Sondan başlayarak geriye gidelim.
Yıl 1969… 30 Ağustos… Sevgili eşimle birlikte Bursa’dayız. Şehirde dolanırken bir sinema afişi gözümüze çarpar. Haber filmi… “Apollo 11’in Ay’a inişi.” Tahmin edeceğiniz gibi derhal bilet aldık.
(O zamanlar bizde TV filan yoktu. Önemli haberleri hep sinemalarda gecikmeli izlerdik. Genellikle filmlerden evvel ‘Pathé News’ adlı bir belgeseli Türkçe seslendirilmiş olarak seyrederdik.)
Büyük merak ve heyecanla Astronot Neil Armstong’un Apollo’nun son basamağından inip ayağını aya basmadan evvel “İnsan için küçük, ama insanlık için büyük bir adım” cümlesini dinledik. O anda yüreğim yerinden fırlayacak gibi oldu… Bu sözün tarihi 20 Temmuz 1969’du. Tam 54 yıl geçmiş.
İşte, bu muazzam serüveni ilk yaşayan memeli hayvan1, resimde gördüğünüz sevimli Rus uzay köpeğimiz ‘Laika’dır. (3 Kasım 1957 günü Sputnik iki uzay gemisindeki yolculuğuna başlamadan evvel çekilmiş fotoğrafı.) Adeta basın toplantısı düzenliyor ve gururla sağa sola cevap veriyor gibi. Maalesef canlı olarak geri dönemedi. Roketlerde meydan gelen bir arıza sonucu ısı yalıtım sistemi devre dışı kalınca aşırı sıcaklıktan hayatını kaybetti. Dönüş roketi de yeryüzüne hızla çarpınca parçalandı.
Ölüm haberi – gecikmeli de olsa – dünyaya yayılınca ortalık karıştı. Dünya çapında hayvanlara karşı yapılan kötü davranışlar ve hayvanlarla yapılan deneyler hakkında tartışma başlattı. Birleşik Krallık’taki Ulusal Köpek Savunma Birliği tüm köpek sahiplerini bir dakikalık saygı duruşuna davet etti, Kraliyet Hayvan Zulmünü Önleme Derneği ise Sovyetler Birliği görevin başarılı olduğunu açıklamadan önce bile eylem yaptı. Dönemin hayvan hakları savunucuları halkı Sovyet büyükelçiliklerinde protesto yapmaya davet etti. Bazı diğer gruplar ise New York'ta Birleşmiş Milletler binasının dışında gösteri yaptı.Bunlara rağmen bazı Amerikan bilim insanları Laika'nın ölümüne ilişkin haberlerden önce de olsa Sovyetler Birliği'ne destek verdi.
Ruslar onu asla unutmadı... Anıtı Moskova yakınlarında bir şehrin (Yıldız şehri) meydanına dikildi. Bununla da yetinmediler, Laika’nın anısına pullar basıldı.
Diğer ülkeler de onu unutmadı: Romanya, Moğolistan, Macaristan, Arnavutluk, Nikaragua, Polonya ve Birleşik Arap Emirlikleri de pullar bastı. Amerikalı folk-rock şarkıcısı Jonathan Coulton ‘Space Doggity’ adlı bir şarkı yazdı. Sovyetler Birliği'nde üzerinde Laika’nın resmi ve adı olan sigara paketleri üretildi. Nick Abadzis, 2007 yılında Laika adında bir çizgi roman yazdı. Kitapta gerçek ve kurgu karıştırılmış ve Laika'nın bir sokak köpeğiyken dünya yörüngesine çıkan ilk hayvan olmasıyla sonuçlanan olaylar dizisi anlatıldı. Kitap 2008 yılında gençler için en iyi çizgi roman dalında Eisner Ödülü kazandı; gerçeğe dayalı en iyi eser dalında Eisner Ödülü, Ulusal Karikatüristler Derneği Ödülü ve en iyi orijinal çizgi roman dalında Harvey Ödülü'ne aday gösterildi. Müzik grubu 7 Seconds of Love, Laika'dan bahseden ‘Rocket Dog’ adında bir şarkı yaptı.
Daha da ilginç bir beyanatı aktarayım:
Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra, 1998 yılında köpeği uzaya göndermekten sorumlu olanlardan biri Oleg Gazenko, köpeğin ölmesine izin verdiği için duyduğu pişmanlığı şöyle dile getirdi:
"Hayvanlarla çalışmak hepimiz için bir ıstırap kaynağıdır. Onlara konuşamayan bebekler gibi davranıyoruz. Zaman geçtikçe bunun için olan üzüntüm artıyor. Bunu yapmamalıydık... Bu görevden köpeğin ölümüne değecek kadar çok şey öğrenmedik.”
Görüldüğü gibi uzay seyahatleri kayıpsız dertsiz gerçekleşmedi. Bu maceralar sürüp gidecek. Mars’ın fethi artık hayal değil.
Kulunuza göre, uzayın fethine yönelik çalışmalar sürdükçe yepyeni görüş açıları ve buna dayalı teknolojiler, ortaya çıkmakta ve tüm buluşlar insanlığın hizmetine sunulmaktadır… En büyük kazancımız da budur.
---
1 Uzaya 20 Şubat 1947’de bir V-2 roketi içine meyve sinekleri yerleştirilerek 300 kilometre mesafeye gönderilip geri getirilmiş. Sineklerin büyük kısmı canlı olarak geri döndü.
