Bu hafta iki peraşa okunur. Açıklamamız Ahare Mot ile ilgilidir.
Peraşamızın temel konusu Kipur gününün kuralları üzerinedir. Zohar bugünün ‘Kipurim’ diye anılmasının nedenini günün Purim Bayramı’na benzemesine bağlar. ‘Kipurim’ sözcüğünün ‘ke Purim’ yani Purim gibi okunmasını iddia eder.
Aslında Yahudi takviminde birbirine benzemeyen iki gün aranacak olursa bunlar Purim ve Kipur günlerinden başkası olamaz. Senenin en yüce günlerinden biri olarak nitelendirebileceğimiz Kipur gününde ruhumuzu arındırmak, tövbe emek, sahip olduğumuz bütün safsızlıkları gidermek için adımlar atar dua ederiz. Bu yüzden Yom Kipur'un, ruhsal özümüzle iletişim kurmak için fizikselliğimizi aştığımız, sınırsız bir ruhsallık günü olması doğaldır. Tora bize Yom Kipur'da yiyecek ve içecekten, birçok fiziksel ihtiyaçtan el çekmemizi emreder. Yom Kipur, insanın meleklere benzemeye çalıştığı gündür.
Purim ise aksine fiziksel günlerin başında gelir. Bu bir ziyafet günüdür. Öyle ki lanetli Haman ile mübarek Mordehay arasındaki farkın unutulana kadar içmenin gerektiği bilgeler tarafından önerilir. Bilgelerimizin açıkladığı gibi, Purim Yahudiliğin fiziksel olarak kurtuluşunu kutlar. Yahudi ruhunun tehdit edildiği bir zamanı hatırlayan ve buna göre maneviyatı öne çıkaran günlerin aksine Purim'de temelde fiziksel kurtuluş ön plandadır ve kutlamalar buna göredir.
O halde yine başa dönüyoruz. Yom Kipur'da oruç ve dua, Purim'de ise parti. Yine de Zohar, iki günü özünde benzer görmektedir. ‘Yom Kipur’un adını ‘Purim gibi bir gün olduğu’ anlamına gelecek şekilde açıklamaktadır.
Biraz araştırma yapıp öğrenimimizi geliştirdiğimizde ikisi arasındaki benzerlikleri yakalamak aslında zor değildir. Purim bilindiği gibi adını ‘zar’ ve zar atışından yani bir anlamda kura çekiminden alır. Aman Yahudileri katletmek için günü bir zar atışıyla belirlemiştir. Megila da buna istinaden bayramın adını Purim olarak bildirir. Kura meselesi aslında Kipur gününde de vardır. Kohen Gadol Tanrı’ya sunulacak korban ile Azazel dediğimiz yere gönderilecek tekeyi bir kura ile belirler. Azazel denilen gönderilecek teke günahları uzaklara taşımakla yükümlüdür. Bir seçeneği diğerine tercih etmek için herhangi bir neden veya itici güç olmadığında, meselenin kontrol ve kavrayış dışındaki güçlere bırakılması için lotlara başvurulur. Çünkü birçok durumda olaylar kişinin güdü ve akıl alanının ötesine geçmiş olabilir.
Kohen Gadol tarafından Yom Kipur'da yapılan kuraların önemi burada yatmaktadır. Doğaldır ki hiçbirimiz Tanrı’nın önünde kusursuz değiliz. Hepimiz hatalarımız ve kusurlarımızla O'nun önünde dururuz. Bu yüzden Kipur gününde kendimizi uzlaşma ve mantık alanının, liyakat ve kusurun sınırlarının ötesine zorluyoruz. Yiyecek ve içecek, dünyevi zevkler, akıl ve öncelik duygumuz gibi fiziksel kimliğin tüm hesaplarını reddediyoruz. Bu günde O'nunla olan öz bağımız açısından ilişki kuracağından emin olarak karşısında duruyor ve bağışlanmayı diliyoruz.
Aman Purim olayında tam bir keyfilik içinde hareket eder. Amalek düşüncesine paralel olarak dünyanın bir şans ile devam ettiğini öngörür ve Tanrısal iradeyi kabul etmez. Hasidik bilgelere göre Haman’ın fark edemediği şey, bizlerin kelimenin tam anlamıyla Tanrı'yı ilk seçen toplum olduğumuzdur. Bizler Tanrısal iradenin kâinatın devamının en önemli hatta tek unsuru olduğunu bilen bir toplumuz. Böylece Purim festivali, adını Aman'ın attığı zarlardan alır. Çünkü bu, Purim'in temsil ettiğini en çok ifade eden tek olaydır.
Yom Kipur gerçekten de Purim gibi bir gündür: Her ikisi de fiziksel zamanın fiziksel varoluş yasalarını aşan noktalardır. Gerçekliğin rasyonel yapısının üzerine çıktığımız, Tanrı ile olan bağımızı en çok hissedebildiğimiz anlardır. Kipur günü yemek içmek ve fiziki ihtiyaçların bir kısmını reddettiğimiz ve maneviyatımızı en güçlendirdiğimiz gün olarak karşımıza çıkmaktadır. Kipur günü dualarında sıklıkla ifade edilen bu nokta affedilebilmek ve yeni bir başlangıç yapabilmek için sarf edilen çabayı da ortaya koymaktadır.
Maddiliğin nihai aşkınlığı, bedeni yoksun bırakarak ve fiziksel benliği bastırarak değil, fiziksel olanı ilahi iradenin bir aracına dönüştürerek elde edilir. Bu yüzden Purim, en fiziksel olduğumuz anda, Tanrı'ya karşı bir özveri sergilediğimiz gündür.
Toparlayacak olursak Yom Kipur, Yahudilere fiziksellik ve rasyonellik kısıtlamalarının üzerine çıkma gücü veren, Purim ise Yahudi'ye, Tanrı'ya fiziksel-üstü, akıl-üstü bir bağlılık için araç olan fiziksel bir yaşam sürmesi için yetki veren gündür.
