İsmi: Yom-Gün, Kipur-Kökü k-p-r Kefaret sağlamak, Yom Kipur-Kefaret Günü anlamına gelir.
Bugünün önemi: Tişri ayının 10. günü, Moşe Rabenu, ikinci On Emir tabletleri ile Sina Dağından iner ve İsraeloğulları’na Tanrı’nın onları altın buzağı günahından dolayı affettiği müjdesini verir. Bundan sonra 10 Tişri-Yom Kipur, Tora’da belirtildiği gibi Tanrı’nın huzurunda Tanrı’ya karşı yapılmış hatalar için bir onarım günü olarak yerini alır.
Tora’da nerede yazılı? Vayikra 16:29-34; 23:26-32.
Geleneksel Yom Kipur hazırlıkları: Elul ayından beri daha yoğun olarak yapılan teşuva (Tanrı’ya, içimizdeki Tanrısal kıvılcıma dönüş), tefila (Tanrı ile bir-leşme, Tanrı’ya bağlanma), tsedaka (Tanrı’nın bize hediyelerini adaletle dağıtmak) daha da arttırılır.
Kapara: Geleneksel olarak canlı bir tavuk ya da bir miktar para, insanın başının üstünde döndürülüp, kapara duası edilerek kefaret olarak ilan edilir. Bu gelenek Yad-Kapara bölümü telefonla aranılarak yerine getirilebilir. Ancak elbette ki kaparanın tam olması için tavuk kesmek veya bunu karşılayacak miktarda tsedaka vermenin yanında bu sembolik geleneğin bizi hayatımızı samimiyetle sorgulamaya, yaşantımızda daha iyiye taşıyabileceğimiz konularda harekete geçmeye ve içimizdeki ‘iyi’yi hareketlerimize yansıtmaya motive etmesi gerekir.
Aramızda olmayan yakınları ziyaret etme: Yom Kipur’dan önce mezarlığa gidip artık aramızda olmayan yakınlarımızı ziyaret etme adeti vardır.
9 Tişri (11 Ekim Cuma)
Seuda Hamafseket, akşamüstü ‘Oruca Başlama Yemeği’, özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle donatılmış bir sofrada yenilir. Ancak oruca başlama öğününden önce de, bu gün bolca yemek mitsvadır. Hahamlarımız, Yom Kipur’dan önceki bu gün, ertesi günkü orucumuzu layığıyla yerine getirebilmek amacıyla bolca yenilen bu yemeklerin sanki bugün de oruç tutuyormuşuz gibi sayıldığını belirtir. “Erev Kipur’da yiyip içen kişi, sanki Tişri’nin hem 9’unda, hem 10’unda taanit yapmış gibidir.” (Masehet Yoma 81b’ye dayanarak)
Ekmek: Cuma olmasına rağmen yemekte Kiduş duası yapılmaz ve Amotsi duası ‘bir’ ekmekle yapılır. (Çünkü Şabat’a girilmemiştir, bu bir Şabat yemeği değildir.)
Şabat ve bayram mumlarının yakılması: 9 Tişri (bu yıl 11 Ekim Cuma) güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır. Bu yıl Kipur, Şabat gününe denk geldiği için, mumlar yakılırken şu dua söylenir: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik ner şel Şabat Veşel Yom Akipurim/Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bize Şabat ve Yom Kipur mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
*Bayram mumları yakılmadan yemek ve sonrasında çay kahve vb bitmiş olmalıdır.
Çocukların kutsanması: Yom Kipur’da sinagoga gitmeden önce, artık günün kutsallığı başladığı ve merhamet ve bağışlayıcılık kapıları açıldığı için, anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine ellerine koyarak onları kutsaması ve onlar için güzel dileklerle dua etme âdeti vardır. (Duaların tam metni ve Türkçe açıklamaları-KİPUR s.46- Gözlem yayınları-www.gozlemkitap.com)
Beyaz kıyafet giyilir: Yom Kipur’da beyaz kıyafetler giyilir.
