Vakıf Başkanı Silvyo Ovadya, daha önce müzede açtığımız Megila sergisinin kitabını basmak istediğinden bahsedince aklıma 2014 yılında Yıldız Sarayı Müzesinde açılan Sultan 2. Abdülhamit'in 25. Cülus* hediyeleri sergisi geldi. Tahta geçme töreni sırasında Padişah’a farklı ülkelerden, cemaatlerden gelen hediyelerin yer aldığı başarılı bir sergiydi.
Sergi kapsamında, o dönemki Yahudi toplumu tarafından kendisine hediye edilen eşsiz bir berat mahfazası gördüm. İlk bakışta şekli Purim Bayramı’nda okunan Megilat Ester’in şeklinin aynısıydı. Yıldız Sarayı geçmiş dönem Müdürü İlker Tepeköy’den bu objenin detaylı fotoğrafını istediğimde içeriğine dair farklı bilgiler gördüm ve şaşırdım.
Bildiğimiz Megila gibi silindir şeklinde deri üzerine yazılmış, Abdülhamit’e methiyeler döken İbranice ve Osmanlıca yazılardan oluşan eser, başka örneği olmayan çok değerli bir obje.
Osmanlı İmparatorluk hazinesinden günümüze ulaşan binlerce eser arasında savaş ganimetleri yoluyla intikal edenler, padişah ve yakınlarının üst düzey yöneticilerin ısmarlayarak veya satın alınarak alarak hazineye kattıkları örnekler vardır. Bu eser grupları içinde hediye yoluyla hazineye girmiş olanlar da oldukça geniş yer tutar. Bayramlar, cülus merasimleri, zafer kutlamaları, düğünler, doğumlar ve bunun gibi nedenlerle başta padişah olmak üzere hanedana pek çok hediyeler sunulurdu. İleri gelen kişilerden, sanatçılardan ve halktan gelen hediyelere karşı sarayihsanlarda bulunurdu.
Osmanlı ile yabancı devlet hükümdarları ve çevresi arasında çeşitli nedenlerle hediye alışverişi olmuştur. Bu hediyeler genellikle diplomatik amaçlı olmakla birlikte hanedanlara mensup kişiler arasında özel hediyeler de yer almıştır. Sultan II. Abdülhamit sarayında bir müze kurmuş, döneminde edindiği ve hazine-i hümayun’dan getirdiği eserleri bu müzede teşhir ediyordu.
Eser içeriğine baktığımda 20. yüzyıla ait, tepesi altından yapılmış ay yıldızdan oluşan, kendinden oyma çiçekli tepesinin etrafı ajurlu ve üstü minare başlı şeklindedir.
Eserdeki işçilik, döneminin oryantalist üslubunu yansıtıyor. Gövdesi silindir, içinde rulo halinde baş tarafı tespit edilmiş tebriknamenin nesih hat (sola doğru meyilli) ve sarı yaldızla yazılmış bir önsözü olup yer yer silik olduğunu görüyoruz. Dönüşümlü olarak İbranice ve Osmanlıca siyah mürekkeple yazılı devam eden tebrik namenin kenarları halkar (geleneksel Türk sanatlarının bir dalı olan tezhip sanatında kullanılan bir teknik) bezemelidir. Berat Mahfazası şu anda Topkapı Sarayı’nda bulunmaktadır.
*Osmanlı Devleti'nde veliaht şehzadenin tahta oturması için yapılan törene verilen addır.
