UZAY 1999

Çocuktuk, ay üssü alfa der, siyah beyaz ekranda Voltran’ı beklerdik. Bugün gençler TV seyretmiyor. Çocuklar Transformers çizgi filmine bile neredeyse bakmıyor. Disney’de Star Wars dizileri geliyor, hayranları bile artık bakmıyor. George Lucas bu yüzden Disney’e haklarını satmayı bir hata olarak görüyor. Neredeyse Donald Amca ile Darth Vader aynı bölümde çıkacaklar. Darth Vader’ı tanımıyor artık genç kuşaklar. Geçenlerde derste fark ettim. Lehman Biraderler 2008 küresel krizini anlattığım gençler o dönemde üç - dört yaşındaydı. Oysa ben o dönemi yaşamıştım. O heyecanı nasıl anlatabilir, aktarabilirdim ki. Diyeceğim o ki, 2024 bitiyor ve 2025 geliyor. Çok fazla şey beklememek lazım. Önceki yılı aratmasın yeterli. Şöyle düşünün Facebook kullanan var mı mesela artık. Poke diye bir şey vardı. Kaçımız hatırlıyor. Fakat başka gerçekler de var. Mesela gençler 90’lara dair şarkıları daha çok dinliyor ve seviyor. Daha duygusal veya müzik olarak görüyorlar. Hababam Sınıfı veya Neşeli Günler. En çok yaklaşabilen Aile Arasında veya Mandıra Filozofu. Biz büyüdük ve kirlendi dünya desek kaç kişi bilir.

İşte böyle bir nostalji ve duygu karmaşası ile bir yılı daha bitiriyoruz. Biden yeniden seçilir mi derken Kamala Harris kazanacak kadar keskin dönüş yapanlar, Trump gerçeği ile yeni yıla giriyor. Fransa’da aylardır hükümetler gidiyor, geliyor. Almanya bir yılda çöküşe geçti. Rusya - Ukrayna Savaşı başladığında Ruble grafiği paylaşıp Rusya üç aya kalmaz çöker diyenlerle geçen sürede oldu bunlar. Fed faiz indirir mi soruları arasında seçime giderken 50 baz puan indirimle piyasaları karıştırdılar. Şimdi üzerine tuz biber ekip 2025 için iki kere faiz indirimi öngörerek yine piyasaların dibine dinamit koydular. Bizde enflasyon dirayetli çıkınca, acı reçete ile ortodoks para politikasını kurtarıcı olarak lanse edenler bu yüzden hane halkını ataletli çıkardılar. Yapısal reform yokmuş, maliye politikası para politikasına eşlik etmiyormuş, faiz artışında geç kalınmış. Türlü türlü bahaneler. ABD, Fransa, Çekya, Euro Bölgesinde de tüketici harcamaları, krediler, para arzı, kamu harcamaları, bütçe açığı artıyor ama enflasyonları düşük. Neoklasik, ana akım ve ortodoks iktisat aynı görülür genelde. Dünyada bu üçlüye baskın ve hâkim olan taraf olarak diğer okulları ve düşünceleri baskıladığı, yok saydığı için literatürde çok eleştiri var. Nasıl olmasın ki mesela koca bir heterodoks iktisada bilim dışı demediler mi?

Doların faiz düşüşüne rağmen değer kazanacağı, kur ve ticaret savaşlarının hızla devam edeceği bir yıla giriyoruz. Panama, Meksika, Grönland, Kanada şimdiden Trump’ın hedefinde. Arjantin’de Milei mucizesi bu aralar sürekli pompalanıyor. Efendim aylık enflasyonu tek haneye düşürmüş. Yıllık % 160 ile aldığı enflasyonu bir sene sonra % 166’ya düşürdü. Arada çıktığı % 292’ye son on yılda çıkabilen olmamış. Hadi diyelim başarılı, politika faizini düşürürken oldu bu. Yani aynı ana akım hem buna bizde iktisat deneyi, bilim dışı deyip Arjantin’de Milei başardıyı nasıl diyebiliyor, burası çok önemli. Bütçeyi artıya geçirmiş ondanmış. Oysa kamu harcamaları tam gaz devam ediyor. Maaş artış oranı yarı yarıya azalırken, büyüme hala negatifken. Peki, nerede mucize. Musk, Trump ve Milei üçlüsünün ortak paydası dünyanın dördüncü büyük lityum yatakları. Arjantin’de ilk beş üreticinin ikisi İngiliz, biri ABD, biri Çin ortaklı. Arjantin Çin swap anlaşması, bu aralar yenilenecek IMF anlaşması, elektrikli otomobiller, Brezilya realinin Hint rupisi gibi düşüşü, işte bunlar hep neoliberalizm. Milei Financial Times’da haber olmasın da kim olsun.

Steve Hanke

Uluslararası Uzay İstasyonunun camında uçan bir karasinek videosu vardı sosyal medyada. Gerçek mi bilinmez. Ancak gerçekse durum karışık. Karman Hattı olan 100 kilometre ötesi dış uzay olarak kabul görüyor. ISS ise 400 kilometrede. Oraya nasıl çıktı, larva iken roketle mi gitti, uçarak mı gitti, orada yaşayabiliyorsa başka gezegenlerde yaşayabilir mi. Gerçek değilse o zaman bu küreler ve dronelar da mı gerçek değil. Malum New Jersey başta birçok yerde UFO / UAP videoları çekiliyor. Radyoaktif bir madde arıyorlar, savunma sistemi deniyorlar, yabancı ülkeler gözetliyor, uzaylılar istilaya geldiler dâhil bir sürü söylem arasında resmi bir açıklama henüz yok. Astrologlardan bazıları 2025 ilk yarısında uzaylılar daha çok gelecek demiş. Ay üssü alfa diye aya henüz üs kuramadık ama dünya bir üs olacaksa belki de Fed, faiz, enflasyon, elektrikli otomobiller hepsi boş. Döndük dolaştık geldik yine Elon Musk’a. Steve Hanke ile atışıyorlar bu aralar. Hanke yakın arkadaşım dediği Friedman’a atıf yaparak “enflasyon her zaman her yerde parasal bir olgudur” diyor. Elon ise verimsiz kamu harcamaları sorun diyor. Hanke ise bu değil para arzı esas sorun diyor. Elon kendisine sağlam bir cevap yazmış olsa da bizi ilgilendiren esas kısım Friedman. Malum ölümünden üç yıl önce FT röportajında “merkez bankalarının para arzını kontrol edemeyeceğini kabul etmiş, yanıldım, şimdi olsa bu kadar ısrar etmezdim” demişti. Acaba son yıllarında Hanke ile küs müydüler? Hanke yakın arkadaşını mı iyi tanımıyor! Yakın arkadaşını tanımayan Hanke bizi yakın dönemde iyi tanımış olabilir mi? Yoksa bizim ana akım mı Hanke’yi iyi tanıyamadı! Kafada bir sürü cevapsız soru yine.

Yeni yılınız kutlu olsun. Güzel bir yıl olsun. Öncekileri aratmasın, biraz dinlenelim.