Bağımsız çağdaş sanat merkezi GalataPerform’un 2006’da başlattığı önemli projesi Yeni Metin Yeni Tiyatro, çağdaş tiyatro yazınına ve yeni oyun yazım biçimlerine odaklanan, iki ana eksen üzerinde ilerleyen uluslararası yenilikçi bir çalışmadır. Birinci amacı yabancı çağdaş oyun yazarlarının oyunlarının Türkçeye çevrilerek okuma oyunu olarak sahnelemek. Oyun yazımı atölyeleriyle başlayan, tiyatroya yeni yazarlar yetiştirmeyi amaçlayan ikincisiyse giderek yönetmenlik, ileri oyun yazarlığı ve oyunculuk atölyeleriyle bir okul haline geldi, Türk Tiyatrosu’na çok sayıda yeni yazar, yeni yönetmen kazandırdı.
Atölyelerden çıkan üst düzey çalışmaların, seyircilerle buluşmasının şart olduğu düşüncesiyle GalataPerform kurucusu Yeşim Özsoy, 2012’den beri yeni yazarların ilk oyunlarının okuma tiyatrolarından, söyleşilerden ve atölye çalışmalarından oluşan, Türkiye’nin ilk oyun yazarlığı şenliği Yeni Metin Yeni Tiyatro Festivali’ni projeye eklemiş ve direktörlüğünü üstlendi.
Projenin başından beri yurt dışından misafir edilen sanatçılarla ortak çalışmalar yapan GalataPerform, bu yıl daha önemli bir atılıma, Portekiz’in Porto şehrindeki A Turma Tiyatrosu ile ortak gerçekleştirilen Yeni Gerçeklikler Üzerine Yazmak (Writing on New Realities) başlıklı uluslararası bir oyun yazarlığı projesine girişiyor.
2022’de Avrupa’da yoğun şekilde aşırılığa gitmeye başlayan turizm olgusunun bir çağdaş burjuva kentinde hem her şeyi tüketen hem her şeyi besleyen toplumsal bir olaya dönüşmesini incelikle ve dürüstlükle eleştiren ‘Turizmo’ oyununun okuma tiyatrosu için İstanbul’a gelen Portekizli yazar Tiago Correia ile gelişen fikir, 2023’te Yazar Misafir Programı kapsamında İstanbul’a gelen Tiago Correia ve birlikte kurucusu olduğu A Turma’dan yazar, oyuncu Antonio Afonso Parra ile GalataPerform arasında hem İstanbul hem Porto’da birkaç ortak yapımın sahnelenmesi kararına ulaştı.
Proje kapsamında her iki tiyatrodan dört yazar, dört farklı oyun yazdı.
Birinci aşamada Porto’daki A Turma Tiyatrosu’ndan Tiago Correia’nın ‘Duman’ ve Antonio Parra’nın ‘Deneyim’ isimli metinleri 23 Kasım’da oyun okuması olarak seyirciyle buluştu.
Projenin ikinci aşamasında GalataPerform kurucu sanat yönetmeni, yazar, yönetmen Yeşim Özsoy’un ‘Aksak Deliryum’ ve dramaturg, çevirmen, yazar Ferdi Çetin’in ‘Televizyonun Karşısında Özel Mülkiyetin Kökeni Üzerine Düşünürken Uyuyakalmışım, Babamın Sesine Uyandım’ adlı Portekizceye çevrilen oyunlarının okumaları aralık başlarında Porto şehrinde A Turma Tiyatrosu ev sahipliğinde Porto Devlet Tiyatrosunda yapılacak.
Bizim izlediğimiz oyunların ardından Yeşim Özsoy, Tiego Correia, Antonio Afonso Parra ve Ferdi Çetin izlediğimiz oyunlar üzerinden, “Yeni gerçeklikler üzerinde yazmak” konusu hakkında çok keyifli bir söyleşi yaptılar.
Sanırım aynı dörtlü Porto’da da benzer bir söyleşi gerçekleştirecek.
Okumalarını izlediğimiz oyunlar, sezonda Porto’da sahnelenecekler. Bizden Yeşim Özsoy’un oyunu şimdilik metni tamamlanmış bir proje. Ferdi Çetin’in oyunu ise gelecek tiyatro mevsiminde İstanbul’da sahneye konacak.
Portekizce oyunları Türkçeye, Türkçe oyunları Portekizceye Bengi Paixao çevirmiş. Yazdığı, müthiş akıcı, konuşma dilini ustalıkla yansıtan metinler bize oyunları Türkçe yazılmışçasına izleme olanağı yarattı. Eminim ki Portekizli seyirciler de benzer bir izlenim edineceklerdir.
A Turma yazarlarının oyunları
Bu yazıda sahnelenmiş okumaları İstanbul’da gerçekleşmiş iki oyuna ait izlenimlerimi aktaracağım. Sahnelenmiş oyun okuması, izleyicinin okuyucu / oyuncunun rehberliğinde metne iyice odaklanmasını sağladığından, aslında müthiş başarılı olan oyunculuklardan çok, metinlere odaklanacağım.
