Adım adım Pesah 5785 -2025

10 NİSAN PERŞEMBE - 12 NİSAN

Behorların Orucu-Taanit Behorot-Siyum Masehet

Normal senelerde 14 Nisan günü tutulan behorların orucu, Şabat günü oruç tutma yasağı olduğu için bu yıl perşembe günü tutulur. Ailenin ilk doğan çocuğu erkekse (behor), bugün oruç tutar. Berit Mila (sünnet) sonrası verilen yemek gibi, herhangi bir mitsva (dinin gerekleri) için yapılan yemekle bu oruç bozulabilir. Aynı şekilde o günkü tefila (sabah duası) sonrası, Siyum Masehet’i (Talmud’un bir bölümünün okunmasının tamamlanması) takiben, Seudat Mitsva (Mitsva ziyafeti) öğünüyle, okumanın tamamlanması kutlanır. Siyum’u dinleyip anlayan behorlar, siyum sonrasındaki bu öğünü yedikleri zaman bütün gün oruç tutma zorunlulukları kalkar. Halk arasında yanlış bilinen bir inanış, anne veya babanın bu törene katılıp o seuda’dan bir parça eve getirip behora yedirmesidir. Bu şekilde behorun orucu kesilmez. Behorların Siyum’a şahsen katılmaları gerekir.

*10 Nisan Perşembe günü yapılacak Taanit Behorot duasının hangi sinagoglarda ve hangi saatlerde yapılacağı Türk Yahudi Toplumu ve sinagogların bülten ve gönderilerinden takip edilebilir.

Evdeki hametslerin satılması-Mehirat Hamets

Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye vekâletname yollanmadıysa, faks veya mail olarak artık bugün yollanılması gerekir (Bilgi, detaylar ve vekaletname için sinagogun Rabi’sine ve/veya Hahambaşılığa başvurulur-[email protected] veya h[email protected]).

Bedikat Hamets

Akşam hamets kontrolü. Evdeki hametsin mum eşliğinde aranıp bulunması. Aramaya başlamadan önce beraha söylenir. “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam  Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Biur Hamets/Bizleri emirleriyle kutsayan ve bizlere hametsi yakma mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”

Evdeki hamets bulunur, ertesi sabah yakmaya hazır hale getirilir.

Arama bittikten sonra evde kalmış ve gözden kaçan hamets için onların iptali deklarasyonu Kal Hamira, Şabat günü, sabah tefilasından sonra yapılır.

11 NİSAN CUMA - 13 NİSAN

Dikkat! Hamets yeme yasağı 12 Nisan Cumartesi sabah 09.55’te başlamasına rağmen, cuma sabahı ev tüm hametsten temizlenmiş olmalıdır. Temizlenen eve tekrar hamets bulaşmaması için gün boyu yapılan yemekler ve Şabat yemeği hamets içermemelidir. Şabat için iki seudalık (4 ekmek) bırakılır. Pratiklik olması açısından bugün tek kullanımlık tabak-çatal-bıçaklarda yenilip yemekten sonra çöpe atılabilir veya cam tabaklarda yenilebilir.

10.33 Biur Hamets- Hametslerin yakılması. Bir önceki gece bulunmuş son hamets parçaları yakılır.

Cuma akşamı ve Şabat sabahı için iki seudalık (dört adet ve artmaması için küçük boyda) ekmek bırakılır. Üçüncü Şabat seudası İstanbul Sefarad geleneklerine göre meyveyle yapılır.

Hamets yeme yasağı cumartesi sabahı başlamasına rağmen, Şabat olması nedeniyle hametsi yok etmek mümkün olmadığı için hamets bugün yakılır. Normalde hamets yakıldıktan sonra söylenen ve sınırlarımız içindeki hamets ve mayalı maddelerin iptal edilip geçersiz sayıldığı Kal Hamira deklarasyonu bugün yapılmaz. Ertesi gün-Şabat günü, sabah Tefilası’ndan sonra yapılır.

“Pesah gecesi Seder’de kullanılacak Haroset, pişmiş yumurta, ateşte yakılmış kuzu kolu, kereviz yaprağı ve marulun cuma gününden hazırlanmaları gerekir. Özellikle yeşilliklerin iyice yıkanıp böceklere karşı sıkı kontrol edilmesi ve bunun cuma gününden gerçekleştirilmesi önemlidir” (Pesah Agadası s.15).

Cuma akşamı Şabat yemeği

“Alaha’ya göre Şabat akşamı ve Şabat sabahın erken saatlerinde hâlâ Hamets yenebilmesine rağmen, burada kullanılacak Hamets kaplardan ve Hamets yemek artıklarından dolayı, en iyisi bu seudalar için tamamen Pesah’a uygun yemekler pişirmektir” (Pesah Agadası s.15).

