Bir şarkının hikayesi Creep ve Radiohead

1986 yılında bir grup okul arkadaşı tarafından kurulan İngiliz alternatif rock grubu Raidohead, ilk albümleri ‘Pablo Honey’ için 1993 yılında stüdyoya girmişti. Yapımcı şirket EMI, albümün tanıtımı için, DJ’lerin sevebileceği ve radyoda çalınabilecek bir parçayı seçip single olarak çıkarmak istiyordu. Bu amaçla seçtikleri şarkı, aslında grup üyelerinin kendi müzik tarzlarını tam olarak yansıtmadığı için, albüme koymayı dahi düşünmedikleri bir şarkı olacaktı.

Provalar sırasında grup, solistleri Thome York’un üniversitede okurken yazdığı bir şarkı üzerinde çalışıyordu. Sarkastik bir amaçla, 70’lerin rock grubu The Hollies’in 1974 yılı yapımı, ‘The Air That I Breathe’ adlı şarkısındaki akor progresyonunu parçaya eklemekte bir sakınca görmemişlerdi. Grubun öngördüğü gibi şarkı, albümün dışında bırakılsa idi, hiçbir sorun olmayacaktı ama yapımcılar bir kere parçadaki ışığı keşfetmişti.

Thome York’un ilham kaynağı, barda görüp takıntı haline getirdiği, hatta birkaç gün takip ettiği bir kadındı. Genç sanatçının “kendi kalibresinin üstünde” olduğunu düşündüğü ilham perisi, beklenmedik bir şekilde Radiohead’in bir performansını izlemeye geldiğinde, York ona ilgisini itiraf edecek cesareti bulmuş ama çok sarhoş olduğu için genç kızı korkutmuştu.

‘Creep’, karşılıksız aşk yaşayan, düşük özgüvenli ve kendini kabul ettirme mücadelesi veren bir gencin duygularını yansıtıyordu ve kendini yetersiz, sevgiye layık görmeyen herkes bu şarkı ile bir bağ kurabilirdi.

Tıpkı bir melek gibisin

Tenin beni ağlatıyor

Bir tüy gibi havada süzülüyorsun

Güzel bir dünyada

Keşke özel olsaydım, sen inanılmaz özelsin

Ama ben bir sürüngenim, ben bir ucubeyim

Burada ne işim var?

https://www.youtube.com/watch?v=XFkzRNyygfk

İlk yayınlandığında depresif tonu nedeni ile BBC tarafından çalınmayan parça, önce İsrail ve Yeni Zelanda’da, daha sonra da Avrupa’da listelerinin üst sıralarına yükseldi ve 1993 ortalarında, Nirvana’nın ‘Smells Like Teen Spirit’e benzer tarzı ile Amerika’da hit oldu. Bunun üzerine yayıncı şirket EMI, grubun karşı çıkmasına rağmen parçayı İngiltere’de tekrar yayınladı ve şarkı bu kez listelerde yedinci sıraya kadar yükseldi. Parça hit olunca, özellikle dikkatli İngiliz dinleyiciler, şarkının ‘The Air That I Breathe’ ile olan benzerliğini fark etti.

‘The Air That I Breathe’, İngiliz şarkı yazarı Albert Hammond ve Mike Hazlewood tarafından yazılmıştı. The Hollies tarafından seslendirilen şarkı kendi ülkesinde ikinci, Amerika Bilboard Hot 100’de de altıncı sıraya kadar çıkmıştı. Şarkının ses mühendisliğini yapan, The Beatles ve Pink Floyd gibi önemli gruplarla da çalışmış ünlü müzisyen Alan Parsons, ünlü gitarist Eric Clapton’ın, şarkıdaki ilk notada duyduğundan daha ‘soul’ bir şeyi hayatında duymadığını ifade ettiğini söylemişti.  

https://www.youtube.com/watch?v=-E6WIkHxyTw

‘The Air That I Breathe’in yapımcısı Rondor Music, ‘Creep’in ,1974 yılında The Hollies’i liste başı yapan hit şarkıları ile benzerliğini hemen yakalamıştı ve Radiohead’e karşı intihal davası açmakta hiç gecikmedi. Radiohead, The Air That I Breath’in, “alışılmadık akor progresyonları”ndan esinlendiklerini kabul etme konusunda dürüst davranıp Rondor Music ile anlaşma yapmayı seçecekti. Şarkının sadece bir kısmını kopyaladıkları konusunda dava edildikleri için anlaşmaya varmaları kolay olmuştu ve böylece yayın haklarının sadece küçük bir kısmını kaybetmişlerdi.   

