BALAK- Bet Amikdaşı inşa etmek

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
17 Temmuz 2019 Çarşamba

Balak peraşasında Bilam’ın berekete dönmüş beddua denemelerinden bir tanesi iyi bilinir. Bu sözcükler birçok Sidur’un sadece giriş kısmını oluşturmakla kalmaz aynı zamanda sinagoglara giriş duasının da temelini oluşturur. “Ma tovu oaleha Yaakov, mişkenoteha Yisrael – ne güzeldir çadırların Yaakov yerleşkelerin Yisrael.” Bilam gibi birinin ağzından bunu duymak garip gelse de niyeti ne olursa olsun Bilam’ın bir peygamber olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Sözler Bilam’ın niyetini yansıtmaz. Çünkü o sözler doğrudan Tanrı’dan gelir. Bilam da bunun bilincindedir çünkü Balak’a her zaman Tanrı’nın ağzına yerleştireceği sözleri söyleyeceğini belirtmiştir.

Aynı pasuk içinde hem Yaakov çadırları hem de Yisrael’in yerleşkeleri konmuşsa bunun mutlaka verdiği bir ders vardır. ‘Oel Yaakov’ yani çadırlar insanın evini simgelerken ‘mişkenoteha Yisrael’ yerleşkeler ‘mişkan’ sözcüğünden türer ve sinagogları sembolize eder. Bilam bunu aynı cümle içinde kullanmıştır.

Şlomo Ameleh ‘davar beito ma tov – zamanında söylenen söz ne iyidir’ derken Rabiler ‘ma tovu’ ile başlayan cümlenin Suriye cemaatinin düğünlerinde söylendiğini öğretirler. Böylelikle Yahudi evi ile Mişkan arasında, sinagog arasında bir ilişki kurmaya çalışırlar. Gemara Masehet Berahot 6’da “kol amesameah hatan vekala keilu bana ahat mihorvot Yeruşalayim” demektedir. Gelin ve damadı sevindiren kişinin Yeruşalayim’deki bir harabeyi inşa etmiş gibi sayılacağını söyleyen bu öğreti Şemot kitabının girişinde RaMBaN tarafından getirilen öğreti ile farklı bir boyuta taşınmaktadır.

“Veasu li mikdaş veşahanti betoham” pasuğu gereğince Şemot kitabında Mişkan çadırının inşası en az dört peraşa boyunca işlenir. Altın buzağı günahı ile ayrılan Şehina, Mişkan ile geri döner ve kalplere yerleşmeyi diler. Hâlbuki bizzat ataların evlerinde Şehina vardır. Mişkan sanki ataların evinin suretinin yeniden inşa edilmesidir. Ataların evleri kutsal bir yerdir. Mişkan onların evlerinin sanki kopyasıdır. Bu bize teselli verir. Çünkü atalar bile ebediyen yaşamadıklarından onların ebediyete intikali ile ortadan kalkan bu kutsallık Mişkan ile yeniden döner.

Gemara’da Raşi’nin açıklamasıyla değerlenen öğretiye göre Yitshak annesi Sara’nın çadırına Rivka’yı getirdikten sonra teselli bulur. Bu çadırda Sara zamanında olan üç mucize geri dönmüştür. İlki Şabat akşamı yakılan mum bir hafta boyunca yanmaya devam eder. Şabat ekmeği ‘hala’, bir hafta boyunca taze ve sıcaktır. Çadırın üzerinde hep bir onur bulutu vardır. Sara İmenu’nun vefatı ile ortadan kalkan bu mucizeler Rivka’nın çadıra girmesiyle dönüş yapar. Yitshak sadece annesinin kaybından dolayı değil doğru eşi bulduğunu anladığından teselli bulmuştur. Bu mucizeler Yaakov’un evinde de geçerlidir. Bunların Mişkan’da da yansımaları olmuştur. Nitekim Menora’daki ‘ner amaaravi’ her zaman yanan bir mumdur. Her sabah Kohenler bu mumdan diğer mumları yakmaktadır. Şulhan Azaav’da yer alan ekmekler yani ‘lehem apanim’ bir hafta sonra da tazeliklerini korurlar ve hâlâ sıcaktırlar. Tanrı’nın ‘Ana Şehina’ yani varlığının bulutu da hep Mişkan’ın üzerindedir. Avot bununla yaşarken daha sonra Bene Yisrael bunun bir suretini Mişkan’da görmektedirler. Buradan çıkan öğreti aslında oldukça anlaşılır gibidir. Eğer Yahudi evi doğru esaslar üzerine kurulursa zaten Mişkan gibidir.  Gemara’da yer alan öğretiye geri dönersek “kol amesameah hatan vekala keilu bana ahat mihorvot Yeruşalayim” ifadesi doğru bir ev, bir yuva inşa edenin belli bir harabeyi yeniden inşa edeceğini söylemektedir. Bu harabe de Bet Amikdaş’tan başkası değildir.  

 

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün