“Eğer seni unutursam ey Yeruşalayim, sağ elim hünerini unutsun. Dilim damağıma yapışsın, eğer seni hatırlamazsam, eğer Yeruşalayim’i yüceltmezsem, neşemin en tepesine” (Teillim 137:5).
Yahudilik inanışına göre bu yıl çarşamba akşamı başlayıp perşembe gün batımında sona erecek Tişa BeAv, tarihimizdeki acı günlerin hatırlanması için en önemli oruçlarımızdan biridir. Tanrı’nın Yüce Varlığı’nı bu dünyada barındıran, I. ve II. Bet Amikdaş (Süleyman Mabedi) yıkılır, Yeruşalayim kaybedilir, Yahudiler anavatanlarından sürülür ve Diaspora (Galut) başlar. Bu derin acı, her Yahudi’nin, yarasını taze olarak içinde taşıdığı benzersiz bir acıdır. Düğünlerimizde bile bu acının hatırasına damatlar, en mutlu anda kırdıları bardakla bize tamamlanmamış olduğumuzu hatırlatır.
Dünya üzerinde yaşayan her Yahudi gibi bugünlerde İsrail’de yaşananları endişeyle izliyor, barışın, huzurun, bizi var eden değerlerin daim olmasını umut ediyorum. Tüm fikirlerine katılmasam da yüzyılımızın önemli entelektüellerinden Yuval Harari, işte tam da Tişa beAv’a günler kala Haaretz’deki köşesinde hepimizi düşünmeye iten, kalbimizi acıtan bir soruyu kaleme almış. “Eğer bir gün Zelotlu bir mantaliteyle İsrail demokrasisi yok edilirse, Yahudiliğin geleceği ne olacak?”
Bir taraftan “Masada Bir Daha Asla Düşmeyecek!” derken, 2000 yıl sonra tarihsel anavatanımızda Yahudi varlığını daim kılmışken, yine ‘Sinat Hinam’ yüzünden içimizdeki mabedi oluşturan manevi değerlerimizi yok mu edeceğiz? Bilindiği üzere mabedin yıkılışının en önemli nedenlerinden biri olarak din bilginlerimiz ‘Sinat Hinam-Sebepsiz nefreti’ gösterirler. İşte bugün yine maalesef İsrail sokaklarındaki gösteriler, yönetimin inatçı tutumu en zor zamanlarda ülkeyi sanki kaos yaşanıyormuş gibi bir durumda göstermekte…
Böyle zor zamanlarda, bayramlarımızdan da bildiğimiz üzere Yahudi halkı geleneklerinden kopmayıp, öğretilerini unutmadıkça mesajlar bir şekilde ulaşır. Aslolan bu mesajları doğru okuyabilmektir.
Tüm bu stres dolu anların içinde geçtiğimiz akşam Netanyahu’nun hastaneye kaldırılıp kalp pili takıldığı haberi medyaya ulaştı. Bu nedenle Türkiye seyahati ertelendi. Hastaneden bile geri adım atılmayacağına dair mesajına rağmen, içimde İsrail halkı için bazı konularda geri adım atacağına dair halen bir inanç var. Ülkesi için yaptığı doğruları da unutmadan, kendisine geçmiş olsun diliyorum.
***
Öyle Yabancı Değil, Entelektüel bir Türk Yahudisi’ydi…
Geçen akşam Bostancı’da ada motorunu beklerken, köşedeki kahveden birşey almak için sıraya girdim. Önümde benim gibi ‘azınlık’ olduğunu tahmin ettiğim bir genç, ard arda isimlerimizi yazdırıp kahvemizi bekleyeceğiz.
Kasadaki kız ‘Hristo’ ismini duyunca üç kez tekrarlama ihtiyacı duyuyor, sonunda heceliyor tek tek Rum kardeşim. Sonra sıra bana geliyor, gülerek kıza “Bu akşam işin var senin, bak şimdi de hazır ol Mois yazacaksın” diyorum.
Kızcağız “Beyefendi ne güzel Türkçe biliyor!” dediğindeyse herkesin duyacağı şekilde anlatma ihtiyacı hissediyorum. “Evet hanımefendi, o beyefendi 2000 yıllık, ben de 500 yıllık İstanbulluyum, peki ya siz?” Gülerek, anlatarak muhabbeti bitiriyoruz.
İşte öyle bir akşam, Moşe ile İsa yanyana kahve almaya gelmişler… Motora binerken, Hristo ile keyifli bir sohbet, o Heybeli’de iniyor, ben ise Büyükada’da…
Roni Margulies’in vefat haberini öğrendiğimde bu sözleri aklıma geliyor… “Benim vatanım İstanbul, anadilim Türkçedir. Dolayısıyla, ben kendimi İstanbul’da yabancı hissetmem elbet. İstanbul da değişti, ben de değiştim, ama birlikte yaşadığımız günler değişmez. Ben İstanbul’da kendimi yabancı hissedemem. Ama yabancı olarak görüldüğümü biliyorum.”
Kendisi ile şiirleri, bazı edebi eserleri dışında siyaset ve toplumumuza dair fikirlerinde hiçbir zaman aynı kulvarda olmadık, uzlaşamadık. Olsun, Roni Ağabey’in geniş toplum nezdinde oturumlarda dinlendiği, siyasi tansiyonun yüksek olduğu dönemlerde ona karşıt fikir sunabilecek yeterince entelektüelimiz yetişti mi? Yetişebilecek mi?
Baruh Dayan Ha Emet!