Bu geleneğin çıkış yeri hakkında sayısız yorumlardan bazıları: Bugün fiziksellikten çıkıp meleklere benzediğimiz için, Koen Gadol’un Yom Kipur’da giydiği beyaz giysileri anımsattığı için, Tanrı’nın kırmızı olan günahlarımızı aklayıp bembeyaz yapacağına olan inancımızı temsil ettiği içindir.
Yom Kipur yasakları
Şabat’ta yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık 25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak, eşler arası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır (deri kemer kullanılabilir). Bunun sebebi hakkındaki yorumlardan birine göre deri, vücudu ve fizikselliği temsil eder. Yom Kipur günü fiziksel aktivitelerden imtina eder, maneviyata yoğunlaşırız. Bu yüzden fizikselliği en üst düzeyde temsil eden deri ayakkabı giymeyiz.
Yom Kipur Arvit: Akşam duasında sinagog beyazlara bürünür. Normalde akşam duası sırasında takılmayan talletler, bu akşam takılır.
*Kal Nidre: Arvit duasının en benzersiz özelliği, Kal Nidre ‘Bütün Vaatlerim’ duasıdır. Bu dua ile vaat ettiğimiz ve sene içinde gerçekleştiremediğimiz bütün sözlerin iptalini dileriz. Bu sözler, sadece insanın Tanrı’ya karşı verdiği sözler için geçerlidir.
Tanrı’nın merhametinin on üç özelliği
“Ad., Ad., El rahum vehanun, ereh apayim verav hesed veemet, notser hesed laalafim, nose avon vafeşa, vehataa venake/Aşem, Aşem, Tanrı, merhametli, lütufkâr, öfkesini geciktiren, iyilikte cömert, gerçek, iyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler.”
Yom Kipur duaları sırasında Tanrı’nın On Üç Merhamet özelliğini defalarca tekrar ederken biz de bu özellikleri kendi hayatımızın, hareketlerimizin, ilişkilerimizin dokusuna işlemeye, bu Tanrısal özellikleri içselleştirmeye niyet ederiz.
Şema: Akşam duasının başka bir özelliği de, sene içinde her sabah ve akşam söylenen Şema duasında her zaman içimizden söylediğimiz “Baruh şem kevod malhuto leolam vaed” kısmının ilk kez şimdi yüksek sesle söyleniyor olmasıdır. Bütün Yom Kipur duaları boyunca da bu kısım yüksek sesle söylenir. Bir yoruma göre bunun sebebi, Yom Kipur’daki fiziksel kısıtlamalar sayesinde, bizlerin de birer melek konumunda olmamızdır.
Önemli Hatırlatma
SUKOT 1. akşamı 16 Ekim Çarşamba akşamı
Yedi gece ve yedi gün süren Sukot Bayramı bu yıl 16 Ekim Çarşamba akşamı başlıyor.
Mısır’dan çıkan atalarımızın vaat edilmiş topraklara gelmeden kırk yıl boyunca çölde etrafta bulabildikleri dallar ve yapraklardan yaptıkları çardaklarda yaşamalarının anısına Sukot/Çardaklar ismiyle anılır.
********************************************************
Yom Kipur’un ABC’si, Felsefesi, Kal Nidre Duasının Anlamı, Barışma Günü, Değişmek İçin Dört Adım, Yarışı Kazanmak, Keçiler, Merhamet, Gözyaşı Kapıları, Kipur İkilemi, Yom Kipur’da okunan Yona’nın Kitabının Bize Anlattıkları, Yom Kipur Videoları ve daha fazlası: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=22&Itemid=105
Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Yom Kippur-It’s Significance,Laws and Prayers, Every Person’s Guide to High Holy Days, Kutsal Kitap, GÖZLEM’den, Kipur, Vayikra, Eil Gid para El Pratikante kitaplarından ve www.chabad.org, www.aish.com, www.jewfaq.org, www.torah.org, www.liherald.com, www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Yazıda konu ile ilgili araştırılıp bulunabilecek sayısız yorumdan sadece bazıları ifade edilmiştir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabilerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
