İsveç organizasyon, dernek, kulüp gibi oluşumları seven bir toplum. Gazetede okuduğum haberle bu oluşumlardan biri hakkında daha bilgi sahibi oldum. Adından amacı kolaylıkla anlaşılacaktır, hakkında yazacağım organizasyonun adı ‘Missing People /Kayıp İnsanlar’.
Kayıp İnsanlar’ın kuruluşu çok eskilere gitmiyor; yapılanma 2012 yılında Göteborg kentinde köken almış. 2010 sonbaharı ve 2011 kışında birbirine benzeyen iki kayıp vakasının yaşanması ve toplumsal kaynakların kayıpları arama konusunda yetersizliği üzerine bir grup insan bir araya gelmiş. Kâr amacı gütmeyen kuruluş kısa zamanda tüm ülkeyi temsil eder hale dönüşmüş. Günümüzde İsveç genelinde 24 şubeleri var ve çalışanları gönüllü. Bütçe bağışlarla sağlanıyor. Kayıp bilgisinin nöbet hattına ulaşmasının ardından altı saat içinde arama çalışmalarını başlatılması ve kayıp bireyin yakınlarına destek sağlanması, organizasyonun başlıca amaçlarından. Polis, sosyal hizmetler ve diğer devlet kurumlarıyla işbirliği içinde yürütülen bu süreçte sosyal medya önemli bir araç. Örneğin Facebook’a verilen her kayıp ilanı 200 bin ila 1,5 milyon kişi tarafından görüntüleniyor. Kuruluş ağlarını öylesine güçlendirmiş ki, gönüllü olarak kendini sisteme kaydettiren ve kayıp arayan 70 bin kişiye gerektiğinde kısa mesajla bilgi gönderilebiliyor.
Peki, ‘Kayıp İnsanlar’ neden gazete sütunlarına taşındı? Cevap, 2020 pandemi yılı, rekor düzeyde kayıp ilanının verildiği sene olmuş! İstatistiklere kaydedilen ihbar sayısı 554, aranan sayısı 454 kişi olarak yansımış. Artış oranı 2019 senesine göre yüzde 58. Pandemi nedeniyle ruh sağlığının olumsuz etkilenmesi ve toplumun izole yaşaması bu artışın nedeni olarak öne sürülmekte. Artış sadece vaka sayılarına değil, gönüllü çalışanların sayılarına da yansımış. Sosyal hayattaki kısıtlanmaların bireyleri yeni uğraşlar aramaya yönelttiğini yazmak, inanıyorum ki abartı sayılmayacaktır. Arama çalışmalarına ayrılan zaman da 115 bin saatten 140 bin saate yükselmiş.
İsveç’te en çok arananlar kimler? En çok bildirilen başlıca iki grup 16-20 ve 11-15 yaş arası. Kayıpların yüzde 60’ı erkek, yüzde 40’ı kadın. Ya elde edilen başarı? Her on kişiden sekizi canlı bir şekilde bulunabiliyor. Stockholm’de verilen ihbarlarda her dört kişiden birinin adres kaydı Stockholm dışında. Kayıpların bir kısmı, uyuşturucu çeteleriyle ilişkilendiriliyor.
Elbette, trajikomik olaylar da yaşanıyor. Pandemi döneminde otobüste bilet kontrollerinin kalkması ve muhtemelen otobüs şoförlerinin daha izole çalışmasıyla, bir demans (bunama) hastası kentin güneyinden otobüse binip, 60 kilometre kuzeyde belirebiliyor. Öte yandan gönüllüler gençlerin bulunmasına daha çok ağırlık veriyor.
Kayıp insanlar hakkında İsveç basınında sıklıkla haberler yayınlanıyor. Onlardan biri de 13 Kasım’da kaybolan, asker Deniz Arda. Kardeşine koşmaya çıktığını söyleyen Deniz’den bir daha haber alınamıyor. Deniz’in haberi Türkiye’de Cumhuriyet Gazetesi’nde de yer aldı (22 Kasım 2020). Son iki ayda kendisinin bulunması için harcanan süre 30 bin saat olarak hesaplanıyor. Böylesi vakalar görüldüğünde, hastalık veya kaza, saldırıya maruz kalma, intihar ve bilerek kaybolma gibi olasılıklar üzerinde duruluyor.
COVID-19'a karşı aşılama çalışmaları henüz İskandinavya’da hız kazanmadı. Toplumsal yaşam ‘normale’ dönebilirse, belki bu yıl kayıp ihbarları azalır. Gönüllüler de böylece saatlerini başka uğraşlara ayırır.