Amotsi yapılacak normal ekmek dışında cuma Şabat yemeği ve cumartesi sabahı Şabat öğünü tamamen Pesah’a uygun-Kaşer LePesah olarak hazırlanır. İki ekmek-tercihan fazla kırıntı bırakmayan bir ekmek çeşidi üzerine Amotsi duası yaparken ekmek kırıntılarının hametsten arındırılmış evimizde dağılmaması için çok dikkat edilir, kırıntıları başka bir yere gelmeyecek şekilde kâğıt örtü veya folyo üzerinde kısıtlı bir alanda tutulur.

Genelde Şabat onuruna en iyi yemek takımları kullanılmasına rağmen, Pesah öncesinde bir seferlik tek kullanımlık plastik yemek takımları kullanılabilir. Matsa yenmez, ancak matsadan yapılmış kek, börek, köfte ve benzeri yemekler yenilebilir.

Pesah akşamı için Seder tabağı ve Seder masası yemekleri bugünden hazırlanır. Yemeklerin ısıtılması, 12 Nisan Cumartesi akşamı Şabat bitiminde, cuma günü yakılmış olan ve 48 saat yanacak mumdan faydalanarak yakılan ateşle yapılır.

(Şabat’a rastlayan Erev Pesah ile ilgili kurallar, TYT duyurularından, Pesah Agadası’ndan ve R. Nisim Behar’ın El Gid Para El Pratikante kitabından alınmıştır.)

Şabat mumları

Şabat mumlarını yakmadan önce, 48 saat yanacak başka bir mum daha yakılır. 48 saat yanacak mumun ateşinden faydalanarak cumartesi Şabat bitiminde Pesah onuruna bayram mumları yakılabilir ve bayram yemekleri ısıtılabilir.

Şabat mumları, güneş batmadan yakılır. “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Şabat/ Bizleri mitsvalarıyla kutsayan ve bizlere Şabat mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.”

12 Nisan Cumartesi-14 Nisan

ŞABAT AGADOL-Büyük Şabat

Pesah’tan önceki Şabat, Şabat Agadol-Büyük Şabat ismiyle anılır.

Bunun sebebi hakkında farklı yorumlardan bazılarına göre Yahudiler Mısır’da esir olarak yaşadıkları halde, o yıl bir Şabat günü olan 10 Nisan’da Tanrı’nın Emrine itaat ederek evlerine birer kuzu alırlar. 14 Nisan öğleden sonra bunları Pesah korbanı olarak kesmek, kanını kapı pervazlarına ve kirişlerine sürmek üzere dört gün boyunca evlerinde bağlı tutarlar (Şemot 12:3-7). Mısırlılar, Yahudi komşularına bu kuzuları neden alıp bağladıklarını sorduklarında, 14 Nisan’da Tanrı adına Pesah korbanı olarak kesecekleri cevabını alırlar. Mısırlılar, kuzuya tapmalarına, taptıkları bu kuzuların korban edileceğini bilmelerine ve çok hiddetlenmelerine rağmen, mucize eseri Yahudilere hiçbir şey yapmazlar. Şabat Agadol’de, bu mucize anılır.

Aynı zamanda bu Şabat’ta Peygamberler Kitabı’ndan okunan aftaranın son pasuğunda da Maşiah’ın geleceği ‘büyük gün’den bahsedilir: “İşte Ben [Tanrı] büyük ve dehşet verici günün gelişinden önce size Eliyau Anavi'yi göndereceğim” (Malahi 3:23). Ek olarak, Pesah’tan önceki bu Şabat günü, Rabiler, cemaate Pesah Bayramıyla ilgili detaylı bilgiler verdiklerinden bu Şabat; Şabat Agadol adıyla anılır.

12 NİSAN CUMARTESİ - 14 NİSAN GÜNÜ

Hametsin yakılması cuma günü yapılır. Ancak Şabat için (cuma akşamı ve Şabat sabahı hamets yasağı öncesi için) iki Seudalık küçük ekmek bırakılır.

Şabat sabahı son hamets yeme saati 09.55’tir. Bu saatten sonra kesinlikle hamets yenmemelidir.

“Sabah seudası ve tabii öğleden sonraki seuda (Seuda Şelişit) tamamen Pesah’a uygun-Kaşer LePesah kaplar ve yemeklerle gerçekleştirilir. Ancak bu günde normal matsa da yenemeyeceğinden, (sabah 09.55’ten sonra yapılacak seuda) iki ekmek ya da iki normal matsa ile gerçekleştirilemez. Bunun yerine un ve (su yerine) meyve suyu, şarap, bal, yumurta vs ile üretilmiş matsalar –matsa aşira ya da biumelos kullanılabilir. Ama bunlara Amotsi değil, Mezonot duası söylenir” (Pesah Agadası s.15).

Hamets yeme yasağı başlangıcı-cumartesi sabah 09.55’den itibaren, artık ne ekmek ne de matsa yenebilir. Matsanın görülmeyeceği şekilde, matsadan ve matsa unundan yapılmış mamuller, biumelos, börek, köfte, pesah keki ve benzeri yemekler yenilebilir.