António Afonso Parra
‘Deneyim’
Porto’da tiyatro eğitiminin ardından profesyonel kariyerine 2007’de başlayan 1987 doğumlu aktör, müzisyen, yazar, öğretmen, yönetmen António Afonso Parra, A Turma ve Amanda adlı iki farklı tiyatro grubunun kurucu üyesi ve aktif çalışanıdır. Tiago Correia ile birlikte 2007’de ‘Les Saint Armand’ müzikal projesini başlatmış. Sahne performansları üzerinde çalışan sanatçının ayrıca sinema ve televizyon için geliştirdiği çalışmaları da bulunuyor.
António Afonso Parra, ‘Deneyim’ oyununu Maxim Gorki’nin ‘Yaz Halkı’ eserinden özgürce esinlenerek yazmış. Sahnelenmiş oyun okumasını Okan Urun yönetiyor, öyküdeki dinlenmek, iş ve sıradan yaşamla ilgili rutinlerden kaçmak için arada bir kırsala kaçan beş arkadaşı Atakan Akarsu, Canan Atalay, Bedir Bedir, Ceren Taşçı ve Okan Urun canlandırıyordu.
Birkaç hafta sonu boyunca, kırsalda kiraladıkları bir mekânda, kendilerini tamamlanmış hissettirecek, doyuma ulaştıracak bir şeyleri, halüsinojen mantar ve içki kullanarak bulmaya çalışan yakın dostlar, maskeleri düştükçe kendilerini birbirlerinin şüphelerine ve heyecanlarına daha bağlı varlıklar olarak ortaya koyuyorlardı.
Parra’nın dantel gibi işlenmiş metni öylesine usta işi, öylesine akıcıydı ki, pek teatral iniş çıkışları olmayan, beş kişinin iki saat boyunca konuştuğu oyun neredeyse soluk soluğa izleniyordu. Seyircinin metne iyice kapılmasına, o boş, dekorsuz ve aksesuarsız mekânda oyuncuların heyecan verici toplu yorumunun büyük etkisi vardı. Parra da söyleşinin sonunda oyuncuların tamamından müthiş etkilendiğini, gelecek sezon oyunu A Turma’da yöneteceği zaman, her birinin oyununu tek tek anımsayacağını belirtmişti.
Tiago Correia
“Duman”
1987 doğumlu yazar, müzisyen, tiyatro ve film yönetmeni, tiyatro, sinema, televizyon oyuncusu Tiago Correia hâlen yaşamını sürdürdüğü Porto’da oyunculuk eğitiminin ardından oyun ve senaryo yazarlığı konusunda yüksek lisans yapmış çok sayıda ortak çalışmanın ardından, 2017’den itibaren sanat yönetmenliğini de üstlendiği, A Turma / Çete adlı topluluğu kurmuş. Sahnelenmiş sekiz oyunun yanında, bir orta metraj filmin, iki belgeselin ve üç sesli yürüyüşün metinlerini yazan, Avrupa Kültür Başkenti Guimarães 2012'nin Ver e Fazer Filmes Festivali'nde En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'nü alan Correia, yazdığı ‘Pela Água’ (2016) ve ‘Alma’ (2018) oyunlarıyla Portekiz Tiyatrosu Büyük Ödülünü iki kez kazanmış.
Correia’nın “Duman” oyununu Yeşim Özsoy yönetmiş, Fehmi Karaaslan, Erdem Kaynarca, Gözde Kocaoğlu ve Sanem Öge oynamıştı.
Oyun, parlak bir gelişme gösteren bağımsız bir araştırma gazetesinin eski mütevazi bodrum katındaki mekânından daha ferah bir yere taşındığı gün geçiyordu. Bir yıl önce yaşanan bir travmanın ardından uzun süre ekipten ayrılmış Carolina, gazetenin yayın grubuyla birlikte ilk evlerine veda etmek için geri dönüyor, bu dönüş tüm ekibin gazetenin hem yeni değerleriyle hem hassas ve çözülmemiş bir konu ile yüzleşmesine sebep oluyordu. Mesleki bağların, samimi aşk ve dostluk ilişkileri ile iç içe geçtiği, herkesin, kendilerini etkileyen bu yakın tarihli travma ile kendi yöntemleriyle uğraştıkları öyküde basın özgürlüğü ve temel değerler tartışılıyordu.
Bir söyleşisinde oyunun adının bazen projenin kendisini özetleyen fikir olduğunu, kimi zaman yazarken başlıkta oyunun daha sonra bir şekilde ortaya çıkabilecek özünü aradığını belirtmiş olan Tiago Correia, oyununa verdiği ‘Duman’ adının günümüzün zorlu hayat şartlarının idealizmi bir duman gibi sararak görünmez kıldığını ifade ettiğini belirtmişti. Tabii ki usta bir yazar olarak idealist davranışı kuşatan dumanın oluşumunu çok daha insani bir duyguya, korkuya da bağlamıştı.
Bu uluslararası projede GalataPerform’a başarılar dilerim.
Meraklısı için not: Bugüne kadar çok sayıda Portekizce eseri dilimize kazandırmış Bengi Paixao’nun Türkçeye çevirmiş olduğu Tiago Correia’nın oyunu ‘Turizmo / Turizm’ Habitus Kitap tarafından basıldı. Keyifle okunan bu metni her tiyatrosevere öneririm.
