Bilime geri dönüş

4069 farklı gezegen sisteminde 5740 öte gezegen varmış. Yaşam imkânı var demek yani. Yaşam varsa bir süre sonra aralarında ticaret de olabilir. Ticaret varsa gümrük tarifesi de uygulanır. Galaktik vergi fikri için pek erken sayılmaz yani. Malum bu aralar ticaret savaşları ile herkes birbirine ek vergi getiriyor. Bir astroekonomistin neoklasik ana akım iktisat düşüncesi böyle olur. Hele reel kur ile rekabette geri kalan gezegenler için tek çare asgari ücretin diğer gezegenlerden daha düşük kalması olmalı. Astrofizik yasaları yani bilim bunu gerektirir. Asgari ücretin kütlesi ne kadar büyükse reel kuru o kadar bükecektir. Zaten kâinat enflasyonist, sürekli genişliyor. Bu durumda bir gezegende uygulanan yüksek faiz nedeni ile gezegenler arası faiz arbitrajı türev ürünlerle ihracatçının kur riskini daha da zorlaştıracaktır. Reel kur değerlendikçe gezegendeki yoğun talep öte gezegenlere daha çok kayacak ve ithalat arttıkça öte gezegenlere dış ticaret açığı daha çok artacaktır. Bu durumda işte en baştaki önerme galaktik vergi kaçınılmaz bir sonuçtur.

Yeni ekonomi

Yukarıdaki gibi neoklasik ana akım inanışlarla yazdığımız bu yeni ekonomi önermesinde tabii kurumların önemini unutmamak lazım. Galaktik federasyonun kolonileşme ve sömürgeleşme sonrası uzay zamanda kalkınmış gezegenler haline gelmesi bilimkurgu filmlerinde zaten var. Bu kalkınmış gezegenlerin galaktik vergileri fütursuzca öte gezegenlere uygulaması, öte gezegenlere “gel benim ol, sözlerim ol” diyen Senatör Palpatine ile karşı rekabette galaksiye ‘Ateşini yolla bana’ dedirtiyor. Star Wars senaryosu gibi gelen bu satırlarda, Elon Musk Mars kolonisi ile bu bahsettiğimiz kurumların önemine bir katkı koyarken, bütçe açıkları nedeni ile federasyondaki diğer gezegenlere de sarmaya başlayınca, diğer öte gezegenler kendi bütçe açıklarını umursamadan Keynesyen bir anlayışla savunma bütçelerini arttırmaya karar verir. Galaktik para arzını arttıran bu maliye politikalarının kâinatın enflasyonist genişlemesinde bir etkisi olur mu? Ne alaka denirse o zaman ikinci soru, “öte bir gezegende niye alakası olsun ki”, olmaz mı? Buraya kadar yazdıklarımızda bir benzerlik var gibi sanki diyorsanız, yeni ekonomi de denmez bunlara önermesini kabul etmek gerekir. Sürekli Ortodoks para politikası ezberlerine retro yaparak kâinatı yorumlamaya çalışmak bilim olmaz. Yazılan bir kitap olsa ve adını yeni ekonomi koysanız da içerik uzay zamanda sıçrama yapmadığından, hatta neoklasik ana akımın yörüngesinden çıkamadığından, diğer gezegen sistemlerindeki yörüngeden heterodoks kopuşları yok sayarak bilimsel sayılmaz. Ama yine de öte gezegendeki ilk kurulan bir galaktik merkez bankası tarafından anı olarak bir astroekonomi ödülünüzü alırım.

Don’t Cry For Me Argentina

Milei neoliberal ekonomi mucizesi için geçen hafta emekliler Buenos Aires’te seslerini duyurmaya çalıştı. Hem IMF kredilerinin yenilenmesi hem de kripto para skandalı oylaması kongrede aleyhte gelişince kongrede oturum kapatıldı. Kur ve sermaye üzerinde neoliberal (?!) makro ihtiyati tedbirlerle, bütçede emeklilerin maaşlarına baskı koyarak, enflasyonu düşürmeyi başaran neoliberal testere politikası için küreselde ve neoklasik ana akımda methiyeler diziliyordu. Roubini Hoca Milei Hoca’yı ziyaret ederek desteğini gösterirken, ilaç fiyatlarını serbest bırakması yaşlılar için yarattığı ilaca ulaşımdaki zorluğun dışında sağlık ve eğitimdeki harcamaları kesmesi ile yoksulluk yüzde 50’lere çıkıyordu (Rascoe, npr.com, 09.02.2025). Kemer sıkma politikası resesyonla birlikte işsizliği arttırıyor, 6 milyon yoksulluk, Arjantinli ile on çocuktan yedisi fakirlik sınırındayken, 1 milyon çocuk akşam aç yatıyordu. Ekonomideki bu yavaşlama ile görülen dip sonrası 2025’te doğal olarak yüzde 5 büyüme bekleniyor. Kurun, sermayenin baskılanması ile değerlenen Peso içinse kriz riskine açıklık inancı bulunuyor (Grinspan, Aljazeera.com, 30.12.2024). IMF’in portföyünde yüzde 28 payı ile en büyük borçlu olan Arjantin’in 41 milyar dolarlık kredisinin geçmişte olduğu gibi enflasyonun temel sebebi olduğu düşünülüyor. IMF kredisini yenilemekle bütçede harcamaları kesme sözü veren Milei’nin çelişkiye düştüğü düşünülüyor. Eski başkan Cristina Fernández de Kirchner (CFK) Twitter’dan “Your Austrian School experiment failed you, you’re drowning because you lack dollars, and you’re throwing in the towel by asking the IMF for a loan” diyor (Norton, geopoliticaleconomy.com, 10.02.2025). Yani “Avusturya Okulu deneyin havlu attı” diyor Evita Peron. Sokaktaki Maradona, Messi Arjantinliler için bunlar yaşanırken, ekonomi medyasında ve küresel yatırımcılar tarafında Moody’s beş sene sonra not artışına gidiyor ve JP Morgan ülke risk endeksinde 2018’den sonra ilk defa 1000’lerin altına düşerek 500 seviyelerinde geziniyor.