Şevat ayının enerjisi, umut, iyilik ve bereketle doludur, bizi hayırlı haberlerle sevinç ve mutluluğu paylaşmaya teşvik eder. 15 Şevat´ta kutlanan Tu Bişvat Bayramı bu yıl 12 Şubat Çarşamba akşamı başlayıp, 13 Şubat Perşembe akşamı sona eriyor.
Ağaçların Yıl Başı, Hag Aİlanot/Ağaçların Bayramı, Hag APerot/Meyvelerin Bayramı veya İbranicede 15 anlamına gelen Hamişa Asar BeŞevat olarak da anılan Tu Bişvat Bayramı, etrafımıza, doğaya, Tanrı’nın yarattıklarına karşı farkındalığımızı canlandırır ve kışın ortasında baharın, yenilenmenin, umudun yeşermesinin, iyi haberlerin müjdesini getirir.
Ağaçların bayramı Tu Bişvat’ta, bir ağaç gibi bizi biz yapan köklerimize bağlı kalarak daha güçlü olmak, Tanrı’nın emanet ettiği doğaya ve dünyaya duyarlı olmak; onu korumak, günlük hayatımızda doğal olarak adlandırıp dikkat etmediğimiz ama aslında her birinde Tanrı’nın Parmağı bulunan doğal mucizeleri görmeye çalışmak gibi kavramlar hakkında farkındalığımızı arttırabiliriz.
Tu Bişvat sederindeki yiyecekleri yerken, her yiyecek grubuyla ilgili berahaları/duaları söylerken bunu neden yaptığımız üzerine düşünebilir, bunu Tu Bişvat’tan sonra da devam ettirebilmek üzere bir adım atabiliriz. Yiyecek gruplarına ait farklı duaları bir kâğıda yazıp yanımızda taşıyabilir, bunları yemeden önce dualarını edip, sonra yemeyi alışkanlık haline getirene kadar kâğıttan okuyup tekrar edebilir, ilgilenen arkadaşlarımızla paylaşabiliriz.
Bir şey yemeden önce bir an durup, o yiyeceğin soframıza gelene kadar geçirdiği evreleri, her evrenin gerçekleşmesini mümkün kılan Tanrı’nın Eli’ni idrak etmeye çalışabiliriz. O’nun Cömertliğinin, İyiliğinin, Lütfunun, bize her gün, her an verdiği hediyelerin farkına varıp bunun mutluluğunu ve şükran duygularını, o anda yaptığımız bir cümlelik beraha/dua ile yediğimiz yemeğe katabiliriz.
Tanrı’nın sağladığı bir şeyi yemeden, bu yiyeceğe ait duayı söyleyip, bu yiyeceği bize verenin Kim olduğunu bildiğimizi ve O’na bunun için şükran duyduğumuzu belirtip, ondan sonra yediğimizde, ‘yemek’ maddesinin seviyesini yükseltebiliriz. Bu şekilde, basit fiziksel bir olaya, spiritüellik katabiliriz.
Seviyesi yükselen bu yemekle hem fiziksel yanımızı (vücudumuzu), hem spiritüel yanımızı (ruhumuzu) doyurabiliriz.
Tu Bişvat Bayramı, bu yıl, 12 Şubat Çarşamba akşamı başlayıp, 13 Şubat Perşembe akşamı sona eriyor.
Kısa kısa TU BİŞVAT
İsmi: Şevat Ayı’nın 15’i anlamına gelir.
Şevat: Şevat, aynı zamanda ‘iyi haberler duyalım’ anlamına gelen bir akrostiştir: ‘Şenişma Besorot Tovot’ (שנשמע בשורות טובות). Bu ayın, iyi haberlerin duyulduğu, güzel haberler paylaşmamızın nasip olduğu özel bir ay olduğuna inanılır. Şevat’ın enerjisi, umut, iyilik ve bereketle doludur, hayırlı haberlerle sevinç ve mutluluğu paylaşmaya teşvik eder.
Çıkış yeri: Kutsal Kitap, kutsal topraklardaki ağaçların, ekildiklerinden sonraki ilk üç yıl içinde meyvelerinin yenmesini yasaklar. Dördüncü yılın meyvesinden Bet Amikdaş’a sunu getirilir. Beşinci yıldan itibaren ağacın meyveleri serbestçe yenilebilir. Rabilerimiz, çiftçilerin başlangıç yılını hesaplayabilmelerine ve ağaçla ilgili mitsvaları yerine getirebilmelerine yardımcı olmak için 15 Şevat’ı, gerçekten ekildikleri tarihe bakmaksızın tüm ağaçlar için genel bir doğum günü olarak sabitlemişlerdir.