Kal Hamira

Şabat sabahı, evde hamets kalmamış olmasına rağmen, ikinci seudadan sonra (Şabat sabahı seudasından sonra) hamets Erev Pesah’ta adet olduğu gibi Kal Hamira deklarasyonu ile iptal edilir: “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti Biarte, Dehazite Udla Hazite, Deviarte Udla Biarte, Livtil, Veleeve Efker Keafra Deara/Sınırlarım içinde olup, gördüğüm ve görmediğim, yaktığım ve yakmadığım ve varlığını bilmediğim her Hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi sahipsiz sayılsın.”

Artan ekmek

Bugün evde ekmek arttığı takdirde, Şabat olduğu için bunun bugün yok edilmesi mümkün değildir. Şabat olmasından dolayı hamets evin sınırlarından dışarı çıkarılamayacağı için artan ekmek bir kabın içinde çocukların erişemeyecekleri bir yerde saklanır ve Hol Amoed’in (bayramın Yom Tov olmayan günü) ilk günü bertaraf edilir.

12 NİSAN CUMARTESİ - 14 NİSAN AKŞAMI

Pesah’ın 1. akşamı

Pesah masası

“Şabat gününün kutsiyetinden ötürü, gün bitmeden, Pesah gecesi hazırlıkları yapılamaz ve sofra kurulamaz. Şabat sona erdikten sonra ev hanımları ‘Baruh Amavdil ben Kodeş Lekodeş/ Kutsal ile Kutsalı birbirinden ayıran (Tanrı) Mübarektir’ sözlerini söylerler ve sonra bayram sofrasını kurmaya başlarlar” (Pesah Agadası s.15).

Bayram mumları

Şabat bittikten sonra, evvelki gün Şabat mumları yakılmadan hazırlanmış ve 48 saat yanacak mumdan faydalanılarak bayram mumları yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov/ Bizleri mitsvalarıyla kutsayan ve bizlere Yomtov mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.”

Pesah akşamı- Akşam duası sırasında Tanrı’ya şükran methiyeleri olan Alel duası; ligmor-tam olarak okunur. Alel sadece Pesah’ta akşam duasında okunur.

Akşam birçok mitsva içeren 15 bölümlü geleneksel Pesah Sederi yapılır.

Afikoman (Seder sırasında saklanan ve Korban Pesah veya tatlı niyetine yenilen matsa parçası Afikoman, Birkat Amazon’dan önce yenilir) ilk gece en geç gece yarısına kadar yenilmiş olmalıdır.

Lel Shimurim-Korumalı Gece

Pesah’ın ilk akşamı, Tora’da Lel Shimurim-gözetim gecesi-korunmalı gece olarak adlandırılır. “Bu, Tanrı için (Bene Yisrael’i) Mısır Ülkesinden çıkarma konusundaki gözetim gecesidir. Tanrı’nın Gecesi budur ve tüm Bene Yisrael için nesilleri boyunca gözetim (temasını içerecektir)” (Şemot 12:42). Bilgelerimize göre, Tanrı hiçbir Yahudi’ye, bu gece negatif hiçbir şey olmasına izin vermeyecektir. Başka bir yoruma göre bu gece Yaratılış’tan bu yana korunan ve kurtuluşa ayrılan bir gecedir.

13 NİSAN PAZAR - 15 NİSAN

Yom Tov

Sabah duasında ligmor-tam Alel okunur.

Tikun Atal-Sabah duasında Musaf Amida’sında Morid Atal’dan önce, çiğin düşmesi için okunan dua/ Tikun Atal okunur.

Morid Atal-Sabah duasında Musaf Amida’sından başlayarak, artık “Morid atal/Çiyin düşmesini sağlarsın” bölümü söylenir.

İkinci gece akşam duasında yine Alel okunur.

Akşam, birçok mitsva içeren 15 bölümlü Pesah Sederi yapılır.

Afikoman’ın gece yarısına kadar yenmesi şartı yoktur. Sabaha kadar yenebilir.

Önemli Hatırlatma

13 Nisan Pazar akşamı, Sefirat Aomer- Omer sayımına başlıyoruz.

Pesah Bayramının ikinci gecesinden itibaren, bu yıl 13 Nisan akşamından itibaren, 49 gece boyunca Omer sayılır. 49 gecenin sonu, ellinci gün, Şavuot Bayramıdır.

Gün Gün Omer Sayım Takip Çizelgesi ve Kuralları yazdırılabilir şekil:

https://www.sevivon.com/images/stories/dokumanlar/omer_zaman_cizelgesi_2025.pdf

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Gözlem Yayıncılık’tan -Şemot, Pesah Agadası ve El Gid Para El Pratikante, ayrıca Every Person’s Guide to Passover, The Jonathan Sacks Haggada, And You Thought They Were Only Four, Explorations kitaplarından,  www.torahtots.com, www.aish.com, www.chabad.org, www.iyyun.com, http://torahinmotion.org sitelerinden ve Bet Din Pesah 5785-2025 duyurularından derlenerek hazırlanmıştır ve konu ile ilgili kitaplarda, internette bulunabilecek yorumlardan sadece sınırlı bir bölümünü kapsamaktadır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.