Bu hafta 27 Ocak haftası. 27 Ocak 1945 tarihi Aushwitz-Birkenau Kampının kurtuluş günüdür. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 1 Kasım 2005 tarihinde, Aushwitz-Birkenau Kampının kurtuluş gününü esas alarak 27 Ocak gününü ‘Uluslararası Holokost’u Anma Günü’ olarak ilan etti. 27 Ocak anması, sadece sistematik bir şekilde katledilen 6 milyon Yahudi’nin değil, Romanlar, engelliler ve diğer gruplar olmak üzere kaybedilen 11 milyon kişinin ve acı çekmiş olan herkesin anmasıdır.
Bu vesileyle bu yazımda bir Theresienstadt mahkûmu olup hayatını orada kaybeden ve geçen yazımda yaşam öyküsüne yer vermeye başladığım Zikmund Schul’ün ‘Mogen Ovos’ eserine ve Theresienstadt’ta bestelediği diğer eserlere yer vermek istedim.
Schul’un Theresienstadt’ta bestelediği eserler arasında keman ve viyola için bir ‘Duo’, ileride tamamlamayı planladığı flüt-viyola-çello ve insan sesi için ‘Dunkle Klange op.15, No:1’ adlı şarkı dizisinin ilk şarkısı olan ‘Schicksaal/ H. Schlager’ yer alır. Enstrüman ve insan sesi için bestelediği diğer eserler ise geleneksel Yahudi müziğine olan ilgisini de göstermekte. Bu grupta olan eserlerden ikisi, viyola ve çello için bestelediği ‘Studio für neue Musik: Divertimento ebraico’ ve ‘Chassidischer Tænze Op.15’ eserleridir. Danslar, Hasidik1 stilde melodik olarak bestelenmiş olup, armonik olarak incelendiğinde kromatik öğeler taşır. Bu eserinde Alois Haba’dan aldığı eğitimin etkilerini görüyoruz. Alois Haba, kromatik müzik konusunda en büyük ustalardan birisiydi. Aynı zamanda ‘Türk Beşleri’nden Necil Kazım Akses’in de hocası oldu. Schul,2 1942 yılında Vilem Zrzavy’nin ‘U’l’Yerushalayim’ metnini bariton ve yaylı çalgılar dörtlüsü için besteledi. Aynı sene, David Grunfeld’in ‘U’vtzeil Knofecho’ eseri üzerine yaylı çalgılar dörtlüsü için ‘serbest fantezi’yi besteledi. ‘Ki Tavo El Ha’Aretz’i erkek çocuk korosu için düzenledi, Hatikva’yı ise armonize etti. Besteci üzerinde çalıştığı bir takım başka İbranice şarkılar üzerine notlar aldı, eskizler hazırladı ancak bu eserleri tamamlayamadı.
Mogen Ovos eserini, soprano, bariton, koro ve org için 17 Temmuz 1941 tarihinde Prag’da besteledi. Eserin tempo gibi bazı düzeltmelerini, Theresienstadt konserinden evvel gerçekleşen provalarda yaptığı tahmin ediliyor.
Mogen Ovos metni, Şabat akşamı duasının içinde yer alır. Solistlerden birisi olan baritonun partisini ‘kantoriyal stil’de besteledi. Aşkenaz Yahudilerinin hem halk müziğinde hem de dini müziklerinin yapısını oluşturan diziler Klezmer modları, makamlarıdır. Bu yapı içerisinde Mogen Ovos, kantor tarafından genellikle ‘Magen Avot’3 makamı ile söylenir. Ancak Schul, Magen Avot modu yerine Sol minör müzik dizini tercih etmiştir. Soprano ve baritonun birbiriyle konuşan partileri operatik bir düeti gibi. Eser, genel hatlarıyla 19. yüzyıl liberal Alman sinagog stiline gönderme yapıyor.
“O’nun vaadi bizim en büyük koruyucu kalkanımızdı,
Ve O’nun nutku ölümü diriltecek.
Eşi benzeri olmayan kutsal yaratıcı,
Kutsal Şabat gününde halkına istirahati bağışlıyor
Her gün sürekli olarak teşekkürlerimizi sunup,
O’na derin saygı ve huşu içinde ibadet ediyoruz.
Tüm varlığımızın ve kutsanmamızın kaynağı,
Hak ettiğimiz tüm varlığımızın teşekkürü Tanrı’mızdır
Huzurun ve barışın üstadı…”4
Huzurun ve barışın üstadı, huzur ve barışla dünyamıza hakim ol ve BİR DAHA ASLA böyle bir acı yaşatma…
---
1 Hasidizm, on sekizinci yüzyılın sonlarına doğru, günümüzdeki Batı Ukrayna topraklarında Yisrael Ba'al Şem Tov tarafından kurulan bir Yahudi dinî gruptur.
2 Mogen Ovos Notası Giriş Yazısı, HaZamir Music Publications distributed by Transcontinental Music Publications/982052
3 Boaz Tarsi, Musica Judaica Vol. 16 (5762/2001-2002), sayfa:53, American Society for Jewis Music
4 Çeviri: Renan Koen