Fakat ‘Creep’in, intihal serüveni henüz bitmemişti. 2018 yılında bu kez Radiohead, Lana Del Rey’in ‘Get Free’ adlı şarkısının ‘Creep’ ile benzerliğini öne sürerek Lana del Rey’i intihal yapmakla suçladı.

https://www.youtube.com/watch?v=Pz-A4pnmy5g

İronik olan, Radiohead’in hiçbir zaman kendi müzik tarzları ile özdeşleştirmemiş oldukları, konserlerinde çalmayı reddettikleri ve bir başka şarkıdan “çalıntı” olduğunu da kabul ettikleri ‘Creep’ için, başka bir şarkıcıyı intihal ile suçlamalarıydı. Sonunda bu tartışma da bir davaya dönüşmeden, taraflar arasındaki anlaşmayla sonuçlandı.

Grubun kendisi çok sevmese de ‘Creep’, zaman içerisinde bilinirliğini arttırdı ve 23 Nisan 2024 tarihinde videosu YouTube’da 1 milyar izlenirliğe ulaştı. Rolling Stone Dergisi 2024 yılında yenilediği Tüm Zamanların En İyi 500 Şarkısı listesinde, Creep’i 118. sırada gösterdi. Parça, Spotify’da da açık ara grubun en çok dinlenen şarkısı olmaya devam ediyor.

Filme konu olan üçlü

Creep’in üzerinden yapılan intihal tartışmaları, 2024 yapımı ‘Heretic’ adlı filme de konu oldu.

Filmde, Huge Grant’ın müthiş bir oyuncu performansı ile canlandırdığı “kötücül” Mr. Reed karakteri, dinlerin birbirlerinin tekrarından ve kopyalanmasından ibaret oldukları konusundaki teorisini güçlendirmek için, evini ziyaret eden Mormon rahibelerine, The Air That I Breathe, Creep ve Get Free şarkılarındaki benzerlikleri öne sürüyor. Huge Grant’ın, arka planda çalan ‘The Air That I Breathe’in yumuşak soul melodisi eşliğinde yaptığı uzun monolog, sinema tarihine geçecek nitelikte.

Üç şarkının benzerliğine dönecek olursak… Üçü de farklı anahtarlarda yazılmış olsalar da (The Hollies Do Majör, Radiohead Sol Majör, Lana Del Rey Sibemol Majör), üç şarkı da skalanın birinci, üçüncü ve dördüncü notalarının majör akorları ve ardından dördüncü notanın minör akorundan oluşan alışılmadık bir akor progresyonunu takip ediyor (Do Majör tonunda C, E, F, Fm).

Ek bir bilgi olarak, akor progresyonlarının tek başına telif hakkı koruması sağlamadığını, bu yapının altındaki melodilerin ve sözlerin de dikkate alındığını ve bu nedenlerle intihal konusunun hukukun gri alanlarından biri olduğunu vurgulamamız gerekiyor.  

Biz dinleyicilere de bu tartışmaları taraflara ve hukukçulara bırakıp, bu üç güzel şarkının tadını çıkarmak kalıyor.

Kaynakça:

Golsen T.,A musical analysis of why The Hollies are credited with writing Radiohad’s “Creep”, 18 May 2023,Far Out Magazine

Get The Lawyers In! Experts On The Del Rey vs Radiohead vs Hollies Cas, The Quietus, 18.01.2018

Chappell K., How True Is Heretic's Radiohead & Lana Del Ray Story? The Creep Lawsuit Explained,19.11.2024

Creep,Radiohead, The Hollies, Wikipedia

https://open.spotify.com/playlist/583oT71OW4p8CdBGSf6J6T?si=vu0_y3NPQdajH8KC3jm9eQ&pi=zautJ9MGRpWoO