80 yıl sonra açılan Hollanda arşivleri binlerce Nazi işbirlikçisini ortaya çıkarıyor. Savaş zamanından kalma 425 bin dosyanın kamuoyunun erişimine açılmasıyla, birçok Hollandalı ailenin Nazi işgali sırasında akrabalarının oynadıkları rolleri öğrenmelerinin ulusal bir hesaplaşmayı tetiklemesi bekleniyor.
Lahey'de bulunan Özel Adalet İçin Merkez Arşivleri'nin (CABR) Nazi Almanya'sıyla işbirliği yapmış binlerce Hollanda vatandaşının ismini kamuoyunun erişimine açması, Hollanda'nın savaş geçmişiyle yüzleşmesinde tarihi bir dönem.
Hollanda medyasının haberine göre arşivler, II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerle işbirliği yaptığından şüphelenilen vefat etmiş kişilere ait yaklaşık 425 bin dava dosyası içermekte. Dosyalar 1915 yılından önce doğmuş Hollanda vatandaşlarının yanı sıra, şüphelilerin hüküm giymediği veya yargılanmadığı durumlar da dahil olmak üzere işbirliği yaptıkları gerekçesiyle soruşturulan vefat etmiş kişileri de kapsıyor.
Planlanan, fotoğraflar ve tüm soruşturma detayları dahil olmak üzere, Hollanda Savaş Arşivlerine herkesin sınırsız olarak erişebilmesiydi. Fakat yaşayan bireylerle ilgili gizlilik haklarına dayanan yasal zorluklar, arşive doğrudan erişime kısıtlamalar getirilmesine sebep oldu.
Önceki kurallara göre, arşivdeki dosyaları incelemek isteyen kişilerin resmi talepte bulunması gerekiyordu. Ziyaretçiler arşiv içeriklerini yazıcıları kullanarak basabiliyorken belgelerin fotoğrafının çekilmesine izin verilmiyordu. Buna rağmen Nazilerle işbirliği yapmış olduğundan şüphelenilen kişilerin isimleri internet üzerinden serbestçe erişilebilen bir veri tabanında aranabiliyordu. Davalarla doğrudan ilişkili kişiler, aile geçmişleri hakkında daha fazla bilgi elde edebilmek için detaylı incelemeler talep edebiliyordu.
Holokost dönemi sanat eserlerinin sahiplerine geri verilmesi konusundaki çalışmalarıyla tanınan Hollanda Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanı Eppo Bruins, arşivlerin açılışından önce yaptığı açıklamada "Savaş arşivlerine mevcut sınırlı erişim, olması gerekenden çok eksiktir" derken gizlilik yasası kısıtlamaları çerçevesinde arşiv erişimini genişletmeye kararlı olduklarını ifade etmişti.
100 binden fazla Hollandalı Yahudi, Holokost'ta hayatını kaybetmişti. Bu süreçte sivillerin Yahudilerin sınır dışı edilişlerine katılımı resmi işbirliğinin çok ötesine uzanıyordu. 80 yıllık gizlilikten sonra bu bilgilerin kamuoyuna açılmasının Hollanda'da büyük bir tartışma başlatması bekleniyor. İşbirlikçilerin kapsamlı listesi, savaş sonrasında Hollanda'da önemli liderlik pozisyonlarına gelmiş kişileri ortaya çıkarmanın yanında, Hollanda vatandaşlarının kendi akrabalarının Nazi rejimiyle ilişkilerini fark etmelerine yol açabilecek.
Bu süreç Doğu Almanya'nın istihbarat servisinin aile üyeleri veya akrabaları dahil olmak üzere yakınlarını ihbar eden işbirlikçileri belgeledikleri Stasi dosyaları ile paralellik göstermekte. Bu gerçeklerin açığa çıkması, kişilerin aile geçmişleriyle ilgili rahatsız edici gerçeklerle yüzleşmelerine sebep olacağından, Hollanda toplumunu derinden etkileyebilir. Buna ek olarak, Holokost kurbanlarının çocukları ve torunları artık akrabalarını Nazi yetkililerine ihbar edenlerin kim olduğunu öğrenebilecek ve katledilmelerine yol açan olaylar zincirini takip edebilecekler.
Erişime açılan arşivdeki bilgiler, özellikle Hollanda Holokost tarihiyle ilgili yaygın yanlış kanılar göz önüne alındığında, Hollanda'da önemli tartışmaları tetikleyebilir. Claims Conference kuruluşunun Ocak 2023'te yaptığı bir anket, Hollandalı Z kuşağının yaklaşık yüzde 25'inin Holokost'u efsane olarak gördüklerini, Hollandalı vatandaşların yüzde 53'ünün ise ülkelerinin Holokost alanı olduğunu bilmediklerini ortaya koydu. Buna rağmen Hollandalıların yüzde 77'si Holokost eğitiminin önemli olduğunu vurgulamakta.
