Vaethanan peraşasının içerdiği en bilindik bölümlerden biri ‘Şema’ duasının ilk bölümüdür. Hatam Sofer ilk cümleye bakarak dünyadaki kutsallığın hiyerarşisini anlar.
Gemara Masehet Ketubot’a göre Tanrı kâinatı yaratırken ‘af yadi / elim’ ifadesini kullanır. Yani Tanrı ‘eliyle’ kâinatı yaratır. Ancak Tanrı adına inşa edilen ilk tapınak olan Mişkan yaratılacağı zaman Tanrı ‘konenu yadeha / elleriniz’ demiştir. Burada ‘el’ ifadesi çoğul şekliyle kullanılır. Bu iki pasuğu karşılaştırdığımızda Mişkan’ın yaratılışının iki misli kutsallığı barındırdığını görebilmekteyiz. Tanrı kâinatta ve Mişkan’da ikamet etmektedir. Bu pasuklara göre Mişkan’ın kutsallık derecesi kâinatın kutsallığından daha fazladır.
Hatam Sofer kutsallıkta yukarılara tırmanmaya devam eder. Mişkan’ın inşası sırasında Tanrı Şabat gününün kutsallığına riayet edilmesi gerektiğine ve Şabat gününün Mişkan inşası için dahi ihlal edilmemesi gerektiğine dikkat çekmiştir. Pasuk ‘ah et Şabetotay tişmoru / ancak Şabat günlerini koruyacaksınız’ demektedir.
Kutsallık hiyerarşisini ‘Şema’ sözcüğünün harflerinde bulmak mümkündür. En yukarıda yer alan Şabat günü ‘Şema’ sözcüğündeki ‘şin’ harfi ile temsil edilir. İkinci sıradaki Bet Amikdaş veya Mişkan ise aynı sözcükteki ‘mem’ harfinde yer alır. Hiyerarşinin en altında yer bulan ‘olam’ yani kâinat da ‘ayin’ harfi ile sözcüğün en sonunda yer alır.
Yukarıya doğru yolculuğa devam ediyoruz. Yisrael toplumu hiyerarşide daha da yukarıda yer alır. Şabat son derece kutsal olmasına rağmen bir can kurtarmak söz konusu olduğunda pekâlâ ihlal edilebilir. Bu da Yisrael yani toplumun kutsallık derecesini üst sırada gösterir. Elbette ki hiyerarşinin en üstünde ‘Ad… E.loenu Ad… ehad’ ifadesi yer alır.
Burada bir Yahudi olarak kutsallığa nasıl yaklaşmamız gerektiğini görebilmekteyiz. Öncelikle her şeyin yaratıcısı Tanrı’yı kâinatta hissedebilmek, görebilmek gerekir. Etrafımızdaki onca inanılmaz güzellikte şeye bakarken bile bunu anlamak mümkündür. Bir hücrenin sadece zarına bakmak bile kâinatın yaratıcısı olduğunu bizlere anlatır.
Hemen ardından kutsal yerler gelir. Bugün Mişkan veya Bet Amikdaş yoktur ama ‘mikdaş meat’ dediğimiz sinagoglarımız mevcut. Hepimiz sinagoglara Tanrı’yı aramak ve O’na ulaşmak amacıyla gelmeli, kutsallıkla ilgisi olmayan davranış, kibir, söylem ve çekememezliklerden uzak kalmalıyız.
Şabat gününü kurallarına göre kutsamak ve yaşamak bizim Tanrı’yı bulma yolculuğumuzun en önemli kilometre taşlarından biridir. Şabat gününün özelliğini ve güzelliğini önce içimizde, sonra evlerimizde nihayet de çevremizde hissetmeye çalışmalıyız.
Gemara’da yer alan ‘kol Yisrael arevim ze baze’ ifadesi gereğince yaptıklarımızla, düşüncelerimizle ve kalbimizde Yahudi toplumunun bir olduğunu hissederek topluma bağlanmak ve birlikte hareket etmenin güzelliğini bilmek gerekir.
Bunların sonunda hiyerarşide en yukarıya erişerek Tanrı’yı bulma yolunda önemli bir adım atmış olacağımızdan şüphemizin olmaması gerekir.
Şabat günleri Minha Amida duasında ‘ata ehad veşimha ehad umi keameha Yisrael / Sen tek’sin İsmin de Tek ve kim Yisrael halkın gibidir’ ifadesini okuruz. Bene Yisrael Şabat gününün gereklerini yerine getirdikçe Tanrı ile olan bağlantılarını daha sağlam temeller üzerine inşa edeceklerdir. Benzer bir şekilde Leha Dodi ilahisinde Tanrı’nın Tek’liği ile Şabat arasındaki bağlantıyı dile getiririz.
Tanrı Mişkan çadırında varlığını konuşlandıracağı zaman ‘veşahanti betoham’ ifadesini kullanır. Bu ifade çoğuldur. Çoğul olması da Bene Yisrael’in birlik içinde mitsva yapmasına ve özellikle Şabat gününü kutsamasına gönderme yapar. Rabilerin Bene Yisrael’in iki Şabat gününü bütün kurallarına göre kutsamaları durumunda Maşiah’ın hemen geleceği öğretisi tesadüf değildir.
