İleri uygarlık seviyesine ulaşılması, felsefe, bilim, matematik ve sanat alanlarındaki gelişmeye bağlıdır.
Bu alanların içinde felsefe; sorgulayıcı, analitik, yaratıcı düşünceyi geliştiren, bilgi, bilim, mantık, zihin, varlık, ahlak, siyaset, sanat, dil, din gibi konularda kavramsal ve kuramsal araştırmalar ve çalışmalar ortaya koyan, temel bir disiplindir.
Son yıllarda Türkiye’de birçok değerli felsefeciyi kaybettik. 2014’te Uluğ Nutku, 2020’de Oruç Aruoba, 2022’de Doğan Özlem, 2024’te Afşar Timuçin aramızdan ayrıldı.
Bu hafta başında da Türkiye’nin en önemli ve değerli felsefecilerinden birisi olan Teo Grünberg’i kaybettik.
***
Şişli Terakki Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü mezunu olan Teo Grünberg, doktora derecesini İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden aldı. 1960-1966 yılları arasında İstanbul Üniversitesi’nde felsefe dersleri verdi ve 1966 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin kadrosuna katıldı. O zaman ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş, çalıştığı fen fakültesinin dekanı Erdal İnönü idi.
ODTÜ’de uzun yıllar doçent ve profesör olarak seçmeli felsefe ve mantık dersleri veren, mühendislerin, mimarların, matematikçilerin, doğabilimcilerinin, sosyalbilimcilerin felsefi ufuklarını genişletmek için mücadele veren Teo Grünberg, 1983 yılında ODTÜ Felsefe Bölümü’nü kurdu. Yıllarca bu bölümde de dersler veren Teo Grünberg, 1983 yılından 1994 yılına kadar ODTÜ Felsefe Bölümü başkanı olarak görev aldı; yaşamı boyunca binlerce öğrenci yetiştirdi.
Teo Grünberg aynı zamanda mantık, sembolik mantık, dil felsefesi, epistemoloji, bilim felsefesi, ontoloji ve metafizik alanlarında çok değerli ve özgün eserler yazdı.
“Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme”, “Epistemik Mantık Üzerine Bir Araştırma”, “Anlama, Belirsizlik ve Çokanlamlılık”, “Felsefe ve Felsefi Mantık Yazıları”, “Metafizik”, “Bilim Felsefesi”, “Dil, Mantık ve Empirik Bilgi”, “Mantık Terimleri Sözlüğü”, “Modern Mantık”, “Sembolik Mantık El Kitabı”, “Sembolik Mantık”, “Modern Mantık ve Uygulamaları”, “Mantıksal Anlam Kuramı-Bir Giriş Denemesi: Kaplamsal Yorumlama”, “Lise ve Dengi Okullar İçin Mantık” en önemli eserleri arasındadır.
Felsefe ve özellikle mantık alanındaki eğitimin, genç yaşlarda başlaması gerektiğine inanan Teo Grünberg, Milli Eğitim Bakanlığı’nın bünyesinde, lisedeki mantık müfredatının hazırlanmasına, ders kitaplarının yazılmasına, lise öğretmenlerinin yetişmesine de büyük katkılar sağladı.
Teo Grünberg 1998’de, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in elinden, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Bilim, Hizmet ve Teşvik Ödülü’nü aldı.
***
Mantık, insan zihninin temel düşünsel ilkelerini ve akıl yürütmelerini araştıran, insan zihninin salt akla dayalı bilişsel potansiyelini ortaya çıkartan; çıkarım, öncül, sonuç, önerme, tümevarım, tümdengelim, geçerlilik, geçersizlik, tutarlılık, tutarsızlık, çelişki, doğruluk, yanlışlık gibi kavramlar üzerinden, dile bilişsel anlam katan; deneyime, deneye ve gözleme dayalı bilgi türlerini de anlamlandıran, çok temel bir disiplindir.
Ayrıca mantık sadece soyut bir disiplin değil, yaşamın her alanında gerekli olan ve pratik yaşamda da sonuçlar doğuran bir alandır. Temel mantık bilgisine sahip olmayan bir insanın, ahlak, erdem ve siyaset boyutunda da ilerleme ve gelişme sağlaması olanaklı değildir.
Mantık, Aristoteles’ten beri felsefenin en temel disiplinlerinden birisidir. Teo Grünberg de mantık alanında, Türkiye’deki en önemli çalışmaları yapan kişidir.
Felsefeye yoğun bir tutkuyla bağlı olan, felsefi merakını, heyecanını ve tutkusunu, 97 yaşında ölene kadar yitirmeyen Teo Grünberg, doğruyla yanlışın, olguyla kurgunun, tutarlılıkla tutarsızlığın, geçerlilikle geçersizliğin birbirine karıştığı “postmodern” ortamlarda, bir kutupyıldızı gibi parlayan, herkese yol gösteren, öncü bir insandı.
Karanlık; aydınlık olan gerçeği, onun gibi insanların sayesinde de yenemeyecektir.
Basından
Örsan K. Öymen
Cumhuriyet Gazetesi
19 Nisan 2025 Cumartesi
