Bazen çok özel insanlar hem yaşadıkları zaman dilimi hem de yaptıklarıyla tarihin parçası olabiliyor. Bu özel insanlardan biri günümüzde İrlanda´da yaşayan, ülkenin en yaşlı vatandaşı 107 yaşındaki Jozef (Joe) Veselsky.
Netflix’te rahmetli İsrail Başbakanı Şimon Peres hakkında çok güzel bir belgesel yayınlanıyor. George Clooney’nin anlatımını yaptığı belgesel, Peres’in hayatını başından sonuna anlatıyor.
Peres, 1923 yılında Belarus’ta doğdu ve 93 sene sonra 2016 yılında İsrail’de hayatını kaybetti. Hayatı hakkındaki belgesel, adeta Şimon Peres kisvesinde bir İsrail tarihi belgeseli. Bazen böyle çok özel insanlar hem yaşadıkları zaman dilimi hem de yaptıkları ile tarihin parçası olabiliyorlar. Bu özel insanlardan biri günümüzde İrlanda’da yaşayan, 106 yaş ile ülkenin en yaşlı vatandaşı olan Jozef (Joe) Veselsky.
Jozef Veselsky, 1918 yılında Çekoslovakya’da doğdu. Veselsky’nin doğumundan tam sekiz gün sonra, Çekoslovakya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğundan ayrılıp bağımsızlığını ilan etti. Bu olay, Veselsky’nin (bunu hatırlamıyor olsa da) tanıklık edeceği düzinelerce tarihi olayın sadece ilkiydi. Günümüz Slovakya’sında doğan Veselsky, küçükken üç şey başardı. Bir bankacı oldu, yıllarca beraber olacağı karısı Katarina ile evlendi ve masa tenisi turnuvaları kazandı. II. Dünya Savaşı öncesi, ulusal alanda ilk 10’a girmeyi başaran Veselsky, belki de döneminin en başarılı sporcularından biri olacaktı. Ancak Veselsky daha 20 yaşına basmadan yerel ve ulusal sorunlar ciddileşmeye başlamıştı. Öncelikle ekonomik problemlerle başlayan krizler 1939 yılında Slovakya’nın ayrılıp bağımsızlığını ilan etmesiyle sonuçlandı. Benzer bir zamanda da Adolf Hitler önderliğinde Nazi Almanya’sı Çekoslovakya’ya giriş yaptı. Jozef Veselsky, zamanın Çekoslovakya’sının yaklaşık yüzde 1’i gibi Yahudi bir ailede doğmuştu. Nazilerin istilası üzerine toplama kamplarına götürülen milyonlarca Yahudi gibi o da aranıyordu. Bir mucizeyle yakalanmamayı başarmıştı. Ailesi, onun kadar şanslı değildi. Veselsky’nin, hem annesi hem babası hem de kardeşi, Auschwitz Ölüm Kampında Naziler tarafından öldürüldü. Veselsky, aynı milyarlarca insan gibi, bunu asla unutmayacaktı.
Veselsky direnişte yer aldı
1944 yılında, Nazi Almanya’sı yavaşça gücünü kaybediyor, hem savaş alanında hem de ideolojik anlamda yenilgilerle karşılaşıyordu. Bu süreçte gelen nadir galibiyetlerinden biri Slovakya’daki halk direnişiydi. Veselsky’nin de yer aldığı direniş iki ay boyunca sürdü ama ne yazık ki Almanları ülkeden itmeye yetmedi. Halkın kendi canını riske atarak yaklaşık 60 bin askere kafa tutması hâlâ her sene 29 Ağustos’ta Slovakya’da milli bayram olarak kutlanılıyor.
Veselsky daha 30 yaşına gelmeden iki bağımsızlık savaşı, iki dünya savaşı, sayısız soykırım ve düzinelerce direniş görmüştü. Bu deneyimlerinin hepsine rağmen karısı Katarina ile Çekoslovakya'da yaşıyordu. Savaşın bitiminin ardından tekrardan masa tenisi oynamaya başlayan Veselsky kısa sürede milli takım kaptanı seçildi. Bu yazı belki de tam burada Veselsky’nin ortalama üstü bir masa tenisçi olması ve emekli olması ile bitebilirdi ama tabii ki ne Veselsky’nin ne de Avrupa’nın hikâyesi daha yeni başlıyordu.
1948’in şubat ayında Sovyetler Birliği'nin desteği ile Çekoslovakya Komünist Partisi, hükümete el koydu. Klement Gottwald önderliğindeki darbe sonrası ülke kendini tekrardan kaos içinde buldu. Soğuk Savaşın başlangıç noktalarından biri olarak gösterilen bu darbe, aynı zamanda Veselsky için ülkesinden ayrılması için bardağı taşıran son damla olacaktı. 30 yıllık ömrüne bir de darbe sığdırmayı başaran Veselsky karısı ile birlikte İrlanda’ya taşındı. Veselsky, İrlanda’ya taşınmasından kısa bir süre ardından İngilizce bilmemesine rağmen önce dili öğrendi, ardından hem bir mücevher dükkânı hem de bir aile kurmayı başardı.
İrlanda’da masa tenisi başarıları
Veselsky’nin İrlanda macerası hayatının geri kalanına göre çok daha barışçıl geçti. Kuzey İrlanda’nın bağımsızlığı için savaşan büyük terör aktiviteleri yaşansa da, Doğu Avrupa’daki kıyametle kıyaslanamaz bile. Veselsky, İrlanda’da en büyük ilgisi olan masa tenisine odaklanabilme fırsatı buldu. Federasyonda önemli bir yere sahip Veselsky önce takımın kaptanı seçildi, ardından oynama hayatı bitse bile takımın kaptanlığını yapmaya devam etti. Kaptanlığının bitişi ile önce federasyon başı oldu, sonra da federasyon tarafından onursal ‘Life President’ (Ömürlük Başkan) seçildi. Bu süreçte uluslararası farklı organizasyonlarda yer alan Veselsky, genç sporcuların ve masa tenisi sporunun en büyük elçilerinden biri oldu. İlerleyen yıllarda hem Slovakya hem de İrlanda hükümetleri tarafından farklı ödüllere layık görüldü. Sadece spor alanında değil, hem de ülkeler arasında yaptığı diplomatik görevinden dolayı farklı şekillerde ülkelerini temsil etti.
Veselsky’nin son başarısı ise 2020 yılında Trinity College Dublin tarafından aldığı onursal diplomasıdır. Higgs bozonunu keşfeden Peter Higgs ile beraber kazandığı bu diploma, Veselsky’e göre hayatının en ‘özel’ başarılarından biri. Veselsky şu an 107 yaşında. İrlanda’nın en yaşlısı Veselsky, hayatına kim bilir başka ne tür başarılar sığdırmayı başaracak.
