Söylememe gerek yok biliyorsunuzdur, Yahudi cemaatinin tek ortak noktası hiçbir konuda anlaşamamasıdır. Malumunuz, yılbaşı da bu konulardan biri.
Diğer anlaşamadığınız önemi konular ise: kalkan balığı kaşer durumu, Hamursuz Bayramında pilav yenilmesi ve gelinin tören için seçtiği gelinlik dekoltesidir.
Yılbaşı konusu açılmışken belirteyim bu sene Yahudiler hem 5782, hem de 2022 yılına girdi.
Gregoryen ve İbrani takvimlerine aynı anda bakıp, bayramları takip edebilenler için paralel iki zaman diliminde yaşamak çok zor değil. Yalnız bir yerlere imza atarken, tarih bölümüne 2020 mi 2021 yazmaya kararsız olan benim gibi insanlar için durumun pek de iç açıcı olduğu söylenemez.
Zaten 5782’de olduğumuzu ezberden bilmiyordum, itiraf ediyorum bu yazıyı yazarken hangi Yahudi yılındayız diye internetten baktım. Daha kötüsü, 2021 yılına da daha yeni girdim gibi hissediyordum. 2021 yılı ne zaman başladı, ne zaman bitti, o bölüm kayıp maalesef. Bu yılı hiç yaşamamış gibiyim ve bu kabullenememe durumu beni bir belgeye tarih atarken her seferinde hazırlıksız yakalıyor.
Muhtemelen bu sene de, her sene olduğu gibi, tarihleri ilk birkaç ay 2021 diye atar, yıl ortası gibi 2022’ye alışmış olurum. Tam yeni yıla alışmışken, bu sefer de 5783’e gireceğimiz için tahminen fabrika ayarlarına geri dönüş olur.
Haliyle bu sene hangi yılda olurum ben de bilmiyorum.
5784? 2020? 2021? Who knows?
Bu sınırsız döngü yüzünden tüm Yahudi cemaatleri dahil dünyadaki tüm toplumları minimum bir yıl daha geriden takip ediyorum.
Kutlamalara gelirsek, bu sene yılbaşı nasıl kutlandı diye baktığımızda sosyal medya sağ olsun, çoğumuz hem Yahudi yeni yılı Roş Aşana’da nar yedik, hem de 31 Aralık’ta yeni yıla girerken çam ağacı süsledik. Kimimiz ise 31 Aralık’ta yere nar atıp, patlattı.
Benim gibiler ise Gregoryen-İbrani fark etmez, en şık pijamalarını giyip, iki yılbaşında da uyukladı.
Bu yılbaşı konusunda da -biliyorum çok şaşıracaksınız ama- hahamların da farklı görüşleri var.
Manhattan’ın Adereth El Cemaatinin Ortodoks Hahamı Gideon Sloush, Jerusalem Post’a verdiği söyleşide1, yeni yılı Yahudi kutlaması olarak görmediğini söylüyor ve ekliyor: “Evet, modern bir toplumda yaşadığımı farkındayım, aralık ayında olduğumuzun da farkındayım. Tabi ki de çevremizde yapılan kendi yılbaşı kutlamalarına saygılıyız ve çok değer veriyoruz ama bu bizim asıl yılbaşımız değil. Geleneklerimiz konusunda gerçekçi olmalıyız.”
Daha ılımlı olan Manhattan Jewish Experience Hahamı Mark Wildes ise şöyle diyor: “Gregoryen takvimi daha çok Hristiyan ve Roma kültürüne göre düzenlenmiş, bu sebeple bir Yahudi’nin ruhani olarak Yahudi yeni yılında hisleri, 31 Aralık’tan farklı olabilir.”
Wildes, kafa karışıklığını gidermek için ekliyor: “Bence 31 Aralık, Yahudi olsun olmasın herkes için bir evvelki dönemi değerlendirip, ‘yeni yıl karar ve hedefleri’ almak için bir fırsat. Yahudi yeni yılında iç dünyamıza dönüp daha ruhani kararlar alabiliriz. 31 Aralık’ta kutlanılan yeni yılda ise daha dış dünyaya dönük fiziki kararlar alabiliriz; yeni yılda spor salonuna daha sık gitmek, iş hayatında toplantılarda daha dakik olmak gibi.”
Brooklyn’in Reform hahamlarından Marc Katz ise Yahudi yeni yılı ile 31 Aralık arasında temel farklılığın, iç dünyaya dönüp ruhani kararların alınıp alınmaması olduğunda hemfikir.
Bu açıklamalardan şöyle bir fikir çıkarıyorum:
Önümüzdeki yıl, 5783’e girerken elime aldığım narı yiyorum ve şöyle diyorum:
“Yeni yılda daha çok azim edeceğim ve yeni başarılara imza atacağım.”
2022’ye girerken yere narı atıyorum ve şöyle diyorum:
“Başarıyı boş ver, bol para gelsin.”
Tabi bunları dilerken pijamalarımla uyukluyorum.
Vazgeçtim… Yeni yılda doğru tarih atabileyim yeter.
1 “New Year’s Eve vs. Rosh Hashana: Can Jews celebrate both?”| DANIELLE ZIRI, 31, 2016
