Ekonomik göstergeler tablosu

Faiz artışının 6 ayda bütçedeki karşılığı 547 milyar TL. Baz etkisi ve kurun seviyesindeki katkı ile enflasyonda yılsonunda Mayıs 2023 - Aralık 2023 seviyesine yaklaşılabileceği son beklenti anketinde görülüyor. Enerji ithalatındaki azalmanın da cari dengeye olumlu katkısı hissediliyor. Biden’ın çekilmesi ve Trump’ın seçilmesi ile bakalım göstergeler tablomuz önümüzdeki dönemlerde nasıl şekillenecek.

Ekonomik Göstergeler Tablosunu ChatGPT yorumladı

Makro verileri bu sefer biz değil ChatGPT yorumladı. Soruları sorduk, verileri verdik. Bakalım kendisi rakamları nasıl görmüş.

Soru: Bu tablodaki makro verileri yorumlar mısın?

ChatGPT Cevap:

Tabloda yer alan ekonomik göstergeleri analiz ederek, her dönemin ekonomik durumu ve büyük olaylarla ilişkilendirilmiş değişimleri açıklayabiliriz.

Genel Değerlendirme

• Enflasyon ve Faiz Oranları: Türkiye'de enflasyon oranları 2021'den itibaren sürekli artış göstermiş ve 2024'te %71,60'a ulaşmıştır. Merkez Bankası politika faiz oranı da enflasyonu kontrol altına almak amacıyla yükseltilmiştir.
• Dolar / TL Kuru: Dolar kuru, 2021'den itibaren sürekli artış göstererek 2024'te 32,547 TL'ye kadar yükselmiştir.
• Dış Ticaret ve Cari Denge: Cari denge ve dış ticaret dengesi sürekli açık vermekte olup, bu açıklar ekonomik baskıları artırmaktadır.
• İşsizlik ve Büyüme: İşsizlik oranları nispeten yüksek kalırken, ekonomik büyüme dönem dönem değişiklikler göstermiştir.
• Majör Olayların Etkisi: Ekonomik göstergeler, büyük jeopolitik olaylar, savaşlar ve seçimlerle doğrudan etkilenmiştir.

Bu analiz, ekonomik göstergelerin büyük olaylarla nasıl değiştiğini ve ekonomik politikaların bu göstergeler üzerindeki etkilerini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Soru: Faiz artışları makro ekonomik göstergelerde bir fark veya olumlu etki yaratmış mı?

ChatGPT Cevap:

Faiz artışlarının makro ekonomik göstergeler üzerindeki etkisini anlamak için, tabloyu ve dönemler arasındaki değişiklikleri analiz edebiliriz. İşte faiz artışlarının bazı temel makro ekonomik göstergeler üzerindeki etkilerine dair detaylı bir değerlendirme:

Faiz Artışlarının Etkisi:

1. Enflasyon:

   - Aralık 2021'de faiz %14,00 iken enflasyon %36,08 idi.

   - Aralık 2022'de faiz %9,00'a düşmesine rağmen enflasyon %64,27'ye yükseldi.

   - Mayıs 2023'te faiz %8,50 ve enflasyon %39,59 olarak biraz düşüş gösterdi.

   - Aralık 2023'te faiz %42,50'ye çıkarken enflasyon %64,77 oldu.

   - Mart 2024'te faiz %50,00'ye çıktığında enflasyon %69,80 seviyesindeydi.

   - Temmuz 2024'te faiz %50,00 iken enflasyon %71,60'a çıktı.

Değerlendirme: Faiz artışları enflasyon üzerinde istenen düşürücü etkiyi anında yaratmamış, enflasyon yüksek kalmaya devam etmiştir. Ancak, faiz artışları enflasyonun daha fazla yükselmesini bir ölçüde engellemiş olabilir.

2. Dolar / TL Kuru:

   - Aralık 2021'de Dolar/TL 13,3530 idi.

   - Aralık 2022'de Dolar/TL 18,732'ye çıktı.

   - Mayıs 2023'te Dolar/TL 20,705 olarak daha da arttı.

   - Aralık 2023'te Dolar/TL 29,4913'e yükseldi.

