Son yıllarda İsrail'de uluslararası standartlarda büyük çapta yabancı yatırımlar yapılmakta ve bu yatırımların önemli bir kısmı bilgi ve teknoloji yoğun sektörlerle ilgili olmaktadır. Bunlardan biri, dünyanın en büyük çip üreticisi İntel’in İsrail’in Kiryat Gat şehrinde haziranın sonlarına doğru 25 milyon Amerikan Doları değerinde bir fabrika kuracağı haberi şimdiye kadar teknoloji alanında Ortadoğu coğrafyasında gelmiş geçmiş en büyük yatırım olarak kabul ediliyor. Üretim tesisinin 2027 yılında faaliyete geçmesi planlanan İntel’in bu kararı almasında kuşkusuz bazı nedenler bulunmakta.
İntel, İsrail’de 1974’te çalışmalarına başladı ve firmanın şu anki yöneticisi Dov Frohman, İntel’in İsrail’deki gelişiminde büyük pay sahibi. Polonya asıllı Yahudi Kökenli bir aileden gelen Frohman’ı, teknolojiyle yakından ilgilenenler flaş belleklerin mucidi olarak bilir. İsrail toprakları dışında, Hollanda’da dünyaya gelen Frohman’ın aile öyküsü ve hayatı da diğer pek çok Yahudi ailesi gibi Nazilere karşı verilen mücadeleyle geçti. Erken yaşlarda İsrail’e göçen Frohman, Hayfa’da aldığı mühendislik eğitimi sonrası bilgisayar bilimlerine merak sarmış ve İntel’in İsrail’de gelişmesinde öncü olmuştu. Şirket, günümüzde Hayfa, Yakum, Petah Tikva ve Kudüs’te faaliyet gösteriyor.
Frohman’ı bir kenara bırakacak olursak, İntel için İsrail’in çekici bir konumda olması ve şimdiye kadarki en büyük yatırımlardan birini bu ülkede yapması şüphesiz ki ülkenin sunduğu olanaklar nedeniyledir. Ancak bunu detaylandırmadan önce bir yazımı hatırlatmak isterim; Ağustos 2022’de kaleme aldığım yazıda İsrail’in start-up firmalar için çok cazip olanaklar sunduğunu, bu olanaklar sayesinde bugün dünyada adından söz ettiren bazı teknolojik firmaların İsrail’de kurulduğunu belirtmiştim. Microsoft ve İntel gibi alanında söz sahibi olan kurumların da bu start-up oluşumlarını kendi gelişimleri için yakından takip ettiklerinin de altını çizmiştim. Bunun yanı sıra İsrail’in ileri seviyedeki eğitim altyapısı yabancı yatırımı körüklemekte. Bu konuda da yazdığım yazılardan birinde İsrail’in özellikle yüksek eğitim alanında Weizmann Bilim Enstitüsü, Kudüs İbrani Üniversitesi gibi dünyada ismi geçen üniversitelerden en az ikisine ev sahipliği yaptığını belirtmiştim. Eğitimin her alanında yenilikçi çözüm üzerine odaklanan bu ülkede kırklı yaşlarını geçen bireylerin doktora eğitimlerine veya yüksek lisans eğitimlerine devam etmeleri toplum tarafından anormal karşılanmamaktadır.
Ülke yönetiminin de teknoloji alanında yapılan yatırımlar konusunda kolaylık sağladığını bu cevaplar arasına ekleyecek olursak, İstanbul’dan sadece 45 dakikalık uçuş mesafesinde olan İsrail’de, İntel’in yapmış olduğu bu büyük yatırımdan Türkiye olarak bizlerin de olumlu olarak etkileneceğini düşünüyorum.
