Değerli dostlar... Tam olarak 35 yıldan fazladır iş hayatındayım. Farklı kurumlardaki deneyimlerimden çok ders çıkardım. İçinden birini çekip paylaşıyorum.
Ters giden işlerin büyük bir kısmı ister atamayla ister seçimle gelsin, yöneticilerin görevlerine içerden ya da dışardan müdahale edilmesi sebebiyle ortaya çıkıyor desem yanlış olmaz. Örneğin görev ve sorumlulukları belli olan bir yöneticiye dolaylı ya da doğrudan müdahale ediliyorsa, yapılması gereken işler tam olarak yapılmadığı gibi, bu durumun yan etkileri zarar vermeye başlar.
Benzer şekilde, atanmış yöneticinin görev ve sorumluluğundaki işleri yapmak için beraber çalışacağı kişileri seçmesi mümkün olmuyor, başka bir irade yöneticinin ekibine atanacak belirliyor ise, böyle bir organizasyondan pozitif sonuç beklemek imkansızdır. Bundan da kötüsü, atanmış yöneticinin altındaki kişilere yetkilerinin çok üzerinde işler verilmiş ise, bozulma hızlanır. Atanmış yöneticiyi by-pass eden uygulamalar, alt seviye yöneticilerin yetki aşımı yaparak atanmış yöneticinin işlerini yapmaya kalkması ve bunların kurum tarafından onaylanıyor olması, sonunda her seviyede kural dışı işlerin yapılması sonucunu yaratır. Bir süre sonra bu kişiler kendini her türlü iradenin üzerinde iş yapmaya cüret etmeye başlar.
Bu durum sadece devlette değil özel sektörde ve kurumların birçoğunda oluşabilir ve oluşmakta. Eğer üst yönetim işlerin bazılarını alışkanlık gereği kurum içindekilere keyfi şekilde dağıtmışsa, güçlü bir yönetici atayarak bunu telafi etmek ister. İhtiraslı yöneticiler hemen yetkileri için gelen yeni atanan kişi değil, eski yapılanma olur. Tecrübeli yöneticiler ise yetki ve sorumluluk kullanımını bir hak değil yükümlülük olarak görür. Meselenin kendisine bağlı ‘süper yetkili’ personel ile mücadele etmek değil, her aşamada doğrusunu yapmak için çalışmak olduğunu bilirler. Tüm bu süreçte üst yönetimi doğru ve zamanında bilgilendirmek gereği esastır. Çünkü ‘süper yetkili’ olanlar çoğunlukla sorunlardan kimseyi haberdar etmezler. Yanlış giden işleri en son duyan üst yönetim olur.
Devlet ya da özel sektör fark etmez, kurumların içinde ortaya çıkan sorunların büyük bir kısmı mevzuat ve kurallara rağmen alt düzeyde icra edilen gevşekliktir. Bu tip gevşek davranışlara genellikle ‘aciliyet’ makyajı yapılır. Genel müdür ya da üst yönetimin haberi olduğunda "biz hallettik" diyerek mesele hafifletilir. Tüm bilgiler süper yetkili olan bu kişilerde toplandığı için, yukarıya doğru ulaşmayan gelişmelerin sayısı fazladır. Hatta bu kişiler kendi yarattıkları krizleri çözmeye çalışmakla meşgul olduklarından dolayı, kontrolü elden kaçırırlar.
Nihayetinde sorunlar saklanamaz hale gelir, görev tarifinin üzerinde işler ile görevlendirilmiş kişilerin attığı adımların yan etkileri ve sonuçları önünde sonunda ortaya çıkar.
Buradan anlaşılıyor ki kurumların başına gelenler genellikle idari yanlışlardan kaynaklanır. Atanmış yöneticileri by-pass edecek yöntemler icat etmeden yetkilerini tam olarak kullanma fırsatı verilmesi, sadakate değil liyakate önem verilmesi en doğru davranış olacaktır. Yöneticiler ateşle imtihan edilir doğrudur ama, bir yerlerin yandığını saklayan personelle bu deneyimi yaşamak mümkün olmaz.
Yabancıların ‘accountability’ olarak tarif edilen hesap verebilirlik, tanımlanmış yetkilerin tam ve eksiksiz kullanımıyla anlam kazanır ve doğrudan üst yönetime yapılır. Yetkisi olmayan işleri yapmaya çalışanların, yani yetki aşımı yapanların hesap vereceği yer yönetim değil, disiplin ya da ceza hükümlerine göre belirlenen mercilerdir.
Her faaliyetin yetki hiyerarşisi içinde yapılması esastır. Aksi takdirde ortaya çıkan sorunların esas sorumluları hiçbir zaman gerekli şekilde uyarılmayacak veya hesap vermeye ihtiyaç duymayacaklar. Bu sebeple yetkilerin mevzuat ve kurallarda yazdığı gibi kullandırılması ve yetki aşımının tekrarlanmaması için önlemlerin ita amiri tarafından alınması esastır. Üst yönetim bu sürecin yönetimine müdahale eden değil izleyen ve uyaran pozisyonda olmalıdır.
