İskenderiyeli Yahudi Philo

Yahudi felsefe öğrencileri genellikle Orta Çağ’a odaklanır: Saadia Gaon, Judah Halevi, Maimonides ve diğerleri arasında dolanırlar. Ancak ilk Yahudi filozofu İskenderiyeli Philo, onlardan daha önce yaşadı. Antonius ile Kleopatra'nın intihar etmesinden yaklaşık on yıl sonra doğdu ve Octavian'ın Sezar Augustus olduğu, Roma Cumhuriyetinin, Roma İmparatorluğu olduğu dönemde büyüdü. Hillel ha Zaken ve İsa ile çağdaştı.

Philo 60 yaşlarındayken, İskenderiye'nin büyük ve zengin Yahudi cemaatinden diğer önemli kişilerle birlikte üçüncü Roma İmparatoru kötü şöhretli Caius Caligula'ya bir delegasyonla birlikte gitti. Heyetin görevi, İskenderiye'de şair Apion ve diğerleri tarafından kışkırtılan kalabalıklar tarafından patlak veren antisemit isyanlardan kurtulmaktı. Caius'a giden elçilerin, Philo ile birlikte yaptıkları bu ziyaretin boşa çıktığını ve Caligula'nın onlara önem vermediği anlatılır.

Philo her zaman döneminin Yunanca dilinde olmak üzere birçok farklı konu hakkında oldukça fazla eser yazdı. Philo’nun eserleri felsefe ve teoloji, Tevrat yorumları ve tarih hakkındaydı. Muhtemelen en büyük iki eseri ‘Tefekkür İçinde Bir Hayat’ ve ‘Devler’ adlı kitaplardır. İlki inzivada geçirilen bir hayatın manevi faydalarını araştırırken ikincisi insanlığın dünyevi yaşamdan, ruhsal varoluş âlemlerine yükselişini anlatır.

Okuduğu kutsal metinler, kesinlikle Tevrat ve peygamberlerden oluşuyordu. Ancak bildiğimiz tüm yazıları içeren Tanah henüz son halini almamıştı. Çünkü bildiğimiz şekliyle kutsal metinler Septuagint diğer bir deyişle Yunancaya tercüme edilmiş Tevrat bölümleriydi. Sonra yüzyıllar boyunca şekillenen tüm Tevrat’ın aşamalı olarak çevirisi o yıllarda henüz Yunancaya tam olarak çevrilmemişti.

Philo Hellenistik dünyanın en zengin şehri İskenderiye’nin en zengin ailelerinden birinden geliyordu. Yahudi papirüslerinin ve yazıtlarının diline bakılırsa, İskenderiye topluluğu neredeyse üç yüz yıl boyunca neredeyse yalnız Yunanca konuşuyordu. Ve gerçekten de Steptuagint'i ilahi bir ilham olarak görüyordu. Philo'nun doğumundan bir buçuk yüzyıl önce İskenderiye, eserleri ancak yalnızca parçalar halinde var olan bir dizi Yahudi yazarın elindeydi. Bu adamlar genellikle yaşadıkları Yunan kültüründen etkilenmişti. Ve Yahudilik adına özürler dileyen yazılar yazmışlardı.

İskenderiye’de Yahudilerin yaşamı nasıldı?

İskenderiye Yahudileri, ortaokul çağındaki çocuklarını, liberal sanatlara ve atletizme adanmış dini dernekleri olan Yunan Jimnastik Okullarına kaydettirmeye istekliydi. Bu okullarda Yahudiler kesinlikle Yunan gelenekleriyle uzlaştırılmaya çağırılıyordu. Philo'nun böyle bir eğitimin ürünü olduğu varsayılabilir. Çok çeşitli Yunan yazarlarından, özellikle epik ve dramatik şairlerden bahsederdi. Yunan retorik okullarının teknikleriyle yakından tanışıktı ve jimnastik okullarını övüyordu. Philo’nun eğitimi Musa Peygamber’in gençliğinde Mısır Sarayında yaşarken, aldığı eğitimin aynısını, büyük olasılıkla aritmetik, geometri, astronomi, armonik müzik, felsefe, dil bilgisi, retorik ve mantığı içeriyordu.

