Takvimin son ayı olan Elul, içe dönüş ve insanın kendisiyle hesaplaşma dönemidir. Teşuva, Tefila ve Tsedaka, yazgıdaki negatifliği tersine çevirir. Bu yıl Elul ayının başı-Roş Hodeş Elul, 3 Eylül Salı ve 4 Eylül Çarşamba günleridir.
Elul ayının ilk günü-Roş Hodeş Elul’de Moşe Rabenu İsraeloğulları’nı affetmesi için Tanrı’ya yakarmak üzere üçüncü kez Sina Dağına çıkar. Bu arada İsraeloğulları da kendilerini manevi açıdan geliştirmeye çalışarak, kalplerinin derinliklerinden gelerek dua ederek, şofar çalarak teşuva yapar ve Tanrı’ya dönerler. Roş Hodeş Elul’den 40 gün sonra Yom Kipur’da Moşe Rabenu elinde ikinci On Emir levhalarıyla Sina Dağından indiğinde İsraeloğulları altın buzağı günahından dolayı affedildiklerini anlar. Elul ayından başlayan ve Yom Kipur’a kadar süren 40 gün, tüm zamanlar için ilahi rahmet ve affetme ayı olarak kabul edilir.
Elul ayından başlayan bu özel günler, yoğun bir içe dönüş ve insanın kendisiyle hesaplaşma dönemidir. Senenin her günü bunu yapmamıza rağmen Elul ayının başı-Roş Hodeş Elul’den başlayarak, sene içindeki davranışlarımızı ve manevi gelişimimizi daha bilinçli bir farkındalıkla gözden geçirir, teşuva yapar, herkesin yargılanacağı Yamim Noraim/Ulu Günler, Roş Aşana ve Kipur’a daha bir özenle hazırlanmaya başlarız. Elul ayı, hem Moşe Rabenu’nun Tanrı’nın İsraeloğulları’nı bağışlaması için Sina Dağına üçüncü kez çıktığı zamandır, hem de insanın yaratıldığı, günah işlediği, yargılandığı ve affedildiği Roş Aşana’dan tam bir ay öncesidir.
Bu yıl Elul ayının başı-Roş Hodeş Elul, 3-4 Eylül günleridir.
Elul-Roş Aşana
Rabi Tzvi Nightingale, Elul'u anlayabilmek için Roş Aşana'nın içeriğini hatırlamamız gerektiğini belirtiyor. “Neden Tişri ayının ilk günü Yahudi Yeni Yılı'dır? Tanrı insanlığı bu günde yarattığı için… Roş Aşana, Adem ile Havva'nın doğum günüdür.
Roş Aşana aynı zamanda Yom ADin / Yargı Günü olarak da anılır. Sadece Tanrı bizi bir yıl daha yargıladığı için değil, aynı zamanda sıklıkla doğum günlerimizde kendi kendimizi yargıladığımız için. Özellikle bugün kendimizi, hayatımızı değerlendiriyoruz. İçimize dönüp kendimize bakıyoruz ve iç gözlem yapıyoruz.
Kendimize ‘Bugüne, buraya nasıl geldim?’ diye soruyoruz. Neler yaptım? Kendi yolumda nereye gittim? Nereye doğru gidiyorum? Yapmak istediğim daha neler var? Yaptığım şeyler yaşam hedeflerime, kendimi görmek istediğim yere uygun mu? Yoksa geçen yıla, önceki yıla veya ondan önceki yıla göre gerçekten hiçbir şey değişmedi mi?
Çünkü hayatta isteyeceğimiz son şey onun hep aynı olması.
Roş Aşana’dan önce gelen Elul ayı, bizim için bir hazırlık zamanıdır. Yahudi geleneğine göre bu ay Tanrı’nın bize en yakın olduğu aydır. Biz O'na ulaşmak için iğne deliği kadar bir yer açtığımızda, o bize karavanların geçebileceği kadar büyük bir yer açmak için yanı başımızda olacaktır. Biz hedeflerimizi ve hayallerimizi geçmiş yıllardan daha iyi olacak bir şekilde yeniden düzenlemeye çalışırken, bunları gerçekleştirmemize yardımcı olmak için Tanrı hep yanımızdadır.
Bunu hatırlamak ve hatırlatmak için Elul ayında Şofar çalınır. Şofar, bizi harekete geçmemiz, adım atmamız için cesaretlendiren, hem kendi hayatlarımızda hem de başkalarının hayatlarında gerçekten bir fark yaratabileceğimize dair inancımızı tazeleyen, ruhumuzun içine işleyen yüksek maneviyat taşıyan benzersiz bir duygu ileticisidir.”
U'teshuvah, u'tefillah, u'tzedakah, ma'avirin et roah' hagezerah: Teşuva, tefila ve tsedaka, yazgıdaki negatifliği tersine çevirir.
Elul ayı, Roş Aşana ve Yom Kipur’a hazırlanırken, rabilerimiz içten gelen teşuva, tefila ve tsedaka’nın yazgıdaki negatifliği tersine çevirebileceğini belirtir.
Teşuva, tefila ve tsedaka… Rabi Jonathan Sacks zt”l sorgular: “Neden bu üçü? Teşuva kendimizle ilişkimizle ilgilidir. Tefila; Tanrı ile ilişkimizle ilgilidir. Tsedaka; diğer insanlarla ilişkimizle ilgilidir. Yani yazgımızı değiştirebileceğimizi söylüyoruz çünkü bu üç unsur bizim kim olduğumuzu tanımlamaktadır. Çünkü bunlar manevi ve ahlaki hayatın üç temel unsurudur.
Teşuva, maneviyatın daha yüksek bir basamağına tırmanmak için sürekli çabalamak anlamına gelir. Teşuva uzun zamandır kullanmadığımız ruhsal kasları çalıştırmayı öğrenmekle ilgilidir. Yarın, bugün olduğumdan daha iyi olabilirim diyebilmekle ilgilidir.
Tefila tamamen farklı iki şekilde anlaşılabilir. Dua ederken Tanrı'dan bizim için bir şeyler yapmasını isteyebiliriz ya da Tanrı'dan bize, O'nun için bir şeyler yapma gücü vermesini isteyebiliriz. Ben ikinci anlamı tercih ediyorum çünkü benim için dua budur. Bu, gücü içine çekebilmekle ilgilidir. Dua, Tanrı'nın bizden istediği ve belki de yapmamıza ihtiyaç duyduğu şeyi gerçekleştirebilmemiz için bize bu gücü veren Tanrı'ya ruhumuzu açmaktır.
Tsedaka, dünya bize ne veriyor diye sormaktan, biz dünyaya ne veriyoruz diye sormaya geçmekle ilgilidir. Bu gerçekten güçlü bir prensiptir. Hayatınızı ihtiyacı olan insanlara yardım ederek geçirirseniz, başkalarını yükselttiğinizde aslında kendinizi yükselttiğinizi keşfedeceksiniz.
Teşuva, tefila ve tsedaka ruhun üç güçlü hareketidir ve hepsi birbiriyle etkileşim halindedir. Diğer insanlarla ilişkilerimizi geliştirerek Tanrı ile ilişkimizi geliştiririz ve ardından kendimizle ilişkimizi geliştiririz. Nihai sonuç verimli bir döngüdür. Eski halimizden daha iyi bir hale geliriz. Bu nedenle dualarımızda Tanrı'dan bu üç şeyi yapmamıza, hayatlarımızı değiştirmemize ve böylece Hayat Kitabı'na yazılıp ve mühürlenmemize yardım etmesini dileriz.”
Kısa kısa Elul ayı
Tora’da ‘Birinci ay’ olarak sözü geçen ‘Nisan’ ayından saymaya başlandığında Elul, senenin altıncı ayıdır. Dünyanın ve insanoğlunun yaradılışının yıldönümü olan Roş Aşana ile başlayan Tişri ayından itibaren sayıldığı zaman ise Elul, senenin on ikinci ve son ayıdır.
İsmi- Elul ismi hakkında en yaygın yorumlardan biri, Elul’un ‘geri dönmek’ anlamıdır. Bu ‘geri dönüş’ hem 70 yıllık Babil sürgünü sonunda Kutsal Topraklarına dönen Yahudileri, hem de pişmanlık duyup Tanrı Yolu’na Dönen İsraeloğulları’nı simgeler.
Diğer yaygın bir yorumda, ‘Elul’un İbranice yazılışında kullanılan Alef, Lamed, Vav, Lamed harfleri, Şir Aşirim/Ezgiler Ezgisi’ndeki bir bölümün kısaltması olarak belirtilir. “Ani LeDodi, VeDodi Li/Ben Sevgilime aitim, Sevgilim de bana” (Şir Aşirim:6:3). Burada sevgilim, ‘Tanrı’yı, ‘ben’ de Yahudi halkını temsil eder.
Elul kelimesi ilk olarak Tanah’ta Neviim/Peygamberler Kitabında Nehemya Kitabında geçer. “Surların onarımı elli iki günde, yirmi beş Elul’da bitti.” (6:15)
Ne yapılır? Elul ayının ana temaları arasında; Kralımız Tanrı’nın bu ay her zamankinden daha yoğun bir şekilde halkının içinde, daha da ulaşabilir olması, teşuva-tefila -tsedaka, özür dilemek ve affetmek, mezuza ve tefilinlerin kontrol edilmesi, Teillim okunması, dualara 27. mezmurun eklenmesi, sabaha karşı yapılan Selihot duaları (Selihot dua saatleri, bültenlerden/ sinagog rabilerinden takip edilebilir) ve Selihot dualarının temelini oluşturan Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği’ni sayabiliriz.
Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği-Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği /Midot Arahamim Tora’da şöyle belirtilir: “Aşem, Aşem, Tanrı, Merhametli, Lütufkar, Öfkesini Geciktiren, İyilikte Cömert, Gerçek, İyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler.” (Şemot 34:6-7)
“Ad., Ad., El rahum vehanun, ereh apayim verav hesed veemet, notser hesed laalafim, nose avon vafeşa, vehataa venake.”
1. AD: Tanrı’nın adı, burada merhamet ifade ediyor. Tanrı, insanoğlunun günah işlemeye eğilimi olduğunu bilir, ona rağmen daha günah işlemeden bile ona merhamet gösterir.
2. AD: Tanrı, insanoğlu günah ile yoldan çıktıktan sonra da merhamet gösterir.
3. EL: Burada Tanrı’nın adı, gücünü simgeler. Tanrı’nın merhameti bazen Kendi İsmi’nin yüceliğini bile aşar.
4. RAHUM: Bağışlayıcı Tanrı, suçlunun cezasını hafifletir.
5. VEHANUN: Hak etmeyene karşı bile nazik, lütufkâr ve bağışlayıcı.
6. EREH APAYİM: Öfkesini geciktiren, bu şekilde günah işleyen kişiye, çok geç olmadan hareketini tekrar gözden geçirme fırsatı verir.
7. VERAV HESED: Kişisel meziyetlere sahip olmayanlara karşı bile iyilikte cömert.
8. VEEMET: Ve Gerçek: Tanrı hiçbir zaman sözünden dönmez.
9. NOTSER HESED LAALAFİM: İyiliklerini binlerce kuşak için devam ettirir. Dürüst kişilerin iyi davranışlarının ödülünü, çocuklarına, torunlarına aktarır.
10. NOSE AVON: Günahları affeder. Tanrı, bile bile günah işleyenleri bile, pişman oldukları takdirde affeder.
11. VAFEŞA: Bilinçli olarak işlenen günahları affeder. Tanrı’yı kasıtlı olarak kızdıran kişilere bile tövbe etme şansı verir.
12. VEHATAA: Dikkatsizlik veya ilgisizlik yüzünden yapılan günahları bağışlar.
13. VENAKE: Temize çıkarır. Tanrı, pişman olup tövbe edenleri temize çıkarır.
Bugün için mesajı- Bu yıl Roş Hodeş Elul haftasında okunacak Şofetim peraşasının ilk pasuğu şöyle der: “Kabileleriniz için, Tanrı’n Aşem’in sana vermekte olduğu tüm şehirlerinde kendine yargıçlar ve polisler ata;halkı adil bir yargıyla yargılasınlar” (Devarim 16:18). Rav Alex Israel, bu pasuğu şöyle yorumluyor. “Her kişi de kendisi için, kendisini yargılayacak yargıçlar belirlemelidir. Bu, kişinin yaşamında yürüdüğü yolu sorgulamaya ve yürümek istediği yola girmeye, bu yolda daha ileriye gitmeye odaklanması gerektiği anlamına gelir. Kulaklar, burun ve ağız, aslında gözlerimizle birlikte başımızdaki yedi deliğinin tümü, ruhun kapıları olarak adlandırılır ve bunlar, peraşamızın bahsettiği, kişinin kendi hareketlerini yargılaması için gerekli kapılardır.”
Nasıl ki Tora’ya uygun olarak ne yiyeceğimize dikkat ediyorsak, ağzımızdan çıkana da aynı şekilde dikkat etmemiz gerekir. Dua etmek için kullandığımız ağzımızı, başkalarını rencide etmek, laşon ara yapmak için kullanarak kirletmeyelim. Gözlerimizi, karşımızdakinin içindeki Tanrısallığı, iyiliği, güzelliği görebilmek için kullanalım. Tanrı’nın vermiş olduğu nimetleri, Tanrı Benzeyişinde yaratılmış olma sıfatını hak edecek şekilde, Tanrı Yolu’nda kullanalım.
Elul Ayı ve Önemi, Felsefesi, Elul Ayında Kişisel Gelişim Egzersizleri, Kaderimizi Belirleyen Ay:
Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem), aish.com, https://truah.org, https://aishfl.com, rabbisacks.org, www.alexisrael.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için bayramlar ve özel günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
Yazı, konu hakkında bulunabilecek sayısız değerli yorumdan sadece sınırlı bir bölümü içermektedir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
