Dünyanın doğum günü: Roş Aşana

Yahudi takvimine göre Tişri ayında başlayan ve hem Kutsal Topraklarda, hem de diasporada iki gün süren Roş Aşana’da yeni bir yılın başlamasını kutluyoruz. Bu gün, dünyanın doğum günü olarak kabul edilir, çünkü Tanrı’nın dünyayı ve insanı yarattığı tarih bugünden 5785 yıl öncesine dayanır. Roş Aşana’nın kelime anlamı ‘Yılın Başı’dır. Geleneklerimize göre başın, vücudu etkilediği gibi, yılın başı Roş Aşana da yeni başlayan yılı etkiler.

Bu dönem, Tanrı’ya bize bağışladıkları için şükretmek, geçen yılın hatalarını düşünmek ve bunlardan dönmeye niyet etmek, Tanrı’yı dünyanın tek ve yegâne Kralı olarak taçlandırmak için büyük bir fırsat zamanıdır. Aynı zamanda, Tanrı bütün insanların eylemlerini yargılar ve gelecek yılın nasıl olacağını belirler. Bu nedenle, Tanrı’nın bizi merhametle yargılaması ve bize bol sağlık, mutluluk ve bereketle dolu başarılı bir yıl bahşetmesi için dua ederiz.

Sefarad geleneklerine göre Roş Aşana akşamı Arvit duası, ‘Ahot Ketana*/Küçük Kız Kardeş’ bölümü ile başlar. 13. yüzyılın ortalarında yaşamış olan bir hazan ve İspanyol şairi olan Rabi Abraham Hazzan Girondi’ye atfedilen bu şiirde, İsraeloğulları Tanrı'ya sadık kalan küçük bir kız kardeş olarak tasvir edilir ve acı dolu bir yılın, artık yerini beraha dolu yeni bir yıla bırakması için dua edilir. “Yeni yıl barış, sağlık, mutluluk, bereket, sevgi ve huzur kutsamalarıyla başlasın ‘Tahel Şana Uvirhoteha’.”

*Roş Aşana Kitabı s.10  https://www.gozlemkitap.com/urun-26403-ros_asana.html

ADIM ADIM ROŞ AŞANA 5785-2024

2 Ekim (29 Elul) Çarşamba

*Sabah duasından önce Selihot duası yapılır. Selihot’ta şofar çalınan cemaatlerde bile, Roş Aşana arifesindeki Selihot’ta şofar çalınmaz.

*Sabah Selihot duasından sonra, Roş Aşana’ya girmeden, kişileri Tanrı’ya karşı tutamadıkları vaatlerin ağırlığından kurtarmak için, sene içinde Tanrı’ya karşı söz verilip de yerine getirilememiş olan vaatlerin geçersiz kılındığı ‘Atarat Nedarim/Yeminlerin İptali töreni sinagogda gerçekleştirilir.

* Erev Roş Aşana’da, kişi, fırsat bulduğu her vakitte Teillim okur, böylece yeni yılı, arınmış bir şekilde karşılar. Roş Aşana’nın 48 saati süresince imkan olan her zamanda Teillim okumaya devam edilir. R. Menahem Mendel der ki: “ Kişi, Teillim’in gücünü ve Gökler’deki etkilerini tam olarak idrak edebilse, sürekli Teillim okurdu. Bil ki Teillim’in bölümleri bütün engelleri yıkar, hiçbir pürüzle karşılaşmadan yukarılara, daha yukarılara yükselir ve bütün dünyaların Hakimi’nin ayaklarına kapanarak yalvarır, iyilik ve merhametle etkiler ve başarıya ulaşır.”

* Güneş batmadan önce, Roş Aşana Bayramı şerefine mumlar yakılır: ” Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu leadlik Ner Şel Yom Tov /Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

*Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “Leshana Tova Tikatev Vetehatem /İyi Bir Sene İçin Yazılasın ve Mühürlenesin” ; “Tizku Leşanim Rabot /A-llah Çok Senelere Nasip Etsin.” dileklerinde bulunur.

