir hükümet. Ancak bu durum, örneğin ülkenin gelecek bütçesini oluşturma gibi önemli kararların, bu kişilerin hangi meşruiyet temelinde ve hangi isimle alacaklarına dair demokratik meşruiyet sorunlarını beraberinde getirir.

Aşırı sağa karşı mücadeleye devam

Seçim gerçekleri yine de Ulusal Birlik’in ilerlemeye devam ettiğini gösteriyor. 2024 yılı, Avrupa seçimlerindeki zaferi ve seçilen milletvekili rekoruyla tarihi bir başarı olarak değerlendirilebilirken, 2022 yılı Ulusal Birlik’in seçimlerdeki yükselişinde bir dönüm noktası olarak kabul edilebilir. 24 Nisan’da Marine Le Pen cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda başarısız oldu fakat bununla birlikte, tüm seçimlerde 13,29 milyon oy alarak partisi için bir rekor kırdı.

2024 genel seçimlerinde ise ilk turda 9,38 milyondan fazla seçmen Ulusal Birlik’e oy verdi, bu parti için cumhurbaşkanlığı seçimleri dışında rekor ve 2022'den iki kat daha fazla. Cumhuriyetçilerin lideri Eric Ciotti'nin katılımıyla, aşırı sağ koalisyonu 10,65 milyon oyu aşmayı başardı.

Rassemblement National (RN), Fransa'da daha fazla oy almasına rağmen Ulusal Meclis'te (Assemblée nationale) az sayıda milletvekili kazandı çünkü Fransa'da milletvekili seçimleri çoğunluk sistemiyle düzenlenir. Bu sistemde, her seçim bölgesinde en fazla oy alan aday meclise girer ve diğer adayların aldığı oylar dikkate alınmaz. Dolayısıyla, RN ülke genelinde daha fazla oy alsa bile, bu oyların seçim bölgeleri üzerinden dağılımı ve diğer partilere kıyasla daha az bölgede çoğunluğu sağlaması nedeniyle az sayıda milletvekili kazanabilir. Bu durum, oy dağılımının bölgesel farklılıkları ve çoğunluk sisteminin sonuçlarıyla ilgilidir.

Özetle, RN 2024 milletvekili seçimlerinin ikinci turunda en fazla oyu almış olsa bile, Fransız seçim sistemi ve iki tür arasındaki oy dinamikleri, mecliste çoğunluğu elde edememesine neden oldu.

İkinci turun sonuçları, Jean-Marie Le Pen'in kızının partisini giderek daha fazla bölgeye yerleştirmeyi ve yeni seçmen kategorilerini kazanmayı başardığını gösteriyor.

Jordan Bardella ile yeni bir imaj kazanan Ulusal Birlik Partisi, halk arasında daha fazla kabul görmeye başladı. Öte yandan ülke genelinde Ulusal Birlik’e karşı hızlı bir baraj inşa edildi ve seçmenler politikacılarla el ele verip radikal sağın Fransa Ulusal Meclisi’nde lider konumuna gelmesine engel oldular.

Umut solda.