Uzun yıllardır bana en etkilendiğim film sorulduğunda, hala Snowden cevabını veririm. 2016 yılı yapımı Snowden filmi, eski CIA ajanı Edward Snowden’in ABD hükümetinin dünya çapında sade vatandaştan önemli devlet büyüklerine herkesin hayatının nasıl dinlendiğini, dinlenmekle kalmayıp nasıl gözetlendiğini ortaya çıkardığını anlatan filmdir. Hepimizin evinde olan dizüstü bilgisayarların kamerasından evlerimizin içinin izlendiği, en mahrem anlarımızın bile hükümetler tarafından seyredilebileceğini anlatan film, uzun yıllar beni etkiledi.
***
Benim bütün hayatımı dinlemek veya izlemek ABD hükümeti için enteresan olur mu bilmiyorum. Biraz rutin gelebilir ancak, cep telefonunda konuştuklarımızın en azından e-ticaret siteleri tarafından dinlendiği aşikâr. Sizin de başınıza geldi mi bilmiyorum ama örneğin biriyle telefonda konuşurken “kırmızı bir ceket alacağım” derseniz, birdenbire beyniniz okunmuş gibi karşınıza e-ticaret sitelerinin “kırmızı ceket” reklamı çıkması bana tesadüften biraz fazla geliyor. Yarın öbür gün düşüncelerimi bile okumaya başlayıp, telefonumda karşıma çıkaracaklarından korkuyorum. Bu konuda anladığım ve alabildiğim tek önlem, ne zaman yeni bir uygulama yüklesem “verileri takip etmeme” seçeneğini işaretliyorum.
***
Evimdeki casusların dizüstü bilgisayar, tablet ve akıllı telefon olduğuna kendimi inandırmış, Snowden filminin zaman aşımından biraz etkisinden çıkmış olsam da geçen hafta Reader’s Digest Dergisi’nde (rd.com 26 Aralık, 2024) okuduğum bir makaleden sonra Snowden paranoyalarım geri geldi. Pandemi döneminde satışı patlayan, artık tanıdığım nerdeyse her üç insanın birinin evinde olan Airfryerlar, yüklediğiniz uygulama programları sayesinde haberiniz olmadan datalarınızı, lokasyonuzu, tüketici alışkanlıklarınızı hatta konuştuklarınızı dinleyip sizi takip eden mercilere iletebiliyor. Daha çok Çin malı airfrylerde saptanan bu özellikle, sizden izin alınmadan, size para ödenmeden özel bilgileriniz toplanıyor. Benim airfryerım kanımca güvenilir bir markadan ve Çin malı değil ama, yine de kutusundan çıkan app (uygulama) kodunu okutmaya ve yüklemeye o gün üşendiğime seviniyorum. Evimizdeki casuslar airfryerla da kısıtlı değil, bazı akıllı televizyonlar da okumadan bizi dinleme yetkisi verdiğimiz için ilerde tehlikeli hale gelebilir.
***
Teknolojinin hayatımızın içinin içine girmesinin olumsuz etkileri çok fazla, ancak olumlu etkileri de var. Konum belirleme özelliği ile küçük yaştaki çocukları, yaş almış sevdiklerimizi takip edebilir, konumlarını görebiliriz. Bilmediğimiz yolları navigasyon sayesinde bulabilir, yollara hâkim olabiliriz. Evdeki casusları azaltmak için neler yapabiliriz? Bence gerekli gereksiz her uygulamayı indirmeyerek, bir süre kullanmadığımız uygulamayı telefonumuzdan silerek başlayabiliriz. Biraz daha fazla okuyarak programları yüklemek ve uygulama eğer navigasyon gibi konumun önem taşıdığı bir program değilse, uygulamanın takip etmeme özelliğini işaretlemek şart. Evdeki tüm casusları ortadan kaldırabilir miyiz? Bilmiyorum. Kendi evimde uygulamasını yüklediğim neler var diye düşündüm, ilk anda aklıma robot süpürge ve tartı geldi. Umarım bir tartı tarafından dinlenmiyorumdur.