*Bayrama özel Kiduş söylendikten sonra Roş Aşana onuruna yuvarlak olarak yapılan halla ekmeği, her zamankinden farklı olarak şekere veya bala batırılarak Hamotsi yapılır. Kiduş’ta Şeeheyanu berahası söylenir.

*Gelecek yıl için umutlarımızı ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir düzen çerçevesinde, ilgili duaları eşliğinde yenilir.

*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.

*Aseret Yeme Teşuva: Yahudi takviminin Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren bu ilk on günü, kişinin kendi içine daha fazla döndüğü, Tanrı’ya mitsvalarla daha fazla bağlanmaya çalıştığı, daha fazla tsedaka verdiği özel günlerdir. Bu günler; Aseret Yeme Teşuva/On Teşuva Günü olarak adlandırılır.

3 Ekim (1 Tişri) Perşembe -Roş Aşana’nın ilk günü-Yom Tov

 Roş Aşana’da tamamı 100 ses olarak çalınan Şofar’ı dinlemek, Tora’nın bir mitsvasıdır.

*Taşlih- atma duası- Geleneklerimize göre Roş Aşana’nın birinci günü öğleden sonra, su olan yerlere, deniz kenarına, nehir, kuyu veya sarnıç başlarına gidilerek gerçekleştirilen Taşlih sırasında ceplerimizi silkeler, Tanrı’nın sonsuz iyiliğiyle bize karşı bağışlayıcı davranması, günahlarımızı silmesi, hatalarımızı bir daha hiçbir zaman hatırlanmayacakları, dikkate alınmayacakları, akla gelmeyecekleri denizin derinliklerine atması için dua ederiz. Suyun, sembolik olarak cebimizin içinde kalan kırıntıları sürükleyip götürdüğü gibi, günahları da alıp götürmesi ümit edilir. Taşlih, Oşana Raba’ya kadar yapılabilir. (Taşlih- Günahları Atma Duası’nın tam metni ve anlamı –Gözlem www.gozlemkitap.com  Roş Aşana kitabı sayfa: 427)

 *Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve bulundurulur.

*Bayrama özel Kiduş okunurken, o ‘yeni meyve’ düşünülerek, yine Şeeheyanu berahası söylenir.

Yeni meyve yoksa yeni bir kıyafet, yeni bir gömlek, takım elbise vb. üzerine de söylenebilir. Onlar da yoksa yine söylenebilir.

*Roş Aşana onuruna yuvarlak olarak yapılan halla ekmeği yine şekere veya bala batırılır.

* Bu gece de, gelecek yıl için umutlarımızı ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir gece önceki gibi, aynı düzen çerçevesinde, ilgili dua eşliğinde yenilir.

*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra yine bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.

4 Ekim (2 Tişri) Cuma-Roş Aşana’nın ikinci günü-Yom Tov

Sosyal mesafe, maske ve hijyen tedbirlerine uyarak, pandemi kurallarına uygun olarak düzenlenmiş sinagoglarda Roş Aşana duaları için kendimizin ve başkalarının sağlığını koruyacak ve en ufak bir tehlikeye atmayacak şekilde bir araya gelinir.

Roş Aşana, hem diasporada hem de İsrael’de iki gün olarak kutlanır. Tora yorumcuları Roş Aşana'nın iki günlük kutlamasını yom aarihta / uzun bir gün olarak tanımlar. Buna göre kırk sekiz saatlik Roş Aşana, aslında uzatılmış tek bir gün olarak kabul edilir. Üzerinde tartışmalar yapılan diğer bayramların ikinci günündeki yom tov’lardan farklı olarak Roş Aşana’nın her iki günü eşit şekilde kutsal kabul edilir.

Bayrama yaraşır şekilde düzenlenen öğle yemeğinde ekmek yine şekere veya bala batırılır.