Basitçe cevap vereyim: Uzun zamandır üzeri örtülen gerçekleri açıkça gösterdiği için ve daha önceki OVP'lerde gördüğümüz "yağmasan da gürle" tarzında hedeflerin olmaması sebebiyle gerçekçi. Tabii "herşey yolunda giderse" şeklinde bir yaklaşım var. Gözlerden kaçmıyor.
Bazı dostlar, TL cinsinden milli gelir beklentisini döviz cinsinden beklentiye böldüğümüzde ortaya çıkan dolar kurunu yıl sonu değeri sanmış. Halbuki bu ortalama dolar kuru. Bu bilgiyle tekrar göz attığımızda:
- 2023'te 23,9
- 2024'te 36,8
- 2025'te 43,9
- 2026'da 47,8 olarak belirlenmiş ortalama dolar kuru beklentilerinin "güneşli günler" olarak tarif edilmesi zor. Hatta bunlar ortalama olduğuna göre, kurun daha da yükseğe tırmanma ihtimalini de bizlere söylemekte.
Buna rağmen enflasyon oranının giderek düşüyor olması elbette çelişkili bir durum. Bu yıl %65, gelecek yıl %33, 2025'te %15,2, 2026'da ise beklenti %8,5. Tek hane için daha çok bekleyeceğiz. Bu da iyimser bir durum değil.
Büyüme hızları ise 2020 yılındaki programa göre daha mütevazı belirlenmiş. 2023'ten 2026 sonuna kadar 4,5'ten önce 4,0'a düşüyor sonra 5,0'a yükseliyor. Bu oranlar yüksek değil, kabul edilebilir oranlar. Şunu hatırlatayım:
- Büyüme % 3 civarında veya altında ise Türkiye için durgunluk anlamına gelir.
- Büyüme % 3,5 ila % 5,0 arasında ise "hiç yoktan iyidir" denebilir.
- Büyüme % 5 ise Türkiye için en sağlıklı orandır.
- Büyüme % 5 ile % 7 arasında ise ekonomi ısınmaya başlamıştır.
- Büyüme % 7 ve üzerinde ise yan etkiler başlayacaktır.
Bu gerçeği bildikten sonra OVP’yi hazırlayanların pembe hayaller kurmadıkları, ancak enflasyonu yavaşlatırken büyüme hızını çok hızlı düşürmemeye çalışacaklarını söyleyebiliriz. Kolay bir iş değil açıkçası.
Bir önceki programdan farklı olarak tek hane işsizliğe 2025 yılından önce ulaşmak zor gözüküyor. Ancak burada da %9,9 şeklinde öngörü yapılmış. Sanırım "tek hane" algısı vermek için bu şekilde paylaşılmış. Bu arada cari denge ve bütçe açığı ile ilgili pembe bir tablodan çok, risklere dikkat çeken bir paylaşım yapılmış. Yine de 2023'ten 2024'e doğru bütçe giderlerini iki kat artırırken mecburen gelirlerin de artırılması gözümden kaçmadı. Demek enflasyon ve büyümenin üzerine bir de vergi oranları ile kesintilerde artış olacak. Vatandaşlar ve firmalar için iyi haber değil. Bu arada ihracat rekor da kırsa dış ticaret açığını daralmayacak gibi gözüküyor. Cari açığı daraltmak için döviz kazandırıcı diğer faaliyetlere bel bağlanmış gibi.
Sonuç olarak, eski OVP’lere göre daha gerçekçi olan bu program yukarıda belirttiğim gibi "işler arzu edildiği gibi giderse" havası taşıyor diyebilirim. Bunda bir sıkıntı yok çünkü hiçbir orta vadeli plan kan ve gözyaşı vaat etmez. Umut vermeyen bir programı da kimse kabul etmez.
Not: Program hedeflerini hangi parametrelerle belirlendiği konusunda doyurucu bilgi olmadığı için meslektaşlarımızın eleştirilerini haklı buluyorum. "Yönetici notu" şeklinde yazılmasa daha iyi olurdu.