Sonuç olarak yalnızca İskenderiye'de değil, ötesinde de son derece iyi bağlantılara sahipti. Edebi ve entelektüel uğraşı için zaman ayırıyordu. Zihinsel referans çerçevesi, Sokrates’in öğrencisi, Yunancanın en büyük yazar ve düşünürü Aristoteles'in öğretmeni olan Platon tarafından oluşturulmuştu. Platonik metafizik fikirleri Philo'nun yazılarının temelidir. Philo, özellikle Platon'un idealizminden etkilenmişti: Dünyada deneyimlediğimiz her şeyin, formların daha mükemmel bir âleminin yansıması ve onun tarafından üretildiği fikri… Formlar Platon için ebedi ve değişmezdi, ama Philo için tam öyle değildi.

Philo’ya göre formlar dünyası

Philo, Platon'un formlar dünyasının, İsrael'in Tanrısı tarafından yaratıldığına inanıyordu. Çünkü Philon' un zihninde Yunanlıların-özellikle Platon’un- bilgeliğiyle karışan bir Yahudi sevgisi vardı. Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam'ın Orta Çağ bilginlerinin inanç ve aklı, kutsal yazı ve bilimi de Yunan ders kaynağı olarak görülmelidir. Ahlaki açıdan net bir şekilde görülmediğinde, Tevrat metaforik olarak okunmalıdır. Bilgeliği bir araya getirmeden önce Philo bu konularla, bu iki dünyayla boğuştu. Bunu yapan ilk kişi yüzyıllar önceydi. Philo Yunan yazarların ve kutsal yazıların içeriklerini karıştırıp ve eşleştirmekten ve açıklamalarıyla ikisini uyumlu hale getirmekten memnundu. Tanrı'nın evreni ebedi bir maddeden yarattığını savundu. İlahinin insan zihninde en derin tefekkür yoluyla kavranabileceğini öğretti. Philo, zihnin kavrayabileceği bir düzenleyici yapı olan logosun yaratıcı ile yaratılış arasında durduğunu, Tanrı'nın dünyayı doğrudan değil, bir aracı ile yarattığını öğretti.

Philo'ya göre Tevrat, birçok durumda doğru ve yanlışla ilgili bir ders kaynağı olarak görülmelidir. Ahlaki açıdan net bir şekilde görülmediğinde,Tevrat metaforik olarak okunmalıdır. İncil’in dili bu nedenle alegorik ve ruhsal olup, ilahinin etik yaşamını ve mistik tefekkürünü yönlendirir.

Philo, Tevrat’ın emirlerinin ilahinin zihnini yansıttığını ve bu nedenle insan ruhunun saf maneviyat ve kurtuluşa giden bir kapısı olduğuna inanıyordu. Bu şekilde, Yeni Platonculuk Philo'nun yazılarında öngörülmüştür.

Hıristiyan teolojisi, özellikle Yuhanna İncil'inde ortaya çıktığı şekliyle, Philo’nun aracılık eden bir logos doktrini tarafından da öngörülmüştür. İronik olarak, Philo’nun kilise pederleri üzerinde bırakacağı izlenim, Mişna ve Talmud'un hahamları, üzerinde bıraktığı izlenimden daha büyüktü. İlk Hıristiyan teologlar ona Yahudi yazar Philos Judaeus adını verdiler ve onu neredeyse kendilerinden bir olarak gördüler-Teslis Doktrinini (baba-oğul-kutsal ruh) önceden haber veren bir Yahudi filozof olduğunu ilan ettiler. Böylece Yahudiliğin ilk filozofu Philo, zamanla kilise bilginleri için bir ilham kaynağı oldu.