   - Mart 2024'te Dolar/TL 32,2153 seviyesindeydi.

   - Temmuz 2024'te Dolar/TL 32,547 oldu.

Değerlendirme: TL'nin dolar karşısındaki değeri sürekli olarak düştü. Faiz artışları kurdaki yükselişi tam olarak durduramamış, ancak daha da kötüleşmesini sınırlamış olabilir.

3. Bütçe Dengesi:

   - Aralık 2021'de bütçe açığı -201.507.025 Bin TL idi.

   - Aralık 2022'de bütçe açığı -142.660.010 Bin TL oldu.

   - Mayıs 2023'te bütçe açığı -263.590.332,19 Bin TL'ye yükseldi.

   - Aralık 2023'te bütçe açığı -513.482.053,00 Bin TL oldu.

   - Mart 2024'te bütçe açığı -513.482.053,00 Bin TL seviyesindeydi.

   - Temmuz 2024'te bütçe açığı -747.183.321,00 Bin TL oldu.

Değerlendirme: Bütçe açığı sürekli olarak artış göstermiştir. Faiz artışlarının bütçe açığını azaltmada etkili olmadığını, aksine faiz giderlerinin artması nedeniyle bütçe açığının arttığını görüyoruz.

4. İşsizlik:

   - Aralık 2021'de işsizlik %11,00 idi.

   - Aralık 2022'de işsizlik %10,00 oldu.

   - Mayıs 2023'te işsizlik %9,60'a düştü.

   - Aralık 2023'te işsizlik %9,00 oldu.

   - Mart 2024'te işsizlik %8,70 seviyesindeydi.

   - Temmuz 2024'te işsizlik %8,40 olarak biraz daha düştü.

Değerlendirme: İşsizlik oranı faiz artışları süresince kademeli olarak düşüş göstermiştir. Bu, faiz artışlarının istihdam üzerinde olumsuz bir etki yaratmadığını, hatta dolaylı olarak iyileşme sağladığını gösterebilir.

Sonuç: Faiz artışlarının makro ekonomik göstergelerde bazı olumlu ve bazı olumsuz etkileri olmuştur:

- Olumlu Etkiler: İşsizlik oranlarında kademeli bir düşüş gözlenmiştir.

- Olumsuz Etkiler: Enflasyon yüksek seviyelerde kalmaya devam etmiş, Dolar/TL kuru sürekli artmış ve bütçe açığı büyümüştür.

Faiz artışları, enflasyonun kontrol altına alınması ve döviz kurunun istikrara kavuşturulmasında beklenen etkinin altında kalmış gibi görünmektedir. Ancak, işsizlik oranındaki düşüş ve büyüme oranlarının pozitif kalması, faiz artışlarının bazı olumlu etkilerinin de olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, ekonomik politikaların karmaşıklığını ve çok boyutlu etkilerini yansıtmaktadır.

Soru: Mayıs 2023 öncesi ve sonrası olarak kıyaslayınca yorumun ne olurdu?

ChatGPT Cevap:

Mayıs 2023 öncesi ve sonrası dönemin ekonomik göstergelerini karşılaştırarak daha detaylı bir analiz yapabiliriz. Bu iki dönemi değerlendirdiğimizde, bazı önemli değişiklikleri ve trendleri görebiliriz:

Karşılaştırmalı Analiz

Enflasyon

- Yorum: Enflasyon oranı Mayıs 2023 sonrası daha da artmıştır. Faiz artışlarına rağmen enflasyonun yüksek seviyelerde kalmaya devam ettiği gözlemlenmektedir. Bu, fiyat istikrarının sağlanmasında güçlükler yaşandığını gösteriyor.

TL Politika Faizi

- Yorum: Faiz oranlarında dramatik bir artış olmuştur. Bu artışlar, enflasyonu kontrol altına almak ve döviz kurunu stabilize etmek için yapılmış olsa da, istenen sonuçların tam anlamıyla elde edilemediği görülmektedir.

Dolar / TL Kuru

- Yorum: Dolar kuru önemli ölçüde artmıştır. Bu, TL'nin değer kaybının devam ettiğini ve döviz kuru baskısının sürdüğünü göstermektedir. Yüksek faiz oranları kuru stabilize etmede yetersiz kalmış gibi görünüyor.

Cari Denge

- Yorum: Cari denge açığı azalmıştır, bu olumlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Ancak, hala büyük bir açık bulunmaktadır.

Dış Ticaret Dengesi

- Yorum: Dış ticaret açığı da azalmıştır, bu da ticaret dengesinin iyileştiğine işaret eder.

Bütçe Dengesi

- Yorum: Bütçe açığı dramatik şekilde artmıştır. Faiz artışlarının bütçe üzerindeki maliyetleri artırdığı ve kamu maliyesinde baskı yarattığı açıktır.

İşsizlik

- Yorum: İşsizlik oranı düşmüştür, bu olumlu bir gelişmedir. İş gücü piyasasının iyileştiği ve daha fazla kişinin istihdam edildiği görülmektedir.

Yıllık Büyüme

- Yorum: Ekonomik büyüme oranı artmıştır, bu da ekonominin genel olarak büyüme eğiliminde olduğunu gösterir.

Genel Değerlendirme

Mayıs 2023 sonrası dönemde, bazı makro ekonomik göstergelerde iyileşme gözlenirken, bazı alanlarda ciddi zorluklar devam etmiştir:

- Olumlu Gelişmeler: İşsizlik oranı düşmüş, ekonomik büyüme hızlanmış, cari denge ve dış ticaret açığı bir miktar azalmıştır.

- Olumsuz Gelişmeler: Enflasyon yüksek seviyelerde kalmaya devam etmiş, TL'nin değeri düşmüş ve bütçe açığı önemli ölçüde artmıştır.

Faiz artışlarının ekonomik büyümeyi desteklediği ve işsizlik oranını düşürdüğü, ancak enflasyonu kontrol altına almakta ve döviz kurunu stabilize etmekte tam anlamıyla başarılı olmadığı görülmektedir. Bütçe üzerindeki faiz yükünün artması ise kamu maliyesinde ciddi baskılar yaratmıştır. Bu durum, ekonomik politikalarda daha dengeli ve kapsamlı yaklaşımların gerektiğini göstermektedir.

Soru: Ortodoks para politikasına ve anlayışına göre faiz artışlarının sonuçları ters değil mi?

ChatGPT Cevap:

Ortodoks para politikası ve anlayışı, genellikle sıkı para politikalarının yani faiz artışlarının enflasyonu düşürmesi, döviz kurunu stabilize etmesi ve makroekonomik istikrarı sağlaması gerektiği varsayımına dayanır. Ancak, Türkiye'nin son dönem makroekonomik göstergelerine bakıldığında, bu teorik sonuçların pratikte tam olarak gerçekleşmediği görülmektedir.

Ortodoks Para Politikasının Beklenen Sonuçları

1. Enflasyonun Düşmesi:
• Teorik Beklenti: Faiz artışları, toplam talebi azaltarak ve kredi maliyetlerini artırarak enflasyonu düşürmelidir.
• Gerçekleşen Durum: Enflasyon, faiz artışlarına rağmen yükselmeye devam etmiş veya çok yüksek seviyelerde kalmıştır. Mayıs 2023'teki %39,59'luk enflasyon, Temmuz 2024'te %71,60'a çıkmıştır.
2. Döviz Kurunun Stabilize Olması:
• Teorik Beklenti: Yüksek faiz oranları, yerel para birimini daha çekici hale getirerek döviz kurunu stabilize etmelidir.
• Gerçekleşen Durum: Dolar/TL kuru, faiz artışlarına rağmen sürekli artmıştır. Mayıs 2023'te 20,705 seviyesinde olan kur, Temmuz 2024'te 32,547'ye yükselmiştir.
3. Makroekonomik İstikrar:
• Teorik Beklenti: Faiz artışları, ekonomik istikrarı sağlayarak uzun vadede sürdürülebilir büyüme ve düşük enflasyon hedeflerine ulaşmalıdır.
• Gerçekleşen Durum: Bütçe açığı dramatik şekilde artmış, faiz giderleri kamu maliyesinde ciddi baskılar yaratmıştır.