Futbolda hayatımıza giren VAR sisteminin etkilerini, futbola olan zararlarını her geçen gün daha fazla görmeye başlıyoruz. Bunları tek tek maç özelinde değil, uzun dönem etkilerini değerlendirmek gerekiyor.
Teknoloji alanında yeni bir servis, hizmet kullanıcılara sunulduğu zaman bunun uzun süreli testi yapılır ve test sonuçlarına göre bu servis canlıya alınır. Bazen yapmış olduğunuz testler yeterli olmaz, sağladığın hizmet insan odaklı olduğundan davranışları, beklentileri ve öğrenmesi devam eder ve bu yeni bir durum ortaya çıkarır. Bu anlarda önüne gelen datayı, sonuçları tekrar ele alırsın ve bunun üzerinden canlıya aldığın özelliği geliştirir veya zarar veriyorsa kapatırsın. İşte VAR’ın tam olarak sonuçlarına bakılıp revize edilmesi gereken noktadayız. Nedenlerini açıklayalım…
VAR ilk kez Rusya Dünya Kupasından sonra hayatımıza girdi. Yaklaşık iki sezon geçmesine rağmen hâlâ pozitif ve negatif yanları spor kamuoyu tarafından tartışılıyor. Genel olarak futbol dünyasında VAR’ı savunanlar; oyunun daha adil olduğunu, oyuncuların davranışsal olarak hakemi aldatmayı bıraktığını, savunmaların daha dikkatli olduğunu ve bu yüzden daha fazla gol olduğunu, hakemlerin çok fazla hata yaptığını ve taraftarlar arasında daha az şikayete yol açtığını iddia ediyor.
Buna karşılık VAR sistemine karşı olanlar, eskisi gibi gol olduğunda hemen sevinemediklerinden, hataların oyunun bir parçası olduğundan, VAR kararını beklemenin oyunun ritmini öldürdüğünü söylüyor.
Bu yukarıdaki pozitif ve negatif beklentilerin yanında, bir futbol seyircisi olarak beni rahatsız eden en kritik sonucundan bahsetmek istiyorum. VAR uygulaması, yeni el kuralı ve buna bağlı olarak penaltı sayılarındaki inanılmaz artış. Çok çekişmeli giderken bir anda bir penaltı kararı ile taraflardan birinin üstünlük sağladığı ve bütün maçın dengesinin değiştiği maçlardan bahsediyorum. Veya sertlik seviyesi çok yüksek olan bir maçta, oyun akışında normal olan bir pozisyonun VAR kararı sonrası penaltı ile sonuçlanmasından... Futbolun doğal bir akışı var. Her pozisyonu durdurup izlediğiniz, tekrar baktığınız zaman genelde ceza sahasındaki bütün müdahaleler penaltı olarak değerlendiriliyor. Ayrıca bir de yeni penaltı kuralına göre savunma yapan takımın oyuncularının el ve kolları vücudundan az da olsa açık olduğunda top çarparsa hakemler penaltıya karar veriyor. Bu durumda hakem penaltı olduğuna inanmasa bile kural gereği penaltıyı vermesi gerekiyor. Bir de hakemlerin risk almayı her tartışmalı kararı VAR’dan izlediğini düşünürsek penaltı sayılarının artması normal.
Bunun için son beş sezonda hem Türkiye hem de Premier League maçlarındaki penaltı sayılarına baktım. Türkiye Süper Liginde 17/16 sezonunda 113 penaltı olmuş, maç başına penaltı oranı yüzde 37. İlk defa VAR uygulandığı sezon 19/18’de 119 penaltı olmuş ve maç başına penaltı oranı yüzde 39’a çıkmış. 20/19 sezonunda 138 penaltı ile maç başına oran yüzde 45 olmuş. Bu sezon oynanan 160 maçta maç başına penaltı oranı yüzde 43.Türkiye Süper Liginde özellikle son iki sezonda VAR sisteminin oturması ile beraber maç başına penaltı sayısında artış görülüyor. Bu durum Premier League daha belirgin şekilde ortaya çıkıyor. Geçen sezon Premier League’de 380 maçta 92 penaltı olmuş, yüzde 24 maç başına penaltı oranı varken bu sezon şimdiye kadar 163 maçta 67 penaltı olmuş. Yüzde 41 maç başına penaltı oranı ile artışın ne kadar yüksek olduğunu görebiliyoruz.
Hem VAR, hem yukarıda bahsettiğimiz yeni penaltı kuralları bu durumu ortaya çıkarıyor. Peki, bunun ne sakıncası var dediğinizi duyar gibiyim. Sakıncası basit; üst seviye maçlarda bazen ufak bir yanlış hareket veya sıra dışı bir performans maçın sonucunu belirlerken şimdi bu durum genelde penaltı ile belirleniyor. Tesadüfi olarak birisinin eline çarpan bir top bütün maçın dengesini değiştirebilir. Daha ileri noktada akıllı futbolcular defansı geçemedikleri zaman ele nişanladığı topla penaltı kazanabilir/kazanıyorlar ve maçın gidişatını değiştirebilir hale geliyor. Diğer bir deyişle, oyun kuralları içerisinde maçı hackliyorlar. Çünkü topun ele çarpması penaltı! Olmadı, hakemin VAR sistemine bakmasını istiyorsunuz ve yüzde 90 penaltı kararı çıkıyor. Bu iki kuraldan dolayı, VAR ve yeni penaltı kuralının tekrar gözden geçirilmesi gerekiyor.