Nerede bahsedilir? Sözlü Yahudi kanunlarının derlemesi Mişna, 15 Şevat’ta kutlanan Tu Bişvat Bayramı’ndan takvimdeki dört yılbaşından biri olarak bahseder (Mişna Roş Aşana 1:1, Roş Aşana 14 a). Diğer üç yılbaşı ise, 1 Nisan, kralların hükümdarlık döneminin başlangıcını ve Yahudi aylarının başlangıcını belirtir.1 Elul, hayvanlarla ilgili verginin başlama yılbaşıdır. 1 Tişri, Roş Aşana ise, yaradılışın başı, insanoğlunun yaratıldığı gün, yılların yılbaşıdır.
Neden 15 Şevat? Kabul görülen İllel görüşüne göre, yağmurların toprağı ve ağaçları suya doyurması, ağaçların artık topraktan su almayı bırakıp, kendi öz sularıyla beslenmeye başlamaları, 15 Şevat’ta başlar.
Ne yapılmaz? Tu Bişvat bir bayram günü olduğundan, dualarda Tahanunim (Yakarışlar) bölümü okunmaz, bu günde (bu yıl 13 Şubat Perşembe günü) oruç tutulmaz.
Ne yapılır? 12 Şubat Çarşamba akşamı, masada özellikle Tora’da (Devarim 8:8) belirtilen ve Kutsal Toprakların mübarek kılındığı meyvelerin -buğday, arpa, zeytin, hurma, üzüm, incir, nar- bulundurulmasına özen gösterilir. “Buğday, arpa, üzüm, incir ve nar ülkesi, yağlık zeytin ve bal (veren hurma) ülkesi.” (Devarim: 8:8).
Sofradaki yiyecekler bir düzen-Seder* eşliğinde onlara özgü duaları/berahaları söylenerek yenilir, o sezon henüz tadılmamış bir meyve ilk defa yenilerek Tanrı’nın bizi bugünlere getirdiğine şükrettiğimiz Şeeheyanu berahası söylenir. Ayrıca Tu Bişvat’ta geleneksel olarak ağaç dikilir.
*Tu Bişvat Sederindeki Meyveler ve Duaları. https://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1374:tu-bisvat-sederi&catid=37:tu-bisvat-nedir&Itemid=218
Tu Bişvat masasındaki meyveler ve duaları
TU BİŞVAT SEDERİ
İstanbul Sefarad adetlerine göre Tu Bişvat Sederinde; 14 Şevat’ı 15 Şevat’a bağlayan akşam -bu sene 12 Şubat Çarşamba gecesi- yemekten ve Birkat Amazon’dan hemen sonra, yemek masası Kutsal Topraklarda yetişen buğday, arpa, üzüm, hurma, nar, zeytin, incir başta olmak üzere türlü meyvelerle donatılır.
**Ağaçta yetişen bir meyve için… Aets, toprakta yetişen bir meyve için… Aadama berahası söylendikten sonra masada bulunan ve bu berahaya uyan başka meyve yenildiğinde berahanın tekrarlanmasına gerek yoktur. Masada bulunan tüm ağaçta yetişen meyveler için bir… Aets berahası, masadaki tüm toprakta yetişen meyveler için bir… Aadama berahası söylenir.
TEİLİM (Zebur) kitabında 120. mezmur (Teilim kitabındaki kutsal şiirlerden) başlanır, 134. mezmur’un sonuna kadar okunur.
Bu on beş mezmur, ya sederin başında peş peşe okunur, ya da isteğe göre, meyveler yenirken aralarda okunabilir. Yani sırasıyla önce bir mezmur, sonra meyve ve meyvenin duası, sonra diğer mezmur, meyve ve meyvenin duası… Şeklinde devam edebilir.
ŞEEHEYANU- O zamana kadar henüz yemediğimiz meyve çeşitleri varsa, bunları Tu Bişvat’ta yemeye özen gösteririz. Böylece Şeeheyanu berahasını da söylemiş oluruz. Şeeheyanu berahasını, o meyveye ait kendi berahasını söyledikten sonra söyleriz. Yani önce... Aets veya Aadama, sonra Şeeheyanu berahası şeklinde söyleriz. “Baruh Ata AD. Elo-enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze.” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, çünkü bizi yaşattın, ayakta tuttun ve bugünlere eriştirdin)
1) Buğday: Herkes buğdayı temsilen eline bir kurabiye alır ve ona özgü berahayı söyler: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Mine Mezonot.” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, yiyecek çeşitlerini yaratan) ve kurabiyeyi yer.
2) Zeytin: Evin sahibi bir zeytin alıp, duasını söyler: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) ve zeytini yer.
3) Hurma: Masada bulunanlardan birine hurma verilir. Duasını söyler: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) sonra hurmayı yer.
4) Üzüm: Masadakilerden birine kuru veya yaş üzüm verilir. Duasını söyler: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) sonra yer.
5) Kaşer şarap veya üzüm suyu: Herkes eline bir bardak kaşer şarap alır ve onun duasını söyler: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Agefen” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, bağın meyvesini yaratan), sonra içer.
6) İncir: Masada bulunanlardan birine incir verilir. Önce, Şir Aşirim’de (Ezgiler Ezgisi) bulunan şu pasuklar, şarkılarla okunur (şarkısız da okunabilir):
Tseena Urena Benot Tsiyon Bameleh Şelomo Baatara Şeitera Lo İmo Beyom Hatunato Uvyom Simhat Libo ve Ateena Haneta Pagea Veagefanim Semadar Natenu Reah, Kumi Lah Rayati Yafati Ulhi Lah
Sonra meyvenin kendi berahasını: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) söyler ve sonra inciri yer.
7) Nar: Masadakilerden birine nar verilir. Önce, Şir Aşirim’den şu pasuk, şarkılarla okunur (şarkısız da okunabilir):
Kehut Aşani Siftotayih Umidbareh Nave, Kefelah Arimonrakateh Mibaad Letsamateh.
Sonra meyvenin kendi berahasını: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) söyler ve sonra narı yer.
8) Badem, fındık, portakal, elma, ceviz vb
Henüz AETS berahasını söylememiş kişilere diğer ağaç meyveleri verilir, bu kişiler:
“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) berahasını söyler ve sonra badem, fındık, portakal veya diğer ağaç meyvelerinden yer.
Elma: Elma yeneceği zaman önce Şİr Aşirim’den şu pasuk şarkılarla okunur (şarkısız da okunabilir):
Ketapuah Baatse Ayaar Ken Dodi Ben Abanim, Betsilo Himadti Veyaşavti Ufiryo Matok Lehiki.
Sonra meyvenin kendi berahası: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) söylenir ve elma yenir.
Ceviz: Önce Şir Aşirim’den El Ginat Egoz Yaradti Lirot Beibe Anahal, Lirot Afareha Agefen Enetsu Arimonim, Lo Yadati Nafşi Samatni Markevot Ami Nadiv pasuğu, şarkılarla söylenir (şarkısız da okunabilir).
Ardından kendi berahası: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aets” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, ağacın meyvesini yaratan) söylenir ve ceviz yenir.
9) Toprakta yetişen meyveler: Ağaç meyvelerinin dağıtımı bittikten sonra sıra toprakta yetişen meyvelere gelir: muz, havuç, karpuz, kavun veya onlara benzer leblebi, yerfıstığı alınır, berahası söylenir: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Aadama” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, toprağın meyvesini yaratan), sonra yenilir.
10) Arpa: Tora’daki arpa ürününü hatırlamak için bira alınır, bira için beraha söylenir:
“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Şeakol Nihiya Bidvaro” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı ki her şey sözü ile oluştu) ve sonra içilir. (Bu beraha masadaki çikolata, şeker, içecek çeşitleri için de söylenir)
11) Meyvelerin Kokusu: Limon veya etrog (Sukot Bayramında lulavla birlikte tuttuğumuz güzel kokulu turunçgil) alınır. Ona özel beraha söylenir:
“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Anoten Reah Tov Baperot” (Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, meyvelere iyi koku veren) sonra koklanır.
*Tu Bişvat Nedir,Tu Bişvat Felsefesi, Tu Bişvat Hakkında Bilinmesi Gerekenler, Toprağın Kuralları, Tu Bişvat Yemek Tarifleri, Tu Bişvat Sederi Dualarının uygulamalı Videosu:
http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=36&Itemid=109
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; sevivon.com sitesi ve Gözlem’in El Gid Para El Pratikante, Teilim, Pirke Avot, Yahudilik Ansiklopedisi kitaplarından ve Ortaköy Etz-Ahayim Sinagogu Tu Bişvat Rehberi’nden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